طراحی مدل مدیریت استراتژیک آموزشهای فنی و حرفه ای
محورهای موضوعی : عمومى
داود فرخی
1
*
,
حسن شهرکی پور
2
,
صمد کریم زاده
3
1 - دانشجوی دکترای تخصصی مدیریت آموزشی، دانشکده مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، رودهن، ایران
2 - دانشیار، گروه مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، رودهن، ایران
3 - دانشیار، گروه مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، رودهن، ایران
کلید واژه: تقویت یاران آموزشی, تضمین کیفیت, جذابیت آموزشی, تغییرات شغلی,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر شناسایی مولفههای مدیریت استراتژیک آموزشهای فنی و حرفهای به منظور اعمال مدیریت استراتژیک بهینه در تقابل و سازگاری با محیط است. پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر روش اجرا توصیفی پیمایشی مقطعی و از نظر دادهها، آمیخته (کیفی و کمی) است. در بخش مطالعه کتابخانهای 28 منبع معتبر بر اساس اشباع نظری نمونهگیری شد و مولفههای استراتژیک آموزش فنی و حرفهای براساس گرندد تئوری 12 مولفه شامل اشتغال پذیری، جذابیت آموزشی، یادگیری مادام العمر، تقاضا محوری، تغییرات شغلی، پژوهشهای کاربردی، انعطافپذیری، اقتصاد آموزشی، تقویت یاران آموزشی، بهبود نظام سنجش، تضمین کیفیت، مشاوره شغلی میباشد و برای مدیریت استراتژیک به طور عام 6 مولفه و 22 زیر مولفه شامل کاوش مفهومی، پویش محیطی، استراتژیسازی، پیادهسازی و ارزشیابی دستاوردها و راهبری و پایش استراتژیک شناسایی شد و با انجام مصاحبه نیمه ساختاری شامل 7 پرسش با 10 نفر از خبرگان، نسبت به پیوند دهی و سازماندهی مولفهها به منظور تدوین مدل کیفی نهایی اقدام شد. در اعتبارسنجی مدل و درجه تناسب آن 95 درصد بدست آمد. در پایان پیشنهادات متعددی ارائه شد که مدیران سازمان آموزش فنی و حرفه ای با شناخت مولفههای فوق می‌توانند مدیریت استراتژیک را با موفقیت اعمال نمایند.
The purpose of this study is to identify the components of strategic management of technical and vocational training in order to apply optimal strategic management in interaction and adaptation to the environment. The research is cross-sectional in terms of applied purpose, descriptive survey in terms of implementation method and mixed (qualitative and quantitative) in terms of data. In the library study section, 28 authoritative sources were sampled based on theoretical saturation and the strategic components of technical and vocational education based on 12-component ground theory including employment, educational attractiveness, lifelong learning, demand-driven, job changes, research Practical, flexibility, educational economics, strengthening educational assistants, improving the assessment system, quality assurance, job counseling and for strategic management in general 6 components and 22 sub-components including conceptual exploration, environmental scanning, strategy building, implementation Achievement and evaluation of achievements and strategic leadership and monitoring were identified and by conducting semi-structural interviews including 7 questions with 10 experts, the components were linked and organized in order to develop a final quality model. In model validation and its degree of fit, 95% was obtained. In the end, several suggestions were made that the managers of the Technical and Vocational Education Organization, by recognizing the above components, can successfully apply strategic management
1. اسمعیلی، مهدی. مطالعه مقایسه ای آموزش فنی و حرفه ای در دوره متوسطه در کشورهای مختلف جهان. سازمان پژوهش های برنامه ریزی آموزشی و درسی وزارت آموزش و پرورش. 1393.
2. پیرس، جان؛ رابینسون، ریچارد. برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک. مترجم: سهراب، خلیلی شورینی. 1389. تهران: یادواره کتاب. چاپ ششم. 2009.
3. حمیدی زاده، محمد رضا. برنامه ریزی استراتژیک. انتشارات سمت. 1389.
4. خلیلی شورینی، سهراب؛ محمد زاده، سید علیرضا. آسیب شناسی تدوین استراتژی در سازمانهای ایرانی. سومین کنفرانس بین المللی مدیریت استراتژیک. 1387.
5. رضوانی، حمید رضا؛ شیروانی،فاطمه. ماموریت، چشم انداز، ارزشها مقصد استراتژیک سازمان:تفاوت وتشابه. پنجمین کنفرانس بین المللی مدیریت استراتژیک. تهران: 1389.
6. سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور مستندات برنامه ششم توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی. تهران: 1395.
7. سیفرید، اروین. شاخص هایی برای کیفیت آموزش فنی وحرفه ای. (مترجمان: صالحی عمران ویحیی پور،1392) تهران: سازمان آموزش فنی وحرفه ای کشور. 2007.
8. سیفی، الهام. نظام آموزش فنی وحرفه ای دانمارک با رویکرد آموزش های فنی وحرفه ای. تهران: سازمان آموزش فنی وحرفه ای کشور. 1393.
9. صالحی عمران، ابراهیم. پیش گفتار مترجم. شاخص های کیفیت آموزش فنی وحرفه ای. تهران: سازمان آموزش فنی و حرفه ای. 1392.
10. طاهر پور شلمانی، علیرضا. نظام آموزشی فرانسه با رویکرد آموزشهای فنی وحرفه ای. تهران: سازمان آموزش فنی وحرفه ای کشور. 1392.
11. فرخی، داود. نظام آموزش فنی وحرفه ای کانادا با رویکرد آموزش های فنی و حرفه ای. تهران: سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور. 1392.
12. غفاریان، وفا، کیانی، غلامرضا پنج فرمان برای تفکر استراتژیک، تهران: فرا. 1389.
13. کاراوند، عباس، مداحی، ابراهیم آینده پژوهی: مبانی، مفاهیم وروشها. پژوهشکده چشم انداز و آینده پژوهی. 1394.
14. کافمن، راجر؛ هرمن، جری. برنامه ریزی استراتژیک در نظام آموزشی: باز اندیشی، باز سازی، ساختارها، باز آفرینی .چاپ پنجم. (ترجمه مشایخ، بازرگان، 1391.) تهران: سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی. 2000.
15. گاسکف، ولادیمیر. مدیریت نظامهای آموزش وتربیت حرفه ای، راهنمای مسئولان ومدیران ارشد. (ترجمه. نفیسی، 1384) تهران: سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، مرکز مدارک علمی، موزه و انتشارات. 2000.
16. لوکاس، ب، اسپنسر، ایی، کلاکستون، جی. چگونگی تدریس در آموزشهای فنی و حرفه ای. نظریه پداگوژی حرفه ای، ترجمه خانپور، عبداله پور، 1393. تهران: 2012.
