تعیین رابطه بین مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان و مزیت رقابتی (مورد مطالعه :گروه صنعتی انتخاب)
محورهای موضوعی : عمومىزهره فهرست 1 * , هادی تیموری 2 , رضا انصاری 3
1 - دانشگاه اصفهان
2 - دانشگاه اصفهان
3 - دانشگاه فردوسی مشهد
کلید واژه: مسئولیت اخلاقی, مسئولیت اقتصادی, مسئولیت بشر دوستانه, مسئولیت قانونی, مزیت رقابتی,
چکیده مقاله :
بدون شک مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان در دنیای رقابتی و پویای امروز و در حوزه‌های مختلف کسب و کار از جایگاه انکارناپذیری برخوردار است و با توجه به تغییرات گسترده در بازارهای جهانی حفظ مزیت رقابتی برای شرکتهای تولیدی بسیار دشوار شده است . زمانی تصور بر این بود که سازمانها و تولیدکنندگان صرفا در مقابل سهامداران و کارکنان مسئولندو یا اینکه میبایست بهترین محصول مصرفی را با قیمت پایین‌تر و کیفیت بالاتر به دست مشتری برسانند.غافل از اینکه محصول چه آثار و عواقب ثانویه ایی داشته باشد، امروزه مشتریان یک سازمان عامل حیات بخش سازمانها جهت ادامه فعالیت و برتری در رقابت با دیگران به حساب می‌آید. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین مسئولیتپذیری اجتماعی سازمان و مزیت رقابتی با در نظر گرفتن مسئولیت اجتماعی از دیدگاه کارول و مزیت رقابتی از دیدگاه هیل و جونز طراحی شده است. پژوهش حاضـر،از نظـر هـدف، کاربردی و براساس روش گردآوری دادهها، توصیفی و از نوع پیمایشی است. دادههای مورد نیـاز با پرسشنامه از مشتریان گروه صنعتی انتخاب اصفهان جمعآوری و به منظـور تجزیـه و تحلیـل دادهها از روش معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج تحقیق نشان میدهد بین ابعاد مسئولیت اجتماعی و مزیت رقابتی رابطه وجود دارد و سازمان مذکور با اجرای ابعاد مختلف مسئولیت اجتماعی در جهت ارتقاء سرمایه‌های فکری خویش گام برداشته و باعث تمایز سازمان خود میگردد.
Definitely Corporate Social Responsibility in today's competitive world in various fields of business is crucial position due to changes in global markets and sustain competitive advantage for manufacturing companies is very difficult.It was once thought that organizations are responsible solely to the staff or to be the best consumer products, lower prices and higher quality to their customers.Secondary consequences for not knowing what the product is, today, giving customers an organization of life-giving organizations to continue to operate in competition with others counts. . The present study is applied in terms of purpose applicability and based on the data collection methodnd descriptive and survey type. Required data with questionnaire the customers of Isfahan Selection Industrial Group are gathered and In order to analyze the data, structural equations were used. The results of the research show there is a relationship between dimensions of social responsibility and competitive advantage the organization has taken various social responsibility measures to raise its intellectual capital And it makes the organization different.
1-دارائي محمدرضا ; پارساعمل, الهه(1392)،" بررسي تاثير فرهنگ سازماني بر مسئوليت اجتماعي در شركت خودروسازي سايپا". فصلنامه مديريت دولتي ، سال پنجم، شماره 16.
2Inoue, Y., Lee, S., (2011).“Effects of different dimensions of corporate social responsibility on corporate financial performance in tourism-related industries”. Journal of Tourist Management. Vol. 32, No. 4, pp. 790-804.
3Fua,H. Haobin Ye,B, Lawb R (2014) .”You do well and I do well? The behavioral consequences of corporate social responsibility” .International Journal of Hospitality Management. Vol. 40, No. 1, pp. 62-70.
-4Carroll, A.B., (1991)."The pyramid of corporate social responsibility : toward the moral management of organizational stakeholders" .Journal of Business . Vol. 7, No. 8, pp. 39-48.
5Carroll, A.B., (1979). A three-dimensional conceptual model of corporate performance Acad. Journal of Management.Vol. 4, No. 4, pp. 497-505.
6-طبرسا، غلامعلي; رضائيان، علي ;آذر;عادل ، عليخاني,- حميد; (1392)."تبيين و طراحي مدل رسالت مسئوليت اجتماعي سازمان". فصلنامه مطالعات مديريت راهبردي ، سال دوم، شماره 8.
7Aras G, CrowtherD(2010). Sustaining business excellence.Journal of Management.Vol. 5, No. 21, pp. 565-76.
8Pätäri,S-Arminen,H. Tuppura, A- Jantunen,A (,2014). ”Competitive and responsible? The relationship between corporate social and financial performance in the energy sector”. Journal Renewable and Sustainable Energy Reviews. Vol. 37, No. 1, pp. 142-154.
9SayedehSaeidi ,P Sofiana, S Saeidi P SayyedehSaeidi,PSeyyedSaaeidi A (2014) .”How does corporate social responsibility contribute to firm financial performance”? The mediating role of competitive advantage, reputation, and customer satisfaction .Journal of Business Research. Vol. 1, No. 1, pp. 28-38.
10Dunk, A. S. (2007). Assessing the effects of product quality and environmental management accounting on the competitive advantage of firm. Australasian Accounting Business & Finance Journal, Vol. 1, No. 1, pp. 28-38.
11Quairel-Lanoizelée,F(2011),"Are competition and corporate social responsibility compatible?"Journal Society and Business Review. Vol. 6, No. 1, pp. 77-98.
12Billaudot, B. (2008), “Lectures institutionnelles de la RSE”.Journal of Management.Vol. 16, No. 1, pp. 56-65.
13 Williams, P., &Naumann, E. (2011). Customer satisfaction and business performance: A firm-level analysis. Journal of Services Marketing. Vol. 25, No. 1, pp. 20-32.
