شناسایی عوامل موثر بر ارتباط دانشگاه و صنعت
محورهای موضوعی : تخصصیکلید واژه: ارتباط, صنعت, دانشگاه.,
چکیده مقاله :
از دهه ١٩٧٠، جهان شاهد شتابگری در نوآوری‌های تکنولوژیک و سازمانی است، دانش به دارایی استراتژیک و عامل اساسی رشد تبدیل شده است. ارتباط دانشگاه و صنعت از سابقه طولانی بویژه در کشورهای توسعه‌یافته برخوردار است. هدف از این پژوهش شناسایی عوامل موثر بر ارتباط دانشگاه و صنعت در شرکتهای کوچک و متوسط شهر ایلام میباشد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی-توسعه‌ای با رویکرد اکتشافی میباشد. در روش تحقیق کیفی، جامعه آماری، کلیه خبرگان و اساتید متخصص در حوزه دانشگاه و صنعت و کسانی که نسبت به ارتباط دانشگاه و صنعت مطلع هستند می‌باشند و با آنها مصاحبه بعمل آمد. از طریق مصاحبههای انفرادی با 30 نفر از خبرگان و اساتید حوزه دانشگاه و صنعت و از طریق نمونه‌گیری هدفمند و با استفاده از روش گلوله‌برفی، مهمترین عوامل و مؤلفه‌هایی که بر ارتباط صنعت و دانشگاه مؤثرند شناسایی شد. در پایان 27 عامل شناسایی و در چهار دسته طبقه‌بندی شد. با توجه به مصاحبههای انجام گرفته با مدیران شرکتهای کوچک و متوسط واقع در شهرک صنعتی و اساتید دانشگاههای شهر ایلام، هر دو جامعه، سطح این ارتباط را بسیار پایین ذکر کردند و دلیل این امر را عوامل ذکر شده دانستند. با توجه به مصاحبههای انجام گرفته در مورد ارتباط بین دانشگاه و صنعت و دامنه وسیع این مصاحبهها با یک جمع کلی و با در نظر گرفتن تمامی اظهارنظرها در نهایت 11 عامل برای بخش دانشگاه و برای بخش صنعت 16 عامل موثر با درصد بالایی اتفاق نظرات جمعآوری، شناسایی و دستهبندی شد.
Since 1970s, the world witnessed the accelerator in technological and organizational innovation, knowledge has become a strategic asset and a key factor of development. University-industry relations have a long history, especially in developed countries. The aim of this study was to identify factors affecting university-industry relations in Ilam’s SMEs. This study is exploratory approach and application-development. In qualitative research methods, statistical population, all the experts and professors in academia and industry who are aware about the relationship between university and industry, and they were interviewed. Through individual interviews with 30 experts and masters and through purposeful sampling and snowball method, the most important factors and elements that affect the relationship between industry and academia were identified. At the end, 27 factors identified were classified in four categories. According to interviews conducted with managers of SMEs and masters in university of Ilam, both communities had mentioned the relationship had very low level of because of these factors. According to interviews conducted in the relationship between universities and industry and the wide range of these interviews, along with taking into consideration all the comments the 11 factors in the university sector and 16 effective factors in the industrial sector with a high percentage taking comments were collected, identified and classified
شناسایی عوامل موثر بر ارتباط دانشگاه و صنعت
*زهرا احمدی
*کارشناس ارشد مدیریت بازرگانی، دانشگاه ایلام
Zahra.dawn.ahmadi@gmail.com
تاریخ دریافت: 08/06/93 تاریخ پذیرش: 16/11/94
چکیده