17. مرکز پژوهش های مجلس. گزارش الزامات تشکیل نظام آموزش فنی و تربیت فنی و حرفه ای، معاونت پژوهشهای اجتماعی فرهنگی، دفتر مطاعات اجتماعی. 1393.
18. منوریان، عباس. تفکر استراتژیک: مفهوم، عناصر و مدل ها. انتشارات: دانشگاه تهران. 1394.
19. ورزشکار، احمد. مدیریت استراتژیک پیشرفته: فرایندها و مدل ها. دانشکده مدیریت دانشگاه علامه طباطبایی.1390.
20. فریدی، فاطمه؛ غیاثوند، زهره؛ ولایی، هما. بررسی تضمین کیفیت در آموزش وپرورش فنی وحرفه ای رومانی. آموزش فنی و حرفه ای واشتغال در ایران، جلد چهارم (صص122-135). تهران: سازمان آموزش فنی وحرفه ای کشور. 1392.
21. کمیسیون ملی یونسکو- ایران . یادگیری مادام العمر. 1395. بازیابی از سایت به آدرسhttp://fa. Irurunesco.org
22. کاظمی طلاچی، آرمین؛ کمالی، سحر. نظام آموزش مهارتی و آکادمیک در کشور سوییس:رویکردها و چالشها. آموزش فنی و حرفه ای واشتغال در چشم انداز پژوهش، جلد چهارم (صص. 668-684). تهران: سازمان آموزش فنی وحرفه ای کشور. 1392.
23. کافمن، راجر ؛ هرمن، جری. برنامه ریزی استراتژیک در نظام آموزشی: باز اندیشی، باز سازی، ساختارها، باز آفرینی (چاپ پنجم). (ترجمه مشایخ، بازرگان، 1391.) تهران: سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی. 2000.
24. گاسکف، ولادیمیر. مدیریت نظام های آموزش وتربیت حرفه ای، راهنمای مسئولان ومدیران ارشد. (ترجمه. نفیسی, 1384) تهران: سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، مرکز مدارک علمی، موزه و انتشارات. 2000.
25. محمد علی، محبوبه. آموزش های فنی و حرفه ای و راه های اصلاح آن. رشد آموزش فنی و حرفه ای دوره هفتم، شماره یک. (1390). 26. مهرعلیزاده، یداله؛ مقدس پور، احسان؛ جود زاده، نسترن مدیریت و برنامه ریزی استراتژیک: مبانی نظری و تجربی. تهران: انتشارات راه معاصر. 1392الف.
27. مهرعلیزاده، یداله؛ قلاوند، رحمن؛ ملایی، شهرام. طراحی واستقرار نظام جامع ملی مهارت وفناوری: تحلیلی بر روند تحولات وآسیب شناسی نظام آموزش فنی وحرفه ای استان خوزستان. آموزش فنی و حرفه ای و اشتغال در چشم اندازپژوهش (صص 590-601). تهران: سازمان آموزش فنی وحرفه ای کشور.1392ب.
28. ولماری، کریستینا؛ هلاکرپی، سپو؛ فریموت، راسموس. الگوهای شایستگی برای مجریان آموزشهای فنی و حرفه ای. (ترجمه صالحی عمران، تجری،1392.) تهران: سازمان آموزش فنی وحرفه ای کشور. 2012.
29. هانگر، دیوید، توماس، ویلن. اصول مدیریت استراتژیک. ترجمه خورشیدی، محبی نیا، مهدی زاده و فرخی. دانشگاه فرهنگیان. نشر احسن. 2010.
30. یزدان پناه، احمد علی، (1389). گونه شناسی مدل های فرایند برنامه ریزی راهبردی، موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی. 31. یونسکو. به سوی آموزش کیفی برابر، جامع و یادگیری مادام العمر و پیوسته برای همه، ترجمه در سال 1395توسط کمیسیون ملی آموزش ایران.2016.
32. Cedefop European. Reporting on European training policy Cede fop. Centre for the Development of Vocational Training retrieved from http://www.cedefop.europa.eu/en/events-and-projects/projects/reporting-european-training-policy. 2015.
33. David, fred R.Strategic management (12 th ed.).newyork:macmillan publishing company. 2010.
34. IIEP,UNESCO.strategic planning organization arrangement. Education sector planning working papers. Working paper 2. 2016.
35. NPC. National Development Plan Vision for 2030, national planning commission. Southern Africa. 2011.
36. Saner-Yiu, L.. Preparatory Steps in Obtaining ISO 10015+ Quality Certification . Academy for Quality in Training and Education. 2012.
37. Torjus, Abusland. United Kingdom, VET in Europe, country report, refer net, ECCTIS ltd. (2014).
طراحی مدل مدیریت استراتژیک آموزشهای فنی و حرفهای
* داود فرخی **حسن شهرکیپور **صمد کریمزاده
* دانشجوی دکترای تخصصی مدیریت آموزشی، دانشکده مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، رودهن، ایران dvd.frkh@gmail.com
** دانشیار، گروه مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، رودهن، ایران hshahrakipour44@gmail.com
*** دانشیار، گروه مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، رودهن، ایران skarimzad62@yahoo.com
تاریخ دریافت: 24/10/1400 تاریخ پذیرش: 10/12/1400
صص: 28- 40
چکیده
هدف پژوهش حاضر شناسایی مولفههای مدیریت استراتژیک آموزشهای فنی و حرفهای به منظور اعمال مدیریت استراتژیک بهینه در تقابل و سازگاری با محیط است. پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر روش اجرا توصیفی پیمایشی مقطعی و از نظر دادهها، آمیخته (کیفی و کمی) است. در بخش مطالعه کتابخانهای 28 منبع معتبر بر اساس اشباع نظری نمونهگیری شد و مولفههای استراتژیک آموزش فنی و حرفهای براساس گرندد تئوری 12 مولفه شامل اشتغال پذیری، جذابیت آموزشی، یادگیری مادام العمر، تقاضا محوری، تغییرات شغلی، پژوهشهای کاربردی، انعطافپذیری، اقتصاد آموزشی، تقویت یاران آموزشی، بهبود نظام سنجش، تضمین کیفیت، مشاوره شغلی میباشد و برای مدیریت استراتژیک به طور عام 6 مولفه و 22 زیر مولفه شامل کاوش مفهومی، پویش محیطی، استراتژیسازی، پیادهسازی و ارزشیابی دستاوردها و راهبری و پایش استراتژیک شناسایی شد و با انجام مصاحبه نیمه ساختاری شامل 7 پرسش با 10 نفر از خبرگان، نسبت به پیوند دهی و سازماندهی مولفهها به منظور تدوین مدل کیفی نهایی اقدام شد. در اعتبارسنجی مدل و درجه تناسب آن 95 درصد بدست آمد. در پایان پیشنهادات متعددی ارائه شد که مدیران سازمان آموزش فنی و حرفه ای با شناخت مولفههای فوق می‌توانند مدیریت استراتژیک را با موفقیت اعمال نمایند.