14Ambastha, A. and K. Momaya: (2004) .Competitiveness of Firms: Review of Theory, Frameworks and Models’. Journal of Management.Vol. 26, No. 1, pp. 46-61.
15Hill, C. W. and T. M. Jones (1992).“Stakeholder-Agency Theory”.Journal ofManagement Studies, Vol. 29, No. 2, pp. 131-154.
16Farooq O, PayaudM ,Merunka D (2013).”The Impact of Corporate Social Responsibility on Organizational Commitment: Exploring Multiple Mediation Mechanisms”.Journal of Business Ethics.Vol. 125, No. 4, pp. 563-580.
17Wood, D. J. (2010).Measuring corporate social performance: A review. International Journal of Management. Vol. 12, No. 1, pp. 50-84.
18Orlitzky, M., Siegel, D. S., &Waldman, D. A. (2011).Strategic corporate social responsibilityand environmental sustainability. Business & Society, 50(1), 6–27. Vol. 1, No. 1, pp. 28-38.
19Chen, F. Y., Chang, Y. H., & Lin, Y. H. (2012).Customer perceptions of airline social responsibilityand its effect on loyalty.Journal of Air Transport Management,.Vol. 20, No. 1, pp. 49-11.
20Lee, C.K., Song, H.J., Lee, H.M., Lee, S., Bernhard, B.J.,( 2013). The impact of CSR oncasino employees’ organizational trust, job satisfaction, and customer orientation: an empirical examination of responsible gambling strategies. Journal Hospital Management. Vol. 33, No. 0, pp. 406-415.
21-طیبی رهنی، علی؛ جزنی، نسرین(1395)، " ارتقاء حقوق شهروندی سازمان با تحقق مسئولیت اجتماعی".همایش مسئولیت اجتماعی شرکت-مسئولیت اجتماعی صنعت نفت.سال اول،شماره12.
22-يونسي دل ارام, سعيدا سعيد, موسوي جد محمد, قاسمي افشين(1394)"خلق مزيت رقابتي منبع محور پايدار براي نظام بانکي".مجله کاوشهای مدیریت بازرگانی، دوره7 , شماره 13 ، صص75-95.
23Gallardo-Vázquez, D , Sanchez-Hernandez, M. Isabel (2014).” Measuring Corporate Social Responsibility for competitive success at a regional level”.Journal of Business Ethics. Vol. 72, No. 1, pp. 14-22.
تعیین رابطه بین مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان و مزیت رقابتی
(مورد مطالعه :گروه صنعتی انتخاب)
*زهره فهرست، **هادی تیموری، ***رضا انصاری
*کارشناس ارشد، مدیریت بازرگانی، دانشکده علوم ادارای و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
**استادیار گروه مدیریت، دانشکده علوم ادارای و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
***استادیار گروه مدیریت، دانشکده علوم ادارای و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده:
بدون شک مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان در دنیای رقابتی و پویای امروز و در حوزه‌های مختلف کسب و کار از جایگاه انکارناپذیری برخوردار است و با توجه به تغییرات گسترده در بازارهای جهانی حفظ مزیت رقابتی برای شرکتهای تولیدی بسیار دشوار شده است . زمانی تصور بر این بود که سازمانها و تولیدکنندگان صرفا در مقابل سهام داران و کارکنان مسئولند و یا اینکه میبایست بهترین محصول مصرفی را با قیمت پایین‌تر و کیفیت بالاتر به دست مشتری برسانند. غافل از اینکه محصول چه آثار و عواقب ثانویه ایی داشته باشد، امروزه مشتریان یک سازمان عامل حیات بخش سازمانها جهت ادامه فعالیت و برتری در رقابت با دیگران به حساب می‌آید.
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین مسئولیتپذیری اجتماعی سازمان و مزیت رقابتی با در نظر گرفتن مسئولیت اجتماعی از دیدگاه کارول و مزیت رقابتی از دیدگاه هیل و جونز طراحی شده است. پژوهش حاضـر، از نظـر هـدف، كاربردي و براساس روش گردآوري دادهها، توصيفي و از نوع پيمايشي است. دادههاي مورد نيـاز با پرسشنامه از مشتريان گروه صنعتی انتخاب اصفهان جمعآوري و به منظـور تجزيـه و تحليـل دادهها از روش معادلات ساختاري استفاده شد. نتايج تحقيق نشان ميدهد بین ابعاد مسئولیت اجتماعی و مزیت رقابتی رابطه وجود دارد و سازمان مذکور با اجرای ابعاد مختلف مسئولیت اجتماعی در جهت ارتقاء سرمایه‌های فکری خویش گام برداشته و باعث تمایز سازمان خود میگردد.
کلید واژه ها: مسئولیت اخلاقی، مسئولیت اقتصادی، مسئولیت بشر دوستانه، مسئولیت قانونی، مزیت رقابتی
مقدمه:
امروزه به دلیل افزایش پیچیدگی درمحیط های کسب و کار و ملاحظات ذینفعان ,محیط زیست، رقابت شدید ،تقاضای رو به رشد و... مسئولیت های اجتماعی سازمان به عنوان یک چالش در قرن 21 تبدیل شده است. مسئولیت پذیری اجتماعی1 را می توان تعهد تصمیم گیرندگان برای اقداماتی دانست که بطور کلی علاوه بر تأمین منافع سازمان و کارکنان، موجبات بهبود و رفاه جامعه را نیز فراهم می آورند از اینرو می توان سازمان ها را از اجزاي مهم و بنيادين پيكره جامعه امروزي دانست و به دليل رشد و توسعه نقش سازمان ها در جامعه، مسئوليت پذيري اجتماعي سازمانها اهميت روز افزوني يافته اند(1).
در حال حاضر تحقیقات گسترده ای در زمینه مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان انجام شده که نشان از چند بعدی بودن آن است (2)(3) که کارول به چهار بعد شامل انتظارات اقتصادی2, قانونی3, اخلاقی4, بشردوستانه5 که جامعه در یک زمان مشخص از سازمان دارد می داند که خود در سال (4) به توصیف این چهار بعد پرداخته و بعد اقتصادی را اساسی ترین بعد در نظر گرفته است (5).