از دهه ١٩٧٠، جهان شاهد شتابگري در نوآوري‌هاي تكنولوژيك و سازماني است، دانش به دارايي استراتژيك و عامل اساسي رشد تبدیل شده است. ارتباط دانشگاه و صنعت از سابقه طولانی بویژه در کشورهای توسعه‌یافته برخوردار است. هدف از این پژوهش شناسایی عوامل موثر بر ارتباط دانشگاه و صنعت در شرکتهای کوچک و متوسط شهر ایلام میباشد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی-توسعه‌ای با رویکرد اکتشافی میباشد. در روش تحقیق کیفی، جامعه آماری، کلیه خبرگان و اساتید متخصص در حوزه دانشگاه و صنعت و کسانی که نسبت به ارتباط دانشگاه و صنعت مطلع هستند می‌باشند و با آنها مصاحبه بعمل آمد. از طریق مصاحبههای انفرادی با 30 نفر از خبرگان و اساتید حوزه دانشگاه و صنعت و از طریق نمونه‌گیری هدفمند و با استفاده از روش گلوله‌برفی، مهمترین عوامل و مؤلفه‌هایی که بر ارتباط صنعت و دانشگاه مؤثرند شناسایی شد. در پایان 27 عامل شناسایی و در چهار دسته طبقه‌بندی شد. با توجه به مصاحبههای انجام گرفته با مدیران شرکتهای کوچک و متوسط واقع در شهرک صنعتی و اساتید دانشگاههای شهر ایلام، هر دو جامعه، سطح این ارتباط را بسیار پایین ذکر کردند و دلیل این امر را عوامل ذکر شده دانستند. با توجه به مصاحبههای انجام گرفته در مورد ارتباط بین دانشگاه و صنعت و دامنه وسیع این مصاحبهها با یک جمع کلی و با در نظر گرفتن تمامی اظهارنظرها در نهایت 11 عامل برای بخش دانشگاه و برای بخش صنعت 16 عامل موثر با درصد بالایی اتفاق نظرات جمعآوری، شناسایی و دستهبندی شد.
کلیده واژه‌ها: ارتباط، صنعت، دانشگاه.
مقدمه
یکی از ارکان اساسی فنآوری، انسان است كه تعامل ارکان فنآوری با يكديگر موجب رشد و توسعه اقتصادى مى‌شوند. از ميان چهار ركن تكنولوژى، انسان نقش محورى و بنيادي دارد. استفاده از بهترين و مدرن‌ترين ماشين‌آلات بدون نيروى انسانى متخصص و ماهر ممكن نيست. اينجاست كه اهميت دانشگاه بيش از پيش روشن ميشود. چون دانشگاه محل تربيت نيروى انسانى متخصص و ماهر است و اگر اين نيروى انسانى متخصص بتواند دانش و مهارت خود را در عرصه توليد و صنعت به كار ببرد، موجب پيشرفت و تعالی خواهد شد. در مطالعه‌ی انجام شده توسط هالسی اشاره شده است که بریتانیا بیش از سایر مناطق در جهان نسبت به برقراری ارتباط بین دانشگاه و صنعت از خود تمایل و جدیت نشان داده است [1]. در سالهای اخیر، اولویت اصلی تحریک تقاضای کسب و کار برای بخش تحقیق و توسعه، تشویق انتقال تکنولوژی، ترویج فنآوری‌های جدید مختص شرکتهای کوچک و متوسط1، به منظور حفظ و تقویت قابلیت بخش تحقیق و توسعه و تشویق برای پیوستن به شبکه‌های بینالمللی بوده است. تشویق همکاری دانشگاه و صنعت نیز یکی از همین اهداف است [2]. بنابراين ارتباط صنعت و دانشگاه در هر كشوري مىتواند تأثيرى تعيين‌كننده در رشد اقتصادي آنجا داشته باشد. در سال 1983 واژه بازاریابی رابطهمند2 توسط بری3 ارائه شد، در دهههای گذشته شاهد موفقیت پدیده RM به عنوان یک جریان موثر در بازاریابی هستیم. بازاریابی رابطهمند، هنر کسب و کار امروز است [3]. از مصادیق RM میتوان به ارتباط دو بخش مهم جامعه یعنی دانشگاه و صنعت اشاره کرد. RM فرصت‌های بیشماری برای موفقیت بین نهاده‌های فعال در بخش‌های مختلف ایجاد میکند از جمله این نهاده‌های فعال میتوان به دانشگاه و صنعت اشاره کرد [4]. تعامل میان موسسات تحقیقاتی از جمله دانشگاه‌ها و صنعت به عنوان یک ابزار استراتژیک برای نوآوری ملی و منطقه‌ای و رشد اقتصادی رشد چشمگیری را نشان می‌دهد. سیاست‌های پژوهشی دولت‌ها بشدت بر همکاری میان دانشگاه‌ها و صنایع به عنوان یک ابزار کلیدی دولتی برای پرورش نوآوری در جوامع خود تاکید دارند. امروزه متاسفانه فاصله قابل توجهي بين پتانسيلهاي علمي كشور با نياز‌هاي بخش صنعت وجود دارد كه بايد شكاف موجود با تعامل بيشتر صنايع و مراكز علمي پر شود. در حال حاضر، دانشگاه‌هاى ما به طور عمده بر انتقال دانش تأكيد دارند. در كشور‌هاى توسعه يافته، ارتباط مستمر و پوياى صنعت و دانشگاه سيكل مثبتى را به وجود آورده كه از طريق آن، اين دو نهاد به توسعه و رشد همديگر كمك مى‌كنند، ولى در كشور‌هاى توسعه نيافته من الجمله ایران، اين ارتباط وجود ندارد[5].