واژههای کلیدی: تقویت یاران آموزشی، تضمین کیفیت، جذابیت آموزشی، تغییرات شغلی.
نوع مقاله: ترویجی
1- مقدمه
دولتها، خانواده و افراد به طور روزافزونی در آموزشهای فنی و حرفهای سرمایهگذاری میکنند، زیرا این باور عمومیت یافته است، که این نوع آموزشها کالا و خدمت مفیدی است که اشخاص و جامعه از داشتن آن بهره میجویند[9]. یونسکو برای دهههای هزاره سوم در مورد آموزشهای فنی و حرفهای، 3 هدف اساسی را برشمرده است. این اهداف عبارتند از تقویت آموزشهای فنی و حرفهای به منزله جزء لازم یادگیری مادامالعمر، جهت دادن آموزش فنی و حرفهای به سمت توسعه پایدار، فراهم آوردن آمـوزش فنی و حـرفهای برای همـه. در توسعه پایدار انسان
نویسنده عهدهدار مکاتبات: داود فرخی Dvd.frkh@gmail.com |
محور توسعه است و کلید آن آموزش و تربیت فنی و
حرفهای است [25]. امروزه تدوین ماموریتها، اهداف بنیادین و قلمروهای ماموریتی سازمانها و شرکتها به عنوان یکی از اصلیترین وظایف مدیران ارشد تلقی میگردد. شناسایی وضعیت موجود، شامل ضعفها و قوتهای سازمان در محیط درونی و تحلیل فرصت ها و تهدیدات از محیط بیرونی و پیشنهاد راهبردها و راهکارهای عملی ابزارهایی هستند که به مدیران و برنامهریزان در تدوین برنامههای استراتژیک کمک قابل توجهی میکنند [4]. برنامهریزی استراتژیک آیندهنگر است و نیت آن آفرینش آیندهای بهتر است. برنامهریزی استراتژیک بنا به تعریف ما را برای حرکت منظم به سوی مشخص کردن و آفرینش دنیای بهتر یاری میدهد. برنامهریزی آموزشی استراتژیک از موضوع های روز به شمار می آید. جامعه، دانشجویان، جوامع محلی و ارزشها طی سال های اخیر متحول شده اند، ولی نظامهای آموزشی هنوز همانهایی است که برای دهههای گذشته طراحی شده بودند. ایجاد تغییرات بنیادی در جامعه مستلزم 1. بازاندیشی درباره آنچه آموزش و پرورش باید عرضه کند 2. بازسازی نهادهای آموزشی برای عرضه آنچه از آنها انتظار میرود و 3. بازآفرینی نظام های آموزشی است. برنامه ریزی استراتژیک یک فرایند پویا است[23]. آموزشهای فنی و حرفهای غیررسمی جهت ایجاد مهارت و شایستگی افراد کارجو و ارتقاء مهارت و صلاحیت حرفه ای برای شاغلین بنگاه های اقتصادی کشور در سازمان آموزش فنی و حرفهای کشور به کلیه اقشار جامعه به شکلهای مختلف ارائه میگردد. این سازمان باید برای ارائه خدمات کارا و اثربخش برنامهریزیهای دقیق و منسجمی را داشته باشد، خصوصا آن که فناوریها و نوع نیازها در حال تغییر است. تنوع نظامهای آموزش فنی و حرفه ای در دنیا از یک طرف و تعدد مدلهای مختلف استراتژیک، فقدان یک مدل استراتژیک برای سازمان آموزشهای فنی و حرفهای کشور و با عنایت به مسایل گوناگون مبتلا به آن، امروزه بیش از پیش ضرورت تدوین یک مدل مدیریت استراتژیک ویژه را توجیه می نماید.
بیان مساله: امروزه دانشها، مهارتها و کاردانی مردم به طور روزافزونی در اقتصاد جهانی نقش اساسی ایفا میکند. با اهمیت یافتن این موضوع، ارتقا و بهبود کیفیت نیروی کار از طریق سرمایهگذاری در سرمایه انسانی و به خصوص از طریق آموزشهای فنی و حرفهای جایگاه خاصی پیدا میکند. آموزش فنی و حرفهای علاوه بر تامین و افزایش درآمد، در توانمندسازی و اختیار دادن به گروه های هدف به عنوان بخشی از جامعه مدنی نیز مشارکت میکند[16]. سازمانها از فرایندهای متفاوتی برای تدوین و راهبری فعالیتهای مدیریت استراتژیک استفاده میکنند.
سازمانهایی که برنامهریزی پیشرفته دارند، فرایندهای تفصیلی بیشتری نسبت به سازمان هایی که برنامه ریزی غیررسمی دارند، تدوین کردهاند [2]. نظامهای ملی حرفهآموزی، همانند بسیاری از خدمات دولتی دیگر، برای مدیریت استراتژیک مناسب هستند زیرا با مقادیر هنگفتی از منابع دولتی سروکار دارند و هدف آنها را جمعیت قابل توجهی در بر میگیرد. افزون بر آن، فعالیتهای آموزش تربیت حرفهای برای برنامهریزی بلندمدت مناسب هستند زیرا آموزش و حرفهآموزی فرایندی مستمر است و کسب صلاحیت در مشاغلی که به مهارت زیاد و یا بسیار زیاد نیاز دارند، محتاج صرف زمان بسیار خواهند بود. چون
فعالیتهای حرفه آموزی دولتی دروندادهای قابل توجهی را برای اقتصاد ملی و توسعه اجتماعی فراهم میکند. مدیریت استراتژیک میتواند از لحاظ صرفهجویی ناشی از مقیاس نیز تاثیرگذار باشد [15]. لذا سازمان آموزش فنی و حرفهای برای مدیریت استراتژیک مناسب در پاسخگویی به نیازهای متنوع و پیچیده نیازمند چه چهارچوب استراتژیکی است تا با تغییرات مدیریتی و محیطی کمترین اختلال در برنامهریزیهای توسعه و پیشرفت سازمان به وجود آید؟ برای برنامهریزی جامع و بلندمدت استراتژیک و به منظور وحدت رویه و هماهنگی در تصمیمگیری، برنامهریزی و اجرا، نظارت نیازمند چه الگویی در مدیریت می باشد؟ و برای این که در مقاطع مختلف بتواند برنامههای خود را نسبت به تغییرات محیطی به روزرسانی نماید باید از چه مدل مفهومی تبعیت کند؟ و به طورکلی مدل مدیریت استراتژیک برای سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور چگونه است؟