بسیاری معتقدند که مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان بر موفقیت و شکست سازمان اثر می گذارد و توجه به نیازهای جامعه ,اخلاق گرايي، و توجه به محيط زيست، ازجمله مقولههایی است که از سوی مشتریان مورد توجه قرار میگیرد (6) ازسوی دیگر در دنیای پر تحول امروز همه چیز درحال تغییر است که این تغییرات سریع بر رشد و سودآوری سازمان تاثیر میگذارد که سازمانها باید ابتدا تواناییهای خود راشناسایی کرده و برای بقا و پیشرفت خود متفاوت از قبل عمل کنند تا به مزیت رقابتی6 دست یابند با افزایش آگاهی جهانی از مسئولیت پذیری اجتماعی سازمانها ، نیازمند توجه بیشتر به مسئولیت پذیری اجتماعی شان در تدوین برنامه ها در سطوح مختلف سازمان می باشند که استدلال شده است عدم توجه وغفلت از این مهم می تواند باعث از دست رفتن فرصت های کسب و کار و مزیت رقابتی شود.
در این مسیر تلاش بر این است که مسئولیت پذیری اجتماعی بنگاه به عنوان یکی از عناصر اصلی استرتژی های کسب و کار بنگاه ها برای حفظ موقعیت رقابتی شان در بازارهای پر تلاطم مورد توجه ویژه قرار گیرد (9) چرا که مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان می تواند سطح بالاتری از مزیت رقابتی را برای سازمان ایجاد کند و همچنین ارزش بیشتری را برای مشتریان خود ایجاد نماید (10).امروزه با توجه به محیطهای به شدت در حال تغییر، برای کسب توانمنديهاي رقابتی نیازمند قابلیت‌هایی هستند که بتوانند برای سازمان مزیت رقابتی پایدار را به‌وجود آورندکه خودبه یکی ازچالشهاي اساسی کشورهاي مختلف درسطح بین المللی تبدیل شده است. رقابت پذیري فرایندي است که هرنهادي میکوشد تا از این طریق بهترازدیگري عمل کرده و از وي پیشی گیرد.
پژوهشگران معتقدند که اگر با توجه به شرایط تغییر‌یافته کنونی بخواهند که از مزیت‌های رقابتی گذشته استفاده کنند، نمی‌توانند با سازمانهای پیشرو رقابت کنند، لذا باید به سمت کسب و حفظ قابلیت‌های رقابتی پویا حرکت نمایند(11). سازمانها در یک وضعیت رقابتی متأثرازعوامل متعدد نظیرجهانی شدن، توسعهی تکنولوژیکی وسرعت فزایندهی انتشار تکنولوژیهای جدید، حضور رقبای قدرتمند و تازه وارد متعدد، تغییر مداوم سلایق مشتریان و افزایش سطح انتظارات آن¬ها، را با مخاطرات عمیقی روبرو کرده است وبرای بقا وپیشرفت خود باید متفاوت ازقبل عمل کنند. براي دستیابی به مزیت رقابتی، یک سازمان باید هم به موقعیت خارجی خود توجه کند و هم توانمنديهاي داخلی را مورد توجه قرار دهد. ویژگی بارز یک مزیت رقابتی، منحصر به فرد بودن آن است که این باعث بوجود آمدن ارزشی متفاوت با ارزش دیگران می شود. اگر سازمان بتواند راهبرد رقابتی اش را با موقعیت های متغیر بازار مطابقت دهد، میتواند به تنهایی به اهدافش برسد و بقایش را به طور مستمر در بازار حفظ کند. سازمان با آگاهی از فعالیتهای بازاریابی رقبا و مقایسه آنها با فعالیتهای خودش همچینین توسعه مکانیسم های خاص رقابتی میتواند به مزیت رقابتی دست یابد و بر رقبایش در بازار غلبه کند(12).
هیل و جونز چهار عامل را مبنای مزیت رقابتی در نظر گرفته اند: کارایی برتر ، کیفیت ، نوآوری و پاسخگویی به مشتری . هرکدام از این عوامل یک مزیت متمایز شرکت است. در واقع تا اندازه ای آنها مزیت متمایز عمومی هستند که به شرکت اجازه میدهند: ارائه محصولاتش را متمایز کند، ارزش بیشتری به مشتریانش ارائه دهد که در ادامه رضایت بالای مشتریان و سود بیشتر از طریق ارائه محصولات و خدمات با کیفیت بالا و هزینه کمتر را بدست می آورند(13).
در این پژوهش برای سنجش مسئولیت اجتماعی سازمان از مدل کارول و برای سنجش مزیت رقابتی از مدل هیل و جونز با توجه به جامعتر بودن در مقایسه با سایر مدلها استفاده شده است. جامعه این پژوهش را مشتریان گروه صنعتی انتخاب تشکیل می دهد، دلیل انتخاب این گروه به عنوان جامعه آماری پژوهش آن است که این گروه مسئولیت اجتماعی خود را در مقایسه با سازمان های دیگر بهتر انجام می دهد و مزیت رقابتی برای آن حائز اهمیت است.
مرور ادبیات و پیشینه پژوهش
دراین بخش ابتدا به مبانی نظری مزیت رقابتی و مسئولیت پذیری اجتماعی و ابعاد آن پرداخته می شود وسپس پیشینه پژوهش که شامل مطالعات تجربی در زمینه متغیرهای پژوهش گزارش خواهد شد.
مزیت رقابتی
مزیت رقابتی از مفاهیم اساسی در کسب و کار است که موقعیت رقابتی سازمان را مشخص کرده و توانایی ایجاد موقعیت تدافعی در مقابل رقبایش را می دهد از انجا که, مزیت رقابتی یک دستاورد کلیدی مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان به حساب می اید.
