دستاوردها و چالش های توانمندسازی زنان در شرکت های دانش بنیان
محورهای موضوعی : تخصصی
1 - دانشیار گروه مطالعات زنان، موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تهران، ایران
کلید واژه: زنان, توانمندسازی, مشارکت اقتصادی, شرکت‌های دانش‌بنیان, فرصت‌ها, چالش‌ها,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با هدف بررسی دستاوردها و چالش‌های توانمندسازی زنان در شرکت‌های دانش بنیان انجام شد. در این پژوهش فرصت‌ها و چالش‌های زنان دانش‌آموخته در شرکت‌های دانش‌بنیان بر اساس تحلیل بیست مصاحبه با فعالین این حوزه مورد بحث قرار گرفت. جهت کسب اشراف نسبی به منظور طراحی سؤالات و مقوله‌بندی محتوای اسناد و مصاحبه‌ها، ادبیات تجربی مرتبط با موضوع مطالعه و بررسی قرار گرفت. برمبنای نتایج در حوزه انگیزه پاسخ‌دهندگان برای شروع کسب و کار خود، سه دلیل میل به ایجاد تعادل میان کار و زندگی، میل به کسب درآمد بیشتر، میل به توسعه مهارت‌های کسب و کار را برشمردند. در زمینه عاملیت و عوامل موثر بر کارآفرینی زنان در محیط دانش بنیان ویژگی‌ها و رفتارهای کارآفرینانه مانند میل به نتیجه، ریسک‌پذیری و خودباوری مورد سنجش قرارگرفته است. در بخش عوامل سازمانی و محیطی، ظرفیت‌های سازمانی شامل اعتماد، امکان دسترسی به منابع و اطلاعات، توان شبکه‌سازی، قدرت جذب منابع، دانش مالی و استفاده از تکنولوژی و داشتن الگو تاثیرگذار بودند. در زمینه چالش‌ها عوامل فردی (کمبود جسارت، احساسات زیاد، پایین بودن سطح معلومات تخصصی و فنی مرتبط با کار و کند بودن زنان)، عوامل اجتماعی–فرهنگی (تبعیض، کلیشه‌های جنسیتی رایج، باورهای مذهبی جامعه و عدم آگاهی و جامعه‌پذیری صحیح) و عوامل اقتصادی (تبعیض در استخدام و پرداخت دستمزد، نگاه منفی مشتریان و نهادهای مالی و پیش‌داوری‌ها) مانعی برای حضور موثر زنان در شرکت های دانش بنیان عنوان شد
The present research was conducted with the aim of investigating the achievements and challenges of women's empowerment in knowledge-based companies. In this research, the opportunities and challenges of graduates women in knowledge-based companies were discussed based on the analysis of twenty interviews with women’s board members or directors in this field. Concerning to obtain relative superiority in order to design questions and categorize the content of documents and interviews, empirical literature related to the research was reviewed. Result revealed that three major factors have motivated them to start their own business including: the desire to balance work and life, the desire to earn more money, and the desire to develop business skills. In the field of agency and factors affecting women's entrepreneurship in the knowledge-based environment, entrepreneurial characteristics and behaviors such as results achievement, risk-taking, and self-confidence have been measured. From organizational and environmental aspects, organizational capacities including trust, access to resources and information, networking skills, ability to generate resources, financial knowledge, technology skills and having role models were influential. In terms of challenges, there are Individual factors (lack of courage, high emotions, low level of specialized and technical knowledge related to work and slowness of women), Socio-cultural factors (discrimination, common gender stereotypes, religious norms and beliefs and lack of knowledge and proper socialization) and Economic factors (discrimination in hiring and payment of wages, negative attitude of customers and financial institutions and prejudices) were addressed as obstacles to the effective participation of women in knowledge-based companies
1- پایتختی اسکویی، سیدعلی؛ بابازاده، محمود؛ طبقچی اکبری، لاله (1396) تأثیر اقتصاد دانش بنیان بر اشتغال زنان در کشورهای منتخب درحال توسعه، زن و مطالعات خانواده، دوره 9 شماره 36، صص 29 تا 44
2- جوادی مریم، هرندی فاطمه، فلاح محسن‌خانی، زهره (1392). «تحلیل جنسیتی ثبات اشتغال در ایران»، مجله‌ی بررسی‌های آمار رسمی ایران، شماره 24، صص ۱۰۷-۸۷.
3- چشمه قصابانی، ناهید، ملک الساداتی، سید سعید، ناجی میدانی، علی اکبر (1398). «ابعاد منطقه‌ای شکاف جنسیتی دستمزد شاغلان بخش دولتی و خصوصی در بازار کار شهری ایران: رویکرد تجزیۀ نئومارک»، اقتصاد شهری، شماره 4، صص 90-77.
4- حسینی فهرجی، حسین، نصیری پور، امیر اشکان، رئیسی، پوران (1392). «عوامل محیطی موثر بر توسعه کارآفرینی سازمانی در بیمارستان‌های دولتی ایران»، مدیریت بهداشت و درمان، شماره 1 و2 ، صص 7-23.
5- رفعت جاه، مریم، خیرخواه، فاطمه (1391). «مسائل و چالش¬های اشتغال زنان در ایران از دیدگاه شاغلان پستهای مدیریتی»، مطالعات توسعه اجتماعي-فرهنگي، شماره 2، صص 156-130.
6- زعفرانچی، لیلا سادات (1388). بررسی وضعیت اشتغال زنان در ایران، مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری.
7- صدیق، گلناز (1384). «اقتصاد دانش محور، نگاهی جدید به اقتصاد»، موسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد، تهران، چاپ اول.