مبانی نظری و ادبیات پژوهش: بررسی ادبیات مدیریت استراتژیک نشاندهنده اختلاف نظر در خصوص اولویتبندی تدوین ماموریت، چشمانداز، ارزشها، اهداف و مقاصد استراتژیک است. ویژگیها و ماهیت ماموریت، چشمانداز و ارزشها یکسان است و همه آنها نوعی مقصد یا اهداف استراتژیک هستند و اگر همه آنها به صورت همزمان بیان شوند هرکدام جزیی از مقصد استراتژیک هستند[5]. الگوی برنامهریزی استراتژیک آموزشی دارای 4 حیطه عمده است: 1. دورنگری، 2.گردآوری داده ها، 3.برنامهریزی، 4.اجرا و ارزیابی. تفکر استراتژیک، محصول فرعی برنامهریزی استراتژیک است، نحوه نگرش ما نسبت به نظام آموزشی و تلاش مداوم برای بهبود آینده از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این نوع تفکر شیوه‌ای است پویا، تغییردهنده و تغییرپذیر در برنامهریزی و اجرای آن. برنامهریزی استراتژیک ما را به طرف تفکر استراتژیک هدایت میکند و به تدریج شیوه‌ای از زیستن به صورت پویا در حال تغییر و تغییرپذیر را میسر میکند. تفکر استراتژیک بیش از خود برنامه اهمیت دارد [14]. تمامی الگوهای برنامهریزی استراتژیک برای سازمانهای توسعه یافته غربی طراحی شده است. در توسعه این الگوهای غربی مطالعات اندکی در متناسب سازی آن با شرایط خاص فرهنگی و علمی کشورهای مختلف جهان، خصوصا کشورهای در حال توسعه انجام شده است. کاربست الگوهای مربوطه در سازمانهای ایرانی به ویژه سازمان های دولتی با گرفتاری و مشکلات زیادی مواجه بوده است[26]. به عنوان مثال شورای همکاریهای استراتژیک آموزش و پرورش اروپا تاکید دارد که یادگیری غیررسمی، همکاری بین موسسات آموزشی و دنیای کار، وجود شبکهای از موسسات با مجموعهای از شرکای بومی و منطقهای، بینالمللی شدن آموزش، درک همه جانبه و استفاده از رویکرد سیستمی در تحلیل مسایل، نیاز به استقلال یادگیری و یادگیری خود هدایتی، استفاده از رسانههای جدید در کارآموزی، تعامل بین آموزش و جامعه، توسعه شایستگیهای سازمانی دارد [28]. خطمشیگذاری اروپا شامل 3 اولویت عمده 1. تدارک اشتغالپذیری 2. تطبیق عرضه و تقاضا برای شایستگیها و صلاحیتها در بازارکار 3. تدارک دسترسی فراگیر به آموزش و تربیت حرفهای به ویژه برای گروههای آسیبپذیر میباشد[7]. بازارکار بریتانیا تقاضا محور است، اما کمبود مهارت در بخشهایی مانند پزشکی، بهداشت، خدمات اجتماعی، علوم، تدریس متوسطه آموزش و پرورش، فناوری اطلاعات و محاسبات کامپیوتری و مهندسی و سایر متخصصان، حرف فنی و هنر وجود دارد [37]. در آفریقای جنوبی آموزش، حرفهآموزی و نوآوری عناصر محوری توسعه بلندمدت آفریقای جنوبی هستند. سیستم گسترده‌ای از آموزش و پرورش تکمیلی و توسعه
حرفهآموزی و مهارت برای جوانانی که یک بخش کوچک از صلاحیت را به دست آورده اند، یا سالمندانی که مایل به توسعه مهارتهای خود هستند، یا بزرگسالانی که در کودکی مدرسه را ترک کردهاند و یا به آموزش و پرورش دسترسی نداشتهاند و یا افراد جوان بین سنین 16 و 20 سال که کلاس 9 را تکمیل کرده اند و سپس مدرسه را ترک کردهاند و نیاز به ارائه فرصتهای آموزشی و
حرفهآموزی برای صلاحیت ملی میباشد. برنامههای درسی باید طوری طراحی شوند که پاسخگویی به نیازهای یادگیری خاص این گروههای مختلف به منظور کمک به توسعه فرصتهای زندگی خود باشد [21]. رویکردهای متفاوتی برای رسیدن به تعاریف رایج اهداف خطمشی برای سیستمهای آموزش حرفهای وجود دارد. اتحادیه اروپا اهداف واقعی سیستمهای آموزش و تربیت آینده را در سه محور 1. بهبود کیفیت و اثربخشی سیستم های آموزشی و تربیت 2. ایجاد تسهیل برای دستیابی همه به سیستمهای آموزشی و تربیتی3. گشودن یک سیستم آموزش و تربیتی برای جهان وسیع تر را بیان میکند[7]. به طورکلی تغییرات و تحولات تکنولوژیک، اجتماعی و سیاسی، پیچیده شدن محیط خارجی سازمان، ارتباط گسترده و متعدد سازمان با محیط و وسعت اغلب برنامه ها و دراز مدت بودن آنها، همه زمینههایی هستند که برنامهریزی جامع را برای سازمانها ضروری و اجتنابناپذیر میسازد. برخی از ضرورتهای برنامهریزی استراتژیک عبارت از ارائه تحلیل مناسب از محیط متغییر سازمانی، مشخص کردن جهتگیریهای آینده و هدایت سازمان، ترویج تفکر استراتژیک و نهادینه کردن آن، صرفهجویی در زمان و منابع انسانی و مالی، هدفمند نمودن فعالیتها بر اساس مقتضیات زمانی و منافع بیشتر میباشد [18]. مدیریت استراتژیک را هنر و علم تدوین و اجرا و ارزیابی تصمیمات وظیفهای چندگانه که سازمان را قادر می سازد به هدفهای بلندمدت خود دست یابد هم تعریف کردهاند. مدیریت استراتژیک بر چندین عامل مثل هماهنگ کردن مدیریت، تحقیق و توسعه، سیاست های کار در 3 مرحله، تدوین استراتژیها و ارزیابی استراتژیها تاکید شده است[33]. مدیریت استراتژیک شامل 4 عنصر اساسی در حال تعامل میباشد: مطالعه محیطی؛ تدوین استراتژی؛ پیادهسازی استراتژی؛ ارزیابی و کنترل. مدیریت هم محیط بیرونی را برای شناسایی فرصتها و تهدیدها و هم محیط درونی را برای شناسایی نقاط قوت و ضعف مطالعه میکند [29]. در تحلیلی کیفی توسط ورزشکار (1390) در خصوص مدیریت استراتژیک پیشرفته، انواع فرایندهای مدیریت و برنامهریزی استراتژیک شامل 35 مدل مختلف مشهور و معتبر را مورد بررسی قرار داده است و 5 مولفه مهم شامل 1.کنکاش مفهومی، 2.کنکاش محیطی، 3.تصمیمگیری و تدوین راهبرد، 4.پیادهسازی و 5. بازخورد، کنترل و ارزیابی را شناسایی کرده است [19]. بدین ترتیب یک مدل اولیه مدیریت استراتژیک به طور عام را میتوان به صورت شماتیک و خلاصه ارائه شده، پیشنهاد داد. با وجود تمام مشکلات موجود در پیشبینی آینده، چشماندازهای آموزش فنی و حرفهای و کارآموزی در آینده شامل موارد زیر خواهد بود: شناخت و تاکید بر یادگیری غیر رسمی، همکاری بین موسسات آموزشی و دنیای کار، وجود شبکهای از موسسات با مجموعهای از سهامداران بومی و منطقهای، بینالمللی شدن آموزش[7]. مرکز آموزش حرفهای اتحادیه اروپا موسوم به سدفوپ1 در مطالعات تطبیقی آموزش فنی و حرفه ای در کشورهای اروپایی عضو خود، موارد استراتژیکی از ویژگیها و ماهیت آموزش فنی و حرفهای را لحاظ