رقابت را می توان مفهومی چند بعدی دانست که درسطح کشور، صنعت و سازمان مورد استفاده قرارمی گیرد(14) چهار عامل می تواند به سازمان کمک کند تا مزیت رقابتی خود را حفظ نماید:1-کارایی برتر2-کیفیت 3-نوآوری4 -پاسخ گویی به مشتریان(15) و به عنوان یکی از کاملترین مدلهای مزیت رقابتی می باشد.
1- کیفیت عبارت از قضاوت مشتری درباره برتری یا مزیت کلی یک شیء است. شکلی از نگرش است که با رضایت مرتبط است لیکن با آن یکی نیست و از مقایسه انتظارات با ادراکات از عملکرد نتیجه می شود. زمانی که مشتریان دریابند ویژگی های محصول یک شرکت نسبت به رقبا ارزش بیشتری برای آنها فراهم می کند، گفته می شود کیفیت بالاتری دارد. اما اثر کیفیت بر مزیت رقابتی بدین صورت خواهد بود که، محصولات با کیفیت بالا، ارزش محصولات را در نظر مشتریان متمایز می کنند و افزایش می دهند. این درک بالا از ارزش به شرکت اجازه می دهد قیمت بالاتری برای محصولاتش در نظر بگیرد. همچنین کارایی بالاتر و قیمت پایین تر با محصولات با کیفیت به دست می آید. (15).
2-کارایی وسیله ای برای تبدیل ورودی به خروجی است. ورودی ها مانند نیروی کار، زمین، سرمایه، مدیریت و اطلاعات فنی هستند. خروجی ها کالا و خدماتی هستند که یک کسب و کار تولید می کند. آسان ترین راه برای اندازه گیری کارایی، مقدار ورودی است که برای تولید خروجی معین مصرف می شود. کارایی برابر با نسبت خروجی به ورودی است. ورودی کمتر برای تولید خروجی معین، کارایی را افزایش می دهد. کارایی بالاتر برای دستیابی به مزیت رقابتی (از طریق ساختار هزینه پایین) به شرکت کمک می کند. مهم ترین جزء کارایی برای خیلی از شرکت ها بهره وری کارکنان است. که معمولا به وسیله خروجی هر کارمند اندازه گیری می شود. شرکتی که بیشترین بهره وری کارکنان را در صنعت دارد معمولاً کمترین هزینه تولید را دارد (15).
3-پاسخگویی به مشتریان به معنی شناسایی و رفع نیازهای مشتریان به شکلی بهتر از دیگر رقباست. کیفیت و نوآوری بالا از بخش های جدایی ناپذیر پاسخ گویی بهتر به مشتریان است. یکی از عوامل مهم در مورد پاسخ گویی به مشتری، سفارشی کردن کالا و خدمات با تقاضای خاص مشتریان (فردی یا گروهی) است. زمان پاسخ گویی به مشتری یکی از جنبه های پاسخ گویی به مشتری است. علاوه بر کیفیت، سفارشی کردن و زمان پاسخ گویی به مشتری، منابع دیگر بهبود پاسخ گویی به مشتری شامل: طراحی برتر، خدمات برتر، خدمات پس از فروش و پشتیبانی برتر است.پاسخ گویی مناسب به مشتریان، محصولات و خدمات یک شرکت را متمایز می کند و منجر به وفاداری به نام تجاری و قیمت گذاری اضافی می گردد.
4- نوآوری را می توان روش جدید عملکرد شرکت یا تولید محصول جدید تعریف کرد. نوآوري به تطبیق سازمانها با نوسانات محیطی کمک مـی کنـد. بنابراین یکی از عوامل کلیـدي موفقیـت کسب و کار در بلندمدت به ویژه در بازارهاي پویا و نوآور است. براي بقـا در محـیط رقـابتی سازمان ها باید توانایی تحمل پیچیدگی فزاینده و تغییرات سریع را داشته باشند از آنجا که نوآوری مزیت های منحصر به فردی به شرکت می دهد، می تواند به عنوان منبع اصلی مزیت رقابتی باشد. منحصر به فرد بودن به شرکت اجازه می دهد خودش را از رقبا متمایز کند و قیمت بیشتری را برای محصولاتش در نظر بگیرد یا هزینه هایش را خیلی بیشتر از رقبایش کاهش دهد.
مسئولیت پذیری اجتماعی سازمانها
مفهوم مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان دارای تاریخ وتکامل طولانی است(3). با وجودی که حجم زیادی از ادبیات درزمینه مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان موجود است اما، هنوز تعریف دقیقی از ان ارائه نشده است(16). وود (17) معتقداست که فهم مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان دشوار است و با توجه به این ادعا، برخی از نویسندگان بر این باورند که فقدان یک تعریف روشن انجام مطالعات تجربی درمسئولیت پذیری اجتماعی سازمان ها دشوار می سازد(18) در طول چند دهه گذشته، محققان به مسئولیت پذیری اجتماعی توجه کرده اند بنابراین، به یک مفهوم برجسته در مدیریت تبدیل شده است که علاوه بر جنبه های نظری ,جنبه های عملی را هم مد نظر قرارداده اند(9) .
اما برای اندازه گیری مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان هنوز هم با محدودیتهایی رو به رو هستیم. برخی از نویسندگان جرات پیدا کرده به اندازه گیری این کمیت و با روشهای مختلف به ارزیابی مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان هاپرداخته اند که توجه به آن فراتر از حوزه اقتصادی وحقوقی است(16) و عاملی اصلی و موثر در بقای سازمان است. در تاریخ
توسعه اقتصادی، مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان یک عامل کلیدی در دستیابی به اهداف اقتصادی و تولید ثروت در نظر گرفته شده است. در ابتدا شاخص اندازه گیری مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان توسط (موسسه اعتبار,کالج بوستون،2009) از 3 بعد حکومت (کسب و کار اجرا در عادلانه و شفاف مد) و محل کار (کارمندان درمان منصفانه و پرداخت دستمزد مناسب ومعقول) و شهروندی (سهم اطراف جامعه در اجتماعی و محیط زیست شیوه ای) مورد بررسی قرار گرفت. در حال حاضر تحقیقات گسترده ای در زمینه مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان انجام شده که نشان از چند بعدی بودن آن است(3).