دانشگاه‌ها اغلب به عنوان'' موتور‌های رشد'' اقتصاد جوامع شناخته میشوند و مهارت‌هایی که از دانشگاه‌ها بیرون می‌آیند، منابع قابل توجه نوآوری برای شرکت‌ها، بهویژه در برخی زمینههای صنعتی به شمار می‌آیند [4]. از طرفی شرکت‌ها به دانش جدید و دانشگاه‌ها به تامین مالی نیاز دارند ، همین نیاز باعث ایجاد وابستگی متقابل بین آنها می‌شودکه به منزله نیروی محرکه‌ای برای ایجاد همکاری و تعامل بین آنها محسوب میشود. ايجاد هماهنگي و ارتباط مؤثر بين اين دو بخش در توسعه ملي داراي اهميت بسزايي است. تولیدات صنعتی صنایع در این ارتباط متجلی میشود، اساساً دانشگاه‌ها جایگاه تولید علم و دانش‌اند و این علم باید در جایی بکار گرفته شود که به نحو احسن از آن استفاده شود و یکی از ضروري‌ترین و مهمترین مکان‌هایی که نیازمند مصرف این علم و دانش است، صنایع می‌باشند. متأسفانه در کشور ما و از هنگام شکل‌گیري صنایع و دانشگاه‌ها، نوعی بی‌توجهی و حتی بدبینی متقابل میان صنایع و دانشگاه‌هاست دیده شده است، از جمله عواملی که افق برقراری این ارتباط را تیره و تاره ساخته، از نوعی بدبینی صاحبان صنایع نسبت به دانشجویان و برونداده‌های دانشگاهی نشات گرفته و هم چنین صاحبان صنایع علاقه‌اي به بکارگیری دانش و علم آنها از خود نشان نمی‌دهند. از طرف دیگر دانشگاهیان نیز تصویر روشنی از صنایع در ذهن خود ندارند و این مسایل روي هم رفته ایجاد چنین ارتباطی را دشوار می‌سازد. همچنین برای ورود به بازار جهانی و عقب نماندن از اقتصاد جهانی و انتقال کشور از مرحله در حال توسعه به مرحله پیشرفته نیازمند شناسایی عوامل موثر بر تعامل بخش دانشگاه و صنایع هستیم که انجام چنین تحقیقاتی ضروری به نظر میرسد.
در مطالعه‌اي كه در سال 1384 توسط ابراهیم فیوضات و رضا تسلیمی تهرانی با عنوان" بررسی جامعه‌شناختی رابطه دانشگاه و صنعت در ایران امروز" انجام شده، به شناسایی و توصیف رابطه میان تعاملات موجود در جامعه ایران امروز و آسیب‌شناسی و تبیین چرایی چنین رابطه‌ای در یک بستر تاریخی-جامعه شناختی پرداخته شده، هدف از این تحقیق، مطالعه و شناخت روابط و تاثیرات متقابل دو نهاد اجتماعی دانشگاه و صنعت و دلایل اختللال چنین ارتباطی در جامعه است. برای تحلیل و تبیین مسئله ارتباط دانشگاه و صنعت در دیدگاهی ساختی-کارکردی از مدل نظری تالکوت پارسونز در تحلیل نظام اجتماعی استفاده شده است. در این مطالعه ضمن نمایش وضعیت مطلوب و وضعیت موجود در ارتباط این دو نهاد، به بررسی اجمالی دلایل ضعف چنین ارتباطی، راهکار‌هایی براي تقویت مناسبات دانشگاه و صنعت ارائه شده است. در مطالعه‌ای که در سال 2005 توسط کارولین پلوا4 و دیگران تحت عنوان"بازاریابی رابطهمند و رابطه دانشگاه و صنعت: چارچوب مفهومی" انجام شد این مطالعه به صورت اکتشافی انجام گرفته که در آن به بررسی فرصت‌های بازاریابی رابطهمند در بخش‌های مختلف پرداخته که یکی از این بخش‌ها بین دانشگاه و صنعت در استرالیا است. با استفاده از دیدگاه کیفی، یافته‌های