میکند تا قابلیت تطبیق و مقایسه گزارشات و استنتاجهای بعدی ایجاد گردد. 1. بافت سیاسی و اقتصادی اجتماعی 2.جمعیت و جمعیتشناسی 3. ساختار اقتصادی 4. اشتغال و بیکاری 5. صلاحیتها و مدارک آموزش و تربیت حرفهای در بازارکار مورد بررسی قرار میگیرد [32]. آموزش و تربیت فنی و حرفهای در هزاره سوم به عنوان آموزشهای فرا راهبردی برای توسعه پایدار کشورها به حساب میآید و سازمانهای بینالمللی از جمله بخش آموزش و تربیت فنی و حرفهای یونسکو یعنی یونیوک و سازمان بینالمللی کار
نگاه به این آموزشها را در قالب توسعه پایدار سازماندهی و معنی میکنند. [17]. افزایش قابل ملاحظه تعداد جوانان و بزرگسالان دارای مهارتهای متناسب از جمله مهارتهای فنی و حرفهای برای استخدام، کار شایسته و کارآفرینی، محو نابرابریهای آموزشی و تضمین دسترسی یکسان به تمام سطوح آموزشی و تعلیم حرفهای برای افراد آسیبپذیر از جمله افراد دارای معلولیت، بومیان و کودکان در شرایط آسیبپذیر از اهداف یونسکو است [31]. در سالهای آینده در کشورهای در حال توسعه تعداد جوانانی که وارد بازارکار میشوند، با ایجاد تسهیلات و افزایش میزان دسترسی افراد جویای به بازارکار رسمی و غیررسمی و البته از طریق فعالیتها و اقدامات این بازارکار در حوزه آموزش
مهارتهای فنی و حرفهای به طور مداوم افزایش خواهد یافت [16].
جدول 1. پیشینه پژوهشهای مرتبط با مولفههای آموزش فنی و حرفهای |
|
با توجه به ادبیات و پیشینه پژوهش، مبانی نظری و الگوها و مدلهای استراتژیک میتوان مدل اولیه یا مفهومی مدیت استراتژیک را به طور عام ترسیم نمود. مدل استراتژیک اولیه و مفهوم در شکل 1 نمایش داده شده است. |
2- سوالات پژوهش سوال اصلی: مدل کیفی مدیریت استراتژیک آموزش فنی و حرفه ای کشور چگونه است؟ سوالات فرعی سوال1: مولفه های مدیریت استراتژیک به طور عام کدام است؟ سوال2: مولفه های استراتژیک آموزشهای فنی و حرفه ای کدام است؟ سوال 3: اعتبارسنجی مدل و درجه تناسب به چه میزان است؟
|
مدل استراتژیک اولیه و مفهوم در شکل 1 نمایش داده شده است. |
|
شکل 1. مدل اولیه مفهومی مدیریت استراتژیک |
میزان است؟ 3- روش شناسی پژوهش پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر روش اجرا توصیفی پیمایشی مقطعی و از نظر دادهها، آمیخته (کیفی و کمی) است در بخش کیفی تجزیه و تحلیل اطلاعات با توجه به نظریه داده بنیاد با رویکرد ظاهر شونده گلیزر انجام شد. به طوری که ابتدا به روش تحلیل نشانگرها، مفاهیم و مقولههای متن، کد گذاریهای باز و نظری با به کارگیری نرمافزار تحلیل متن انجام و مدل مدیریت استراتژیک استخراج و ترسیم گردید. سپس پژوهشگر با استفاده از نتایج حاصله کیفی قبل نسبت به تلفیق نتایج در قالب یک مدل مدیریت استراتژیک برای سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور با توجه به واکاوی مطلوبیت مدیریت استراتژیک و اکتشافی عمیقی در آموزش
|
متن انجام و مدل مدیریت استراتژیک استخراج و ترسیم گردید. سپس پژوهشگر با استفاده از نتایج حاصله کیفی قبل نسبت به تلفیق نتایج در قالب یک مدل مدیریت استراتژیک برای سازمان آموزش فنی و حرفهای کشور با توجه به واکاوی مطلوبیت مدیریت استراتژیک و اکتشافی عمیقی در آموزشهای فنی و حرفهای اقدام شد و در آخرین گام یعنی بخش کمی نسبت به ارزشیابی و اعتباربخشی مدل با توجه به روشهای مرسوم علمی درجه تناسب مدل با نظرسنجی از متخصصان محاسبه و اعلام گردید. برای جمعآوری دادهها از رویکرد سه سویهسازی یا کثرتگرایی2 یعنی از اسناد و مدارک کتابخانهای، مصاحبه و پرسشنامه بهرهبرداری شد. در مطالعه کتابخانهای به اسناد سازمانی و علمی با مراجعه به کتابخانههای بزرگ شهر تهران،
سایتهای اینترنتی معتبر دانشگاهها و پژوهشگاههای تراز اول و سازمانهای دولتی در زمینه مدیریت استراتژیک به طور عام مراجعه شد و نیز با مطالعه کلیه قوانین و مقررات، اسناد بالادستی و مستندات اداری و متون علمی در سطح ملی و بینالمللی در حوزه آموزشهای فنی و حرفهای مولفههای استراتژیک در سازمان آموزش فنی و حرفهای استنباط و استخراج شد. برای پیونددهی و ساماندهی این مولفههای شناسایی شده از ابزار مصاحبه با 6 پرسش ساختارمند الزامی و یک پرسش اختیاری سود برده شد و برای اعتبار بخشی مدل کیفی تدوین یافته از ابزار پرسشنامه بهرهگیری شد. با تهیه رهنمود مصاحبه در مورد نحوه آغاز، پایان مصاحبه و نوع برخورد با آزمودنیها و داشتن سوالات کنترلی، روایی و پایایی مصاحبه تامین شد. از طرف دیگر پژوهشگر با افزایش دقت علمی و اعمال معیارهای حساسیت، انسجام روششناسی، کفایت
نمونهگیری نظری، تعامل رفت و برگشتی اهتمام کرد تا روایی و پایایی پژوهش تضمین گردد. در بخش مطالعه کتابخانهای کلیه کتب کتابخانههای بزرگ شهر تهران، سایتهای اینترنتی معتبر دانشگاهها و پژوهشگاههای تراز اول و اسناد ومدارک سازمانهای دولتی در زمینه مدیریت استراتژیک و آموزشهای فنی و حرفهای به عنوان جامعه آماری ملحوظ نظر بود که از 28 منبع معتبر و موثق بر اساس اصل اشباع نظری و کفایت نمونهگیری استفاده شد. در بخش مصاحبه کیفی نیز جامعه آماری شامل کلیه صاحبنظران و خبرگان مطلع و مسلط به موضوع مدیریت استراتژیک بود که در این زمینه و یا نظامهای آموزشهای فنی و حرفهای دارای کتاب یا مقاله و تجارب مرتبط کاری باشند. در حقیقت خبرگان درونسازمانی بیشتر بر موضوع آموزشهای فنی و حرفهای و خبرگان برونسازمانی بیشتر بر موضوع مدیریت استراتژیک احاطه دارند. بدین ترتیب با 10 نفر صاحب نظر به عنوان تعداد نمونه آماری
مصاحبههای حضوری و الکترونیکی به عمل آمد.