کارول روشن ترین مفهوم ازمسئولیت پذیری اجتماعی سازمان را ارائه می دهد زیرا، علاوه بر شناسایی تعهدات سازمان نسبت به جامعه، به طور سیستماتیک مسئولیت پذیری سازمان را از صرفا سودآوری بودن و از مسئولیت پذیری های اجتماعی دولت متمایز می کند(19). بنابراین با توجه به آنچه گفته شد فرضیه اصلی پژوهش را میتوان به صورت زیر تعریف نمود:
فرضیه اصلی: بین مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان و مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب رابطه وجود دارد.
ابعاد مسئولیت پذیری اجتماعی کارول نشان می دهد که چهار بعد ازمسئولیت پذیری اجتماعی سازمان وجود دارد:
1- مسئولیت پذیری اقتصادی: از مهمترین ابعاد مسئولیت پذیری اجتماعی است که در ان فعالیت ها و اقدامات اقتصادی آن مد نظر قرار می گیرد. مسئولیت اقتصادي به عنوان پایه واساس که شالوده همه ابعاد در هر مسئولیت اجتماعی شرکت است توصیف میشود و به عقیده کارول مهمترین بعد است زیرا یك سازمان میبایست به منظور ابقاي خود در بازار ومنفعت رسانی به جامعه، سودآوري و بهره وري داشته باشد(8). بنابراین با توجه به آنچه گفته شد فرضیه فرعی اول پژوهش را میتوان به صورت زیر تعریف نمود:
فرضیه فرعی اول) بین مسئولیت پذیری اقتصادی سازمان و مزیت رقابتی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
2- مسئولیت پذیری قانونی: مسئولیت قانونی در درجه کمتري از بعد قبلی قرار دارد نشان دهنده این اصل است که هرکسب وکار مستلزم پیروي از قوانین ومقررات تعیین شده براي صلاح همگان است، التزام سازمان ها به انجام حقوق و رعایت مقررات راشامل می شود(8). بنابراین با توجه به آنچه گفته شد فرضیه فرعی دوم پژوهش را می توان به صورت زیر تعریف نمود:
فرضیه فرعی دوم )بین مسئولیت پذیری قانونی سازمان و مزیت رقابتی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
3- مسئولیت پذیری اخلاق: مسئولیت اخلاقی مبهم ترین بعدي است که کارول مطرح کرده است. این بعد به عنوان انتظارات جامعه از سازمان مبنی بر اینکه ارزشها و هنجارهاي جامعه را مد نظرداشته باشد و به آنها احترام بگذارد توصیف میشود و فراتر از چارچوب قوانین مکتوب میباشد و متاثر از موازین و ضواط اخلاقی حاکم در کل جامعه است(8). بنابراین با توجه به آنچه گفته شد فرضیه فرعی سوم پژوهش را می توان به صورت زیر تعریف نمود:
فرضیه فرعی سوم )بین مسئولیت پذیری اخلاقی سازمان و مزیت رقابتی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
4- مسئولیت پذیری بشردوستانه: مجموعه وظایف و تعهداتی است که سازمان باید در جهت حفظ و کمک به جامعه با نگرش همه جانبه و رعایت حفظ وحدت و مصالح عمومی کشور، انجام دهد.
مسئولیت نوع دوستانه تلاشی داوطلبانه از سوي سازمان به منظور رسیدگی به مسائل و معضلات جامعه است(8) بنابراین با توجه به آنچه گفته شد فرضیه فرعی چهارم پژوهش را میتوان به صورت زیر تعریف نمود:
فرضیه فرعی چهارم) بین مسئولیت پذیری بشردوستانه سازمان و مزیت رقابتی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
که توجه زیادی را به خود جلب کرده است که اولین بار اشاره به مسئولیت پذیری در زمینه تولید کالا وخدمات در جامعه و کسب سود با فروش آنها (20) که این طبقه بندی از الزامات مسئولیت پذیری اجتماعی شده است و به طور گسترده تصویب شده است. و از آنجایی که سازمان با فعالیت چند بعدی درگیر است برداشت ازمسئولیت پذیری اجتماعی سازمان به ترتیب کم اهمیت تا پراهمیت درجه بندی کرده اند .
پیشینه
مطالعات داخلی :
طیبی رهنی، علی؛ جزنی، نسرین(21)، در مقاله‌اي با عنوان" ارتقاء حقوق شهروندی سازمان با تحقق مسئولیت اجتماعی"به بررسي رابطه بین تحقق مسئولیت اجتماعی سازمانها و ارتقاء حقوق شهروندی پرداخته و نتايج نشان ميدهد که تحقق این امر مستلزم توجه سازمانها یا نهادهای اجتماعی به مسئولیت و تعهد اجتماعی است با توجه به اهمیت نقش سازمانها در تحقق حقوق شهروندی است.
يونسي دل ارام, سعيدا سعيد, موسوي جد محمد, قاسمي افشين(22)، در مقاله‌اي با عنوان "خلق مزيت رقابتي منبع محور پايدار براي نظام بانکي" به بررسي تاثير سرمايه هاي ناملموس بر مزيت رقابتي و تاثير نهايي آن ها بر عملکرد برتر بانک هاي سطح شهر سنندج است. نتايج نشان ميدهد که که در ميان فرضيات مورد بررسي، فقط فرضيه اول پژوهش (تاثير مثبت و معنادار سرمايه انساني بر خلق مزيت رقابتي پايدار) رد شده است و مابقي فرضيات پژوهش تاييد شده اند.