مطالعه به توسعه چارچوب مفهومی ارتباط دانشگاه و صنعت منجر شده است. همچنین در مطالعه‌ای که تحت عنوان ( موانع همکاری دانشگاه-صنعت) توسط کورتولوس کایماز5 و کادیر یسین اریگیت6در سال 2011 انجام گرفت، به بررسی موانع و عوامل تاثیر‌گذار بر ارتباط و همکاری دانشگاه و صنعت پرداختند. در این بررسی به ضرورت ارتباط متقابل بین صنعتگران و دانشگاهیان اشاره شده و بر ضرورت همکاری موثر‌تر و تبلیغات متقابل تاکید شده است. یافته اصلی این پژوهش نشان می‌دهد که عوامل مختلفی مانع روند همکاری میشوند. برداشت‌های منفی دانشگاهیان در زمینههای بوروکراسی، منافع شخصی، نزدیکی به مطالعات میدانی، تجربه قبلی، سیاست‌های دولت، تبلیغات و عملکرد مراکز همکاری دیده میشود. برای از بین بردن این دیدگاه‌های منفی و بالا بردن نرخ مشارکت دانشگاهیان در روند همکاری، باید این روند بهبود یابد. با حذف عناصری که باعث تصور منفی نسبت به همکاری دانشگاه و صنعت میشوند، پروژه‌های مشترک بیشتری امکان‌پذیر میشود.
ارتباط دانشگاه با صنعت در ایران برای اولین بار در سال 1361 با تصویب مصوبه‌ای در هیئت دولت آغاز شد. بر اساس این مصوبه دفتری به نام دفتر ارتباط دانشگاه و صنعت در وزارت فرهنگ و آموزش عالی ایجاد شد. در سال 1365، شورا‌هایی نیز به نام شورای هماهنگی دفاتر ارتباط با صنعت در همین دفاتر ایجاد، اما در سال 1373 تعطیل شدند. در همین دوران، دفتر مركزی ارتباط دانشگاه با صنعت به سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران انتقال یافت. یكی از شرایط لازم برای ارتباط دانشگاه و صنعت ایجاد بخش تحقیق و توسعه در صنعت است این در حالی است که بسیاری از صنایع درایران فاقد این بخش‌اند [6]. با توجه به مطالب گفته شده، بنگاه‌های کوچک و متوسط و دانشگاه‌ها نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشور ایفا می‌کنند و نیازمند توجهی بیشتر هستند لذا در این پژوهش سعی میشود به این سوال پاسخ داده شود که آیا دانشگاههای شهر ایلام با شرکتهای صنعتی واقع در شهرک صنعتی شهر ایلام ارتباط دارند؟ سطح این ارتباط چگونه است؟ میزان اهمیت هر کدام از این عوامل به چه میزان است؟
روش بررسی
از آنجا که در این پژوهش طی عمل مصاحبه، متغیر‌های جدید‌ی کشف گردید و این متغیر‌ها به ادبیات موجود اضافه شد و اینکه به گسترش آگاهی‌ها و اطلاعات در مورد ارتباط دانشگاه و صنعت کمک میکند، تحقيقي توسعه‌ای است و از آنجا كه در مورد ارتباط بخش دانشگاه و شرکتهای صنعتی واقع در شهرک صنعتی شهر ايلام مي‌باشد جزء تحقيقات كاربردي مي‌باشد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی-توسعه‌ای با رویکرد اکتشافی میباشد زيرا براي حل مسئلهاي علمي به کار مي‌رود.
با توجه به اینکه این پژوهش از نوع کیفی است هدف این پژوهش توصیف، تبیین و پیشبینی پدیدهها میباشد. در میان فنون جمعآوری داده‌ها در تحقیقات کیفی، مصاحبه عمومی‌ترین شکل جمعآوری داده‌ها در تحقیقات کیفی است از این رو در این پژوهش نیز ا