4- یافته های پژوهش
پاسخ سوال1: مولفههای مدیریت استراتژیک به طور عام کدام است؟
منابع و اسناد مورد مراجعه شامل منابع متعددی بود که 9 منبع محوری و معتبر از نویسندگان مشهور به شرح زیر میباشد. مهر علیزاده (1392)، منوریان(1392)، هانگر و ویلن (2015)، ورزشکار (1390)، غفاریان (1388)، حمیدیزاده (1390)، کاراوند (1394)، پیرس (2009)، یزدان پناه (1389) و در زمینه های گوناگون شامل اهداف برنامهریزی استراتژیک، گامهای برنامهریزی استراتژیک، اصول برنامهریزی استراتژیک، الگوهای مدیریت استراتژیک، پارادایمهای برنامهریزی استراتژیک، معناشناسی استراتژی، عناصراستراتژیک، تفکراستراتژیک، شاخصهای تفکر استرتژیک، مولفههای تفکر استراتژیک، مدیریت استراتژیک، الگوهای استراتژیک، کنکاشمفهومی، کنکاشمحیطی، تصمیم گیری، پیادهسازی، کنترل،
شکلگیری چشمانداز، ماموریت، اهداف، پیادهسازی استراتژی، مدیریت عملکرد، ماهیت استراتژی، تنوع استراتژی، نیروهای پیشران، کلان روندهای شکلدهنده به آینده و مراحل آینده پژوهی است که نتایج حاصله شامل 6 مولفه و22 زیرمولفه به شرح جدول ادامه است: نتایج حاصله از این قسمت با بخشی از یافتههای پژوهشی ورزشکار (1390) در خصوص مدل مدیریت استراتژیک پیشرفته که شناسایی 5 مولفه مهم به ترتیب 1.کنکاش مفهومی، 2.کنکاش محیطی، 3.تصمیمگیری و تدوین راهبرد، 4.پیاده سازی و 5. بازخورد، کنترل و ارزیابی را برای مدل استراتژیک پیشرفته است، تطابق دارد. مولفه های مدیریت استراتژیک به طور عام و زیر مولفههای آن در جدول شماره 2 درج شده است.
جدول2 . مولفههای مدیریت استراتژیک به طور عام و زیر مولفههای آن
ردیف | مولفه | زیر مولفه |
|---|---|---|
1 | کاوش مفهومی | تفکر استراتژیک، مطالعات آسیب شناسی، خردمندی فرزانگان؛ |
2 | پویش محیطی | تحلیل سیستمی (درونداد، فرایند، برونداد وپیامد)، تحلیل ذینفعان (رقبا، دولت، مخاطبین، خیرین)، تحلیل عوامل تاثیرگذار اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، فناوری، جمعیتی، اخلاقی، قانونی، تحلیل محیط بین الملل (مطالعات تطبیقی و شاخص های جهانی)؛ |
2 | استراتژی سازی | نیازسنجی سیستمی، آیندهپژوهی نیروهای پیشران وکلانروندها، بیانیه ماموریت (ارزشهای کلیدی، ماموریت، چشم انداز، اهداف)،تدوین استراتژی هاهماهنگی با اهداف؛ |
4 | پیادهسازی استراتژی | تدوین برنامههای عملیاتی در هماهنگی با استراتژیها، بودجهریزی (اولویت بندی و تخصیص منابع مالی و انسانی و)، فرهنگسازی(تیمسازی، توانمندسازی و اطلاعرسانی)، اجرای اقدامات، فعالیتها؛ |
5 | ارزشیابی دستاوردها | تبیین شاخص ارزشیابی بر مبنای اهداف کمی، تشکیل کانون نظارت، سنجش برونداد و پیامدها، ارزشگذاری و قضاوت؛ |
6 | راهبری و پایش | طراحی سیستمهای اطلاعاتی، اصلاح و بهبود، همسو سازی و بازخورد سیستم انگیزشی؛ |
پاسخ سوال2: مولفههای استراتژیک آموزشهای فنی و حرفهای کدام است؟
منابع و اسناد مورد مراجعه شامل 9 منبع مهم و معتبر به شرح زیر میباشد و در زمینههای گوناگون شامل موسسه سدفوپ (2016)، مرکز پژوهشهای مجلس (1395)، کنت کینگ و رابرت پالمر3(2015)، یونسکو سازمان یونیوک (2016)، اسمعیلی (1392)، لوکاس کلاستون(2011)، یایو و سانر4 (2011)، موسسه یپ5 (2016)، سازمان آموزش فنی و حرفهای کشور (1395)، ولماری
( 2012)، سیفرید (2007)، گاسکف (2000)، تورجس (2014)، کمیسیون ملی برنامهریزی آفریقای جنوبی (2011)، کافمن (2000)، محمد علی (1392)، و در زمینههای گوناگون شامل عوامل موثر ارائه آموزش فنی و حرفهای، شکل دهی صلاحیتها و مدارک، یادگیری مداوم و مادامالعمر، استانداردهای حرفهای و آموزشی کارگران، استانداردهای مهارت آموزی، اصلاحات تامین مالی، اصلاحات نظام اطلاعاتی، اصلاحات عرضهکنندگان غیردولتی، شایستگیهای غیر فنی، نیازسنجی آموزشی، راهبردهای اساسی آموزش فنی وحرفهای در جهان، اولویتها و پیامدهای مدیریت آموزش، اعتباربخشی و تضمین کیفیت، فرایند آموزشی استراتژیک، استراتژیهای کارآموزی، شاخصهای تضمین کیفیت، حرفهآموزی و نوآوری، الگوی برنامهریزی استراتژیک نظام آموزش، اهداف آموزش فنی وحرفهای هزاره سوم، آینده آموزش و بصیرتهای آموزشی هزاره سوم است که نتایج حاصله شامل 12 مولفه و 35 زیر مولفه به شرح جدول شماره 3 است:
جدول 3. مولفههای استراتژیک آموزشهای فنی و حرفهای
ردیف | مولفه | زیر مولفه |
|---|---|---|
1 | اشتغال پذیری | اشتغالپذیری و خود اشتغالی، کارآفرینی، نوآوری و خلاقیت؛ |