مطالعات خارجي:
گالاردو- وازکیز,سانچنیر،هرناندیز(23)، در پژوهشی با عنوان "اندازهگیری مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان برای موفقیت در رقابت در سطح منطقه "به بررسی مسئولیت پذیری اجتماعی بر روی شصت و هفت سازمان متوسط و بزرگ در اروپا پرداخته شده است، نتایج دراین مطالعه نشان از اثر مثبت بین مسئولیت پذیری اجتماعی سازمانها بر مزیت رقابتی با تاثیر واسطه ای عملکرد می باشد.
سعیدی وهمکاران(9)در پژوهشی با عنوان "تاثیر مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان بر روی عملکرد مالی با تاثیر واسطه ایی مزیت رقابتی، شهرت، رضایت مشتری "به بررسی مسئولیت پذیری اجتماعی بر روی دویست پنجاه سازمان تولیدی در ایرانپرداخته شده است، نتایج دراین مطالعه نشان از رابطه مثبت مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان بر مزیت رقابتی به صورت واسطه ایی می گردد.
روش‌شناسی پژوهش
با توجه به مطالب بیان شده، پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان و مزیت رقابتی میباشد.در نتيجه پژوهش از نظر هدف،کاربردی، ازنظرنحوه گردآوري و تحلیل اطلاعات نیز این تحقیق توصیفی و از نوع پیمایشی میباشد. از لحاظ روش تحليل فرضیهها،از نوع همبستگي، همچنين به لحاظ زماني نيز اين تحقيق از نوع مقطعي میباشد. جامعه آماري مورد مطالعه در این پژوهش مشتریان گروه صنعتی انتخاب در شهر اصفهان که از محصولات این سازمان استفاده کرده می‌باشند. که با استفاده از فرمول کوکران، تعداد نمونه مورد270 تعیین گردید که با استفاده از روش تصادفی ساده با توزیع 270 پرسشنامه، 246 پرسشنامه مبنای پردازش دادهها واقع شد.پرسشنامه محقق ساخته با روایی و پایایی(الفای کرونباخ .0.85) قابل قبول استفاده شد.
آزمون فرضیههای پژوهش
نتایج تحلیلی معادلات ساختاری
پس از برسی و تایید الگوهای اندازهگیری در گام اول، در گام دوم از معادلات ساختاری برای آزمون فرضیهها استفاده شده است.
آزمون فرضیه اصلی پژوهش
فرضیه اصلی: بین ابعاد مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان و مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب رابطه وجود دارد.
شاخصهای کلی حاصل از برازش مدل مربوط به فرضیه فرعی اصلی که بررسی رابطه بین مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان و مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب میپردازد، در جدول1 آمده است. همچنین مدل معادلات ساختاری مربوطه در شکل 1 و ضریب رگرسیونی مرتبط با این فرضیه و مقادیر شاخصهای جزئی در جدول 2 ارائه شده است.
ضریب رگرسیونی استاندارد شده برای این فرضیه 0.785 میباشد که نشان از تایید این فرضیه دارد و همچنین سطح معناداری مربوط به این فرضیه کوچکتر از 05/0 است که این گواه دیگری بر تایید این فرضیه میباشد. بنابراین با اطمینان 95/0 میتوان گفت که بین ابعاد مسئولیت پذیری پذیری اجتماعی سازمان و مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب رابطه وجود دارد.
4-3-1-2-آزمون فرضیه فرضیه فرعی اول پژوهش
فرضیه فرعی اول: بین مسئولیت پذیری اخلاقی و مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب رابطه وجود دارد.
شاخصهای کلی حاصل از برازش مدل مربوط به فرضیه فرعی اول که بررسی رابطه بین مسئولیت پذیری اخلاقی و مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب میپردازد، در جدول3 آمده است. همچنین مدل معادلات ساختاری مربوطه در شکل 2 و ضریب رگرسیونی مرتبط با این فرضیه و مقادیر شاخصهای جزئی در جدول 4 ارائه شده است.
ضریب رگرسیونی مربوط به این فرضیه 851. میباشد که نشان از تایید این فرضیه دارد و همچنین سطح معناداری مربوط به این فرضیه کوچکتر از 05/0 است که این گواه دیگری بر تایید این فرضیه میباشد. بنابراین با اطمینان 95/0 میتوان گفت که بین مسئولیت پذیری اخلاقی و مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب رابطه وجود دارد.
4-3-1-3-آزمون فرضیه فرضیه فرعی دوم پژوهش
فرضیه فرعی دوم: بین مسئولیت پذیری اقتصادی و مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب رابطه وجود دارد.
شاخصهای کلی حاصل از برازش مدل مربوط به فرضیه فرعی دوم که بررسی رابطه بین مسئولیت پذیری اقتصادی و مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب میپردازد، در جدول5آمده است. همچنین مدل معادلات ساختاری مربوطه در شکل 3 و ضریب رگرسیونی مرتبط با این فرضیه و مقادیر شاخصهای جزئی در جدول6 ارائه شده است.
ضریب رگرسیونی مربوط به این فرضیه 0.455میباشد که نشان از تایید این فرضیه دارد و همچنین سطح معناداری مربوط به این فرضیه کوچکتر از 05/0 است که این گواه دیگری بر تایید این فرضیه میباشد. بنابراین با اطمینان 95/0 میتوان گفت که بین مسئولیت پذیری اخلاقی و مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب رابطه وجود دارد.
4-3-1-4-آزمون فرضیه فرضیه فرعی سوم پژوهش
فرضیه فرعی سوم: بین مسئولیت پذیری بشردوستانه و مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب رابطه وجود دارد.
شاخصهای کلی حاصل از برازش مدل مربوط به فرضیه فرعی سوم که بررسی رابطه بین مسئولیت پذیری بشردوستانه و مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب میپردازد، در جدول7آمده است. همچنین مدل معادلات ساختاری مربوطه در شکل 6 و ضریب رگرسیونی مرتبط با این فرضیه و مقادیر شاخصهای جزئی در جدول8 ارائه شده است.