8- فتحی، سروش، مختارپور، مهدی (1396). «تبیین نگرش زنان به شکاف جنسیتی و کسب پایگاه‌های اجتماعی (مطالعه موردی: زنان 30-40 سال شهر تهران»، پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، شماره 4، صص 94-73.
9- فلاحتی، لیلا (1397)، عدالت جنسیتی در آموزش عالی ایران، موسسه مطالعات فرهنگی . اجتماعی وزارت علوم، تهران، 334 صفحه.
10- کشاورز شکری، عباس و آذرکشب، عاطفه (1395) نقادی و بازسازی نظریه سارا لانگه درباره شاخص های توانمندسازی زنان سرپرست خانوار، اسلام و علوم اجتماعی سال هشتم پاییز و زمستان، شماره 16، صص 5 تا 35.
11- گوگردچیان، احمد، طیبی، سید کمیل، قضاوی، عفت (1393). «اثر اشتغال زنان بر شکاف درآمدی جنسیّتی در ایران (1390-1370)»، فصلنامه تحقیقات مدلسازی اقتصادی، صص 169-145.
12- مرکز آمار ایران (1395)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن
13- مرکز آمار ایران (1401)، گزارش وضعیت نیروی کار
14- معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری (1402)، گزارش صندوق نوآوری و شکوفایی پیرامون شرکت های دانش بنیان، قابل دسترسی از لینک https://www.inif.ir/
15- مهدی‌وند، میرمحسن، زالی، محمدرضا (1390). «تأثیر سرمایه‌ی فکری بر گرایش‌کارآفرینانه و عملکرد سازمانی در کسب‌وکارهای نانو»، فصلنامه علمی پژوهشی توسعه کارآفرینی، شماره 4، صص 66-47.
16- Aswad, N. G., Vidican, G., & Samulewicz, D. (2011). Creating a knowledge-based economy in the United Arab Emirates: realizing the unfulfilled potential of women in the science, technology and engineering fields. European Journal of Engineering Education, 36(6), 559-570.
17- Bayo, P. L., & Emmanuel, K. N. (2020). Knowledge-based entrepreneurship: an agent for economic development. Journal DOI, 6(8).
18- Chen, J., Zhu, Z., & Xie, Y.H. (2004). Measuring intellectual capital: a newmodel and empirical study, Journal of Intellectual capital, 5(1): 195212-.
19- Falahati, L. (2021). Knowledge-based Economy as an Opportunity to Closing the Gender Gap. The International Journal of Humanities, 28(2), 58-68.
20- Forbes (2023), Powerful Tech Stats for International Women’s Day. https://www.forbes.com/sites/shereeatcheson/2023/03/07/powerful-tech-stats-for-international-womens-day/?sh=326d1fbb6624
21- Global Entrepreneurship Monitor (GEM) 2021/2022 Retrieved from: https://www.gemconsortium.org/
22- Gustafsson, S., & Meulders, D. (Eds.). (2000). Gender and the labour market: Econometric evidence of obstacles to achieving gender equality. Macmillan.
23- Heermann, F, Manfred, L, Christian, K (2007). The Significance of Personality in Business Start-up Intentions, Start-up Realization and Business Success. Entrepreneurship and Regional Development. N: 3. 227–251.
24- Heath, R., & Jayachandran, S. (2016). The causes and consequences of increased female education and labor force participation in developing countries (No. w22766). National Bureau of Economic Research.
25- Kupczyk, T., Kordecki, W., & Kubicka, J. (2016). Knowledge-based economy as a determining factor of equalization of chances for women and men in education and management and decision-making. Kwartalnik Naukowy Uczelni Vistula, (3 (49), 198-211.
26- Macpherson H and Brue. M, (2003); discrimination”, Contemporary Labor Economics, "Labor market
27- Mählck, P. (2013, January). Academic women with migrant background in the global knowledge economy: Bodies, hierarchies and resistance. In Women's Studies International Forum (Vol. 36, pp. 65-74). Pergamon.
28- Mason, J. (2018). Entrepreneurship in knowledge-based services: opportunity and challenges for new venture, economic, and workforce development. Journal of Business Venturing Insights, 10, e00092.
29- Michalski, M. & Javier Vazquez, F. (2008). The Importance of Intellectual Capital for the Entrepreneurial Firm, Master Thesis in Business and Administration, Malardalen University, Vasteras, Sweden.
30- Naman, J.L. and Slevin, D.P. (1993) Entrepreneurship and the Concept of Fit: A Model and Empirical Tests. Strategic Management Journal, 14, 137-153. https://doi.org/10.1002/smj.4250140205
31- Olivetti, C., & Petrongolo, B. (2016). The evolution of gender gaps in industrialized countries. Annual review of Economics, 8, 405-434.
32- Rincon de Munoz. B (2007); Determinants of female labor force participation in Venezuela: A cross-sectional analysis, Theses for the degree of Doctor of Philosophy, Department of Economics, College of Business Administration University of South Florida.
33- Statista (2021). Share of women working in STEM fields in 2021, by country, retrieved from: https://www.statista.com/statistics/1116527/share-women-stem-country/
34- Troemel, M. H., & Strait, P. B. (2013). Bedouin rising: How Saudi female entrepreneurs are leading Saudi Arabia into a knowledge-based economy. Academic Journal of Interdisciplinary Studies, 2(9), 346.
35- World Bank (2020), Women, Business and the Law, retrieved from https://wbl.worldbank.org/en/wbl
36- World Economic Forum (2023), Global Gender Gap Report, retrieved from https://www.weforum.org/reports/global-gender-gap-report-2023