2 | جذابیت آموزشی | تنوع مخاطبین ، بهبود دسترسی، افزایش کشش و جذابیت آموزش؛ |
3 | یادگیری مادام العمر | یادگیری بزرگسالان، ارتقای مهارت شاغلین، توانمند سازی افراد؛ |
4 | تقاضا محوری | پیمایش کارفرمایان، اطلاعات بازارکار نیازسنجی، سرشماری جمعیتی؛ |
5 | رصد تغییرات شغلی | تغییرات مشاغل، تغییرات فناوری، تغییرات مهارتی؛ |
6 | پژوهش محوری | مطالعات تطبیقی، مطالعات پی گیرانه و رصد وضعیت اشتغال؛ |
7 | انعطاف پذیری | آموزشهای الکترونیکی، آموزشهای ترکیبی(آموزشهای مجازی و حضوری و موبایل)؛ |
8 | مدرن سازی | فضا و تجهیزات آموزشی، فناوریها و سیمیلاتورهای آموزشی پیشرفته؛ |
9 | اقتصاد آموزشی | صندوق توسعه مهارت آموزی، واقعی سازی تعرفههای آموزش وآزمون؛ |
10 | تقویت یاران آموزشی | حمایت ازسازمانهای نوظهور و تازه تاسیس، مشوقهای مالی و حمایتی، همکاریهای آموزشی بنگاه های اقتصادی در کارورزی، استاد شاگردی؛ |
11 | بهبود نظام سنجش | ممیزی شخص ثالث، به رسمیت شناسی آموختهها و آموخته های قبلی، استانداردهای آزمون معیارهای عملکرد، وضعیت قبولی مهارت آموختگان؛ |
12 | تضمین کیفیت | توسعه حرفه ای مربیان، نظام صلاحیت حرفهای مربیان، آموزش مبتنی بر شایستگی، برنامه درسی مبتنی بر صلاحیت حرفه ای، اعتبار بخشی موسسات و رتبه بندی، استاندارد های مدیریت آموزش، مشاوره و هدایت آموزشی و شغلی. |
نتایج حاصله با بخشی از نتایج تحقیقات طاهرپور (1392)، یافتههای سیفی (1392)، فرخی (1392)، فریدی و همکاران (1392)، کاظمی طلاچی (1392)، مهرعلیزاده و همکاران (1392) تطابق دارد.
پاسخ سوال 3: اعتبارسنجی مدل و درجه تناسب به چه میزان است؟
به منظور پیونددهی و سازماندهی مولفههای شناسایی شده در این بخش تحقیق تجزیه و تحلیل اطلاعات با توجه به نظریه داده بنیاد با رویکرد ظاهر شونده گلیزر انجام شد. به طوری که ابتدا به روش تحلیل نشانگرها، مفاهیم و
مقولههای متن مصاحبه های 10 نفر از خبرگان،
کدگذاریهای باز به تعداد 406 کد و کدگذاری نظری به تعداد 35 مقوله و 6 مقوله محوری با توجه به دقت علمی و حساسیت و با رفت و برگشت و تکرار زیاد در مضامین و طبقهبندی مقولات استنباط و استنتاج گردید. این مولفهها و زیر مولفهها به شرح جدول شماره 4 میباشند:
جدول 4. مولفه ها و زیر مولفه های مدل مدیریت استراتژیک آموزشهای فنی و حرفه ای
ردیف | مولفه | زیر مولفه |
|---|---|---|
1 | کاوش مفهومی | 1.تفکراستراتژیک2.مدیران فرزانه 3.اشتغال 4.جذابیت آموزشی 5.یادگیری مادام العمر 6.تحولات شغلی 7.تضمین کیفیت 8.تقویت یاران آموزشی 9.انعطاف پذیری10.مدرن سازی11.اقتصاد آموزشی12.تقویت یاران آموزشی 13.تقاضا محوری14.بهبود نظام سنجش 15.پژوهش های کاربردی؛ |
2 | پویش محیطی | 1. مطالعات تطبیقی2.پیمایش کارفرمایان3.خیزش فناوری4.مرور قوانین؛ |
3 | استراتژی سازی | 1.افزایش تعاملات فراملی2.آموزش در محیط کار3.مربی و مرکز محوری4.صندوق توسعه مهارت آموزی؛ |
4 | پیاده استراتژی سازی | استانداردهای مدیریت آموزشی2.اعتباربخشی موسسات آموزشی3.نقشه راه جامع مهارت آموزی 4.جایزه تعالی مهارت آموزی؛ |
5 | ارزشیابی دستاوردها | 1.مطالعات پی گیرانه2.ممیزی شخص ثالث 3.ایجاد مراکز سنجش صلاحیت حرفه ای 4.قابلیت همترازی مدارک؛ |
6 | راهبری و پایش استراتژیک | 1.کنترل انطباق فعالیت های آموزش ها با نیاز بازارکار2.هم سو سازی پژوهش آموزش و آزمون و مشاوره شغلی 3.راهبری در جهت اهداف آموزشی 4. به کارگیری سامانه های مدیریت اطلاعاتی انگیزشی در کارکنان؛ |
پس از تدوین هر مدلی باید نسبت به اعتبارسنجی مدل در خصوص جامعیت و مانعیت آن اقدام گردد. در این خصوص نظر 24 نفر از خبرگان شامل 10 نفر از اساتید برون سازمانی و 14 نفر از خبرگان درون سازمانی به وسیله پرسشنامه اخذ شد. برای بررسی و تحلیل نتایج حاصل از پرسشنامه فوق از آزمون دوجمله ای استفاده شد. در این آزمون فرض شد نسبت 0.55 از خبرگان نظر مناسب و 0.45 نظر نامناسب بدهند. نتایج حاصل از آزمون دوجمله ای نشان می دهد که در بعد جامعیت نسبت مشاهده شده به میزان 0.79 بزرگتر از نسبت مفروض به میزان 0.55 است و این بزرگی در سطح 0.05 معنیدار میباشد. همچنین نتایج حاصله نشانگر آن است که در بعد مانعیت نسبت مشاهده شده به میزان 0.75 بزرگتر از نسبت مفروض به میزان 0.55 است و این بزرگی در سطح 0.05 معنیدار میباشد. حال تفاوت نظرات بین خبرگان برونسازمانی و درونسازمانی با استفاده از آزمونهای ناپارامتریک یومنویتنی بررسی شد.