ضریب رگرسیونی مربوط به این فرضیه0.401 میباشد که. که نشان از تایید این فرضیه دارد و همچنین سطح معناداری مربوط به این فرضیه کوچکتر از 05/0 است که این گواه دیگری بر تایید این فرضیه میباشد. بنابراین با اطمینان 95/0 میتوان گفت که بین مسئولیت پذیری اخلاقی و مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب رابطه وجود دارد.
4-3-1-4-آزمون فرضیه فرضیه فرعی چهارم پژوهش
فرضیه فرعی چهارم: بین مسئولیت پذیری قانونی و مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب رابطه وجود دارد.
شاخصهای کلی حاصل از برازش مدل مربوط به فرضیه فرعی چهارم که بررسی رابطه بین مسئولیت پذیری قانونی و مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب میپردازد، در جدول9 آمده است. همچنین مدل معادلات ساختاری مربوطه در شکل5 و ضریب رگرسیونی مرتبط با این فرضیه و مقادیر شاخصهای جزئی در جدول10ارائه شده است.
ضریب رگرسیونی مربوط به این فرضیه 0.641 میباشد که نشان از تایید این فرضیه دارد و همچنین سطح معناداری مربوط به این فرضیه کوچکتر از 05/0 است که این گواه دیگری بر تایید این فرضیه میباشد. بنابراین با اطمینان 95/0 میتوان گفت که بین مسئولیت پذیری اخلاقی و مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب رابطه وجود دارد.
نتیجه‌گیری و پيشنهادات
در دنیای امروز با افزایش اهمیت مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان یه یکی از مباحث پر اهمیت برای پژوهشگران تبدیل شده است . سازمانهای بزرگ به طور قابل توجهی در فعالیتهای مرتبط با مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان سرمایه گذاری میکنند. تمایل به سرمایه گذاری در مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان نشان میدهد که این یک هزینه، محدودیت یا کار درستی که باید انجام داد، نیست بلکه منبعی برای کسب مزیت رقابتی است. پایبندی به مسئولیت پذیری های اجتماعی سازمان،فراتر رفتن از چارچوب حداقل الزامات قانونی است که سازمان در آن فعالیت می کند و در حقیقت،تلاشی است که به منظور درک و پاسخگویی به انتظارات ذی نفعان سازمان در جامعه صورت می گیرد.سازمان های متعالی،به عنوان سازمان های مسئول،با شفاف سازی و پاسخگویی مناسب در قبال عملکرد خود،رویکردهایی اخلاقی اتخاذ می کنند تا رضایت کلیه ذی نفعانشان را تأمین کنند. از طرف دیگر با شدت یافتن رقابت، سازمانها در محیطی پویا و پرابهام فعالیت میکنند. که جذب و حفظ مشتری از ارزشمندترین رکن رقابت شمرده میشود، از اهمیت بالایی برخوردار شده است و بسیاری از سازمانها آن را کلید موفقیت در کسبوکار میدانند. زمانی تصور بر این بود که سازمانها و تولیدکنندگان صرفا در مقابل سهامداران و کارکنان مسئولند،و یا اینکه میبایست بهترین محصول مصرفی را با قیمت پایین‌تر و کیفیت بالاتر به دست مشتری برسانند.غافل از اینکه محصول چه آثار و عواقب ثانوی داشته باشد، امروزه مشتریان یک سازمان عامل حیات بخش سازمانها جهت ادامه فعالیت و برتری در رقابت با دیگران به حساب می‌آید و برای برنده بودن در رقابت جهانی، سازمانها نیازمند بازشناسی و پایش رفتار مشتریانشان هستند تا رفتار و خواسته‌های آنها را زودتر از رقبایشان برآورد کنند.
نتایج نشان داد که بین ابعاد مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان و مزیت رقابتی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد بنابراین پیشنهاد میشود سازمان تمرکز خود را بر ابعاد مسئولیت اجتماعی معطوف نماید تا این ابعاد را در خود نهادینه سازد و منجر به مزیت رقابتی و در نهایت بهبود عملکرد سازمان شود و به مدیران گروه صنعتی انتخاب توصیه میشود در اولويـت رقـابتي تمركـز بـر مشتري، بيشترين تأثير را بر كسب مزيت رقابتي در شركتهاي تولیدی دارد. بنابراین موارد زیر با بررسی نتایج به دست آمده از سازمان پیشنهاد میشود:
باتوجه به تاثیر مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان بر مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب، پیشنهاد می شود که :
هر چه سازمان بیشتر در مورد نیازها و انتظارات مشتریان به ویژه در حوزه مسئولیتهای اجتماعی بداند میتواند برنامه ها و اقدامات خود در این زمینه را پیاده سازی نموده و بالطبع نتایج بهتری نیز کسب نماید. و از آن به عنوان منبع اصلی دستیابی به مزیت رقابتی تاکید شده است.
با توجه به تاثیر مسئولیت اخلاقی بر مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب، پیشنهاد می شود که:
گروه صنعتی انتخاب در روابط خود باید احترام به اصول اخلاقی را نسبت به دستیابی عملکرد اقتصادی برتر در اولویت قرار دهد و با مشتریان خود به طور اخلاقی یا صادقانه رفتار میکند. تا ضمن کسب رضایت و وفاداری آنها تصویر مناسبی را از برند خود در ذهن آنها ایجاد و مزیت رقابتی نسبت به رقبای خود ایجاد کند .
با توجه به تاثیر مسئولیت اقتصادی بر مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب، پیشنهاد می شود که:
مدیران در انجام فعالیتهای خود بهبود مستمر کیفیت محصولات را در نظر گرفته و رضایت مشتریان را به عنوان شاخصی برای عملکرد کسب و کار خود بگیرد و یا تدوین و استقرار استراتژی های بلند مدت به بهبود موقعیت رقابتی خود بپردازند.
با توجه به تاثیر مسئولیت بشردوستانه بر مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب، پیشنهاد می شود که:
گروه صنعتی انتخاب ضمن رعایت اصول اخلاقی و قانونی عادلانه حامی مالی رویدادهای اجتماعی (ورزش و ...) باشد و در این زمینه استراتژی ها و خط مشی های مناسبی را تدوین کند تا از این طریق عظمت ، اعتبار و شهرت سازمان و بهبود چهره عمومی سازمان افزایش یابد.
با توجه به تاثیر مسئولیت قانونی بر مزیت رقابتی در گروه صنعتی انتخاب، پیشنهاد می شود که:
مدیران گروه صنعتی انتخاب با پیروی از قوانین، در انجام فعالیت های خود به تعهدات قراردادی خود پایبند بوده و نسبت به قوانین و مقررات حاکم بر فعالیتهای خود آگاهی داشته باشند.
منابع و ماخذ:
1-دارائي محمدرضا ; پارساعمل, الهه(1392)،" بررسي تاثير فرهنگ سازماني بر مسئوليت اجتماعي در شركت خودروسازي سايپا". فصلنامه مديريت دولتي ، سال پنجم، شماره 16.
-2Inoue, Y., Lee, S., (2011).“Effects of different dimensions of corporate social responsibility on corporate financial performance in tourism-related industries”. Journal of Tourist Management. Vol. 32, No. 4, pp. 790-804.
-3Fua,H. Haobin Ye,B, Lawb R (2014) .”You do well and I do well? The behavioral consequences of corporate social responsibility” .International Journal of Hospitality Management. Vol. 40, No. 1, pp. 62-70.
-4Carroll, A.B., (1991)."The pyramid of corporate social responsibility : toward the moral management of organizational stakeholders" .Journal of Business . Vol. 7, No. 8, pp. 39-48.
-5Carroll, A.B., (1979). A three-dimensional conceptual model of corporate performance Acad. Journal of Management.Vol. 4, No. 4, pp. 497-505.
6-طبرسا، غلامعلي; رضائيان، علي ;آذر;عادل ، عليخاني,- حميد; (1392)."تبيين و طراحي مدل رسالت مسئوليت اجتماعي سازمان". فصلنامه مطالعات مديريت راهبردي ، سال دوم، شماره 8.
-7Aras G, CrowtherD(2010). Sustaining business excellence.Journal of Management.Vol. 5, No. 21, pp. 565-76.
-8Pätäri,S-Arminen,H. Tuppura, A- Jantunen,A (,2014). ”Competitive and responsible? The relationship between corporate social and financial performance in the energy sector”. Journal Renewable and Sustainable Energy Reviews. Vol. 37, No. 1, pp. 142-154.
-9SayedehSaeidi ,P Sofiana, S Saeidi P SayyedehSaeidi,PSeyyedSaaeidi A (2014) .”How does corporate social responsibility contribute to firm financial performance”? The mediating role of competitive advantage, reputation, and customer satisfaction .Journal of Business Research. Vol. 1, No. 1, pp. 28-38.
-10Dunk, A. S. (2007). Assessing the effects of product quality and environmental management accounting on the competitive advantage of firm. Australasian Accounting Business & Finance Journal, Vol. 1, No. 1, pp. 28-38.
-11Quairel-Lanoizelée,F(2011),"Are competition and corporate social responsibility compatible?"Journal Society and Business Review. Vol. 6, No. 1, pp. 77-98.
-12Billaudot, B. (2008), “Lectures institutionnelles de la RSE”.Journal of Management.Vol. 16, No. 1, pp. 56-65.
-13 Williams, P., &Naumann, E. (2011). Customer satisfaction and business performance: A firm-level analysis. Journal of Services Marketing. Vol. 25, No. 1, pp. 20-32.
-14Ambastha, A. and K. Momaya: (2004) .Competitiveness of Firms: Review of Theory, Frameworks and Models’. Journal of Management.Vol. 26, No. 1, pp. 46-61.
-15Hill, C. W. and T. M. Jones (1992).“Stakeholder-Agency Theory”.Journal ofManagement Studies, Vol. 29, No. 2, pp. 131-154.
-16Farooq O, PayaudM ,Merunka D (2013).”The Impact of Corporate Social Responsibility on Organizational Commitment: Exploring Multiple Mediation Mechanisms”.Journal of Business Ethics.Vol. 125, No. 4, pp. 563-580.
-17Wood, D. J. (2010).Measuring corporate social performance: A review. International Journal of Management. Vol. 12, No. 1, pp. 50-84.
-18Orlitzky, M., Siegel, D. S., &Waldman, D. A. (2011).Strategic corporate social responsibilityand environmental sustainability. Business & Society, 50(1), 6–27. Vol. 1, No. 1, pp. 28-38.
-19Chen, F. Y., Chang, Y. H., & Lin, Y. H. (2012).Customer perceptions of airline social responsibilityand its effect on loyalty.Journal of Air Transport Management,.Vol. 20, No. 1, pp. 49-11.
-20Lee, C.K., Song, H.J., Lee, H.M., Lee, S., Bernhard, B.J.,( 2013). The impact of CSR oncasino employees’ organizational trust, job satisfaction, and customer orientation: an empirical examination of responsible gambling strategies. Journal Hospital Management. Vol. 33, No. 0, pp. 406-415.
21-طیبی رهنی، علی؛ جزنی، نسرین(1395)، " ارتقاء حقوق شهروندی سازمان با تحقق مسئولیت اجتماعی".همایش مسئولیت اجتماعی شرکت-مسئولیت اجتماعی صنعت نفت.سال اول،شماره12.
22-يونسي دل ارام, سعيدا سعيد, موسوي جد محمد, قاسمي افشين(1394)"خلق مزيت رقابتي منبع محور پايدار براي نظام بانکي".مجله کاوشهای مدیریت بازرگانی، دوره7 , شماره 13 ، صص75-95.
-23Gallardo-Vázquez, D , Sanchez-Hernandez, M. Isabel (2014).” Measuring Corporate Social Responsibility for competitive success at a regional level”.Journal of Business Ethics. Vol. 72, No. 1, pp. 14-22.
[1] corporate social responsibility
[2] economic
[3] legal
[4] moral
[5] human
[6] competitive advantage