پاسخ به سوال اصلی: مدل کیفی مدیریت استراتژیک آموزش فنی و حرفهای کشور چگونه است؟
با توجه به ضرورت همسویی با معیارهای مدیریت استراتژیک به طور عام، ویژگیهای مختلفی در این مدل لحاظ شده است که عبارتند از:
1. چرخهای بودن؛
2. تکراریپذیری؛
3. تاثیر متقابل هر یک از مولفهها بر یکدیگر؛
4. امکان منسجم و به گونهای زنجیرهای شکل بودن؛
5. رعایت پیش نیازی گامهای مدیریت استراتژیک؛
6. امکان دریافت بازخور در هر نقطه از مدل؛
7. قرار گرفتن موضوعات استراتژیک در هسته مرکزی مدل؛
8. امکان اعمال اقدامات اصلاحی در هر مرحله از پروسه مدیریت استراتژیک؛
9. عدم ممانعت از استفاده تفکر استراتژیک؛
10. امکان شکلگیری حلقههای یادگیری.
با توجه به ویژگیهای فوق و با استفاده از مولفهها و زیر مولفههای شناسایی شده و با اعمال اندکی ذوق و ابتکار مدل کیفی مربوطه طراحی شد. کلیه مولفهها با اشکال هندسی مشخص شدند به طوری که به جز مولفه راهبری و پایش که با پیکانهای دو طرفه از مولفه کاوش مفهومی به 4 مولفه دیگر و پیکانهای یک طرفه از یک مولفه به مولفه متعاقب بعدی نمایش داده شده است، سایر مولفهها صرفا با دایره نمایش داده شده است. دلیل این امر آن است که راهبری و پایش در سراسر مدل باید وجود داشته باشد و منحصر به مولفه خاصی نیست. مدل نهایی یا مدل تحربی حاصل مدیرت استراتژیک آموزشهای فنی و حرفهای در شکل 2 ارائه شده است.
5- بحث و نتیجهگیری
با توجه به نتایج بدست آمده از پژوهش، پیشنهادهایی ارائه میشود که توجه به آن به موفقیت مدیریت استراتژیک سازمان آموزش فنی و حرفهای کمک شایانی خواهد کرد، که به شرح زیر میباشند: تاسیس صندوق توسعه
مهارتآموزی، بدین معنی که برای توسعه مهارتآموزی نیازمند توجه شدید به اعطای وام و تسهیلات به
مهارتآموختگان وجود دارد. از آن جایی تامین منابع مالی برای مهارتآموزی که آموزشهای گران قیمتی است و نیز کمک به مهارتآموختگان جهت اشتغال، پیگیری تاسیس چنین صندوقی باید در رئوس برنامههای استراتژیک سازمان قرار گیرد. سازمان باید در جهت اشتغالپذیری و یا خود اشتغالی مهارتآموختگان خود تدابیر لازم در برنامه آموزشی را فراهم آورد و برنامه درسی ویژهای را تدارک ببیند. سازمان در مورد امکان و ایجاد کارآفرینی و نوآوری و خلاقیت توسط مهارتآموختگان نیز برنامههای آموزشی مناسبی در نظر گرفته شود و در سرفصلهای برنامه درسی و نیز در استانداردهای آموزشی که حیطههای دانشی، مهارتی و نگرشی مد نظر است حیطههای کوششی نیز اضافه گردد. در خصوص افزایش کشش و ایجاد جذابیت آموزشی برای نوجوانان و جوانان و سایر اقشار جامعه و برای گریز از مدرکگرایی صرف سازمان باید نسبت به
اطلاعرسانیهای گسترده در ابعاد وسیع کشوری اقدام کند و تبلیغات مثبت و مناسبی را در جهت ترویج و اشاعه آموزشهای مهارتی درسطح ملی انجام دهد. سازمان باید بر روی ارتقای مهارت شاغلین به منظور ارتقای بهرهوری و رقابتپذیری صنایع و صنوف در اثر افزایش سطح شایستگی و صلاحیت شاغلین و نیز توانمند سازی افراد و کارکنان سرمایهگذاری ویژهای انجام دهد. سازمان بایدرویکرد تقاضامحوری در آموزشهای مهارتی را اتخاذ کرده و شناسایی و تشخیص نیازها از طریق پیمایش کارفرمایان و یا اطلاعات ناشی از سرشماریهای جمعیتی حاصل شده است را که میتواند اطلاعات بازارکار خوبی را فراهم سازد و نیازسنجی دقیق را برآورد نماید در مدیریت استراتژیک خود به عمل آورد. همچنین توجه به تحولات شغلی و خیزش فناوری که باعث تغییرات مهارتی میشود میتواند انطباق آموزشهای مهارتی را با تقاضای واقعی بازارکار تامین نماید.
لذا ایجاد واحدهایی برای رصد تغییرات فناوری و تحولات شغلی در سازمان ضروری به نظر می رسد. اهتمام به پژوهش محوری و انجام پژوهشهای کاربردی، مطالعات تطبیقی در کلیه زمینههای اجرایی سازمان میتواند پاسخها و راه حلهای مناسبی را کشف و پیشنهاد دهد، نظیر مطالعات پیگیرانه و رصد وضعیت اشتغال که وضعیت پیامدها و خروجیهای سازمان را به خوبی مشخص میسازد و بازخوردهای مناسبی را از جامعه و تقاضای بنگاههای اقتصادی برای برنامهریزان و سیاستگذاران سازمان فراهم میآورد. توجه به انعطافپذیری با به کارگیری بسترهای مناسب برای آموزشهای الکترونیکی و آموزشهای ترکیبی شامل آموزشهای مجازی و حضوری و موبایل است که بخشهای تئوریک و نظری دورههای آموزشی را می توان از این طریق ارائه داد و به ارتقای آگاهی های |
|
شکل 2 . مدل نهایی تجربی مدیریت استراتژیک آموزش فنی وحرفهای
|
میتوان از این طریق ارائه داد و به ارتقای آگاهیهای عمومی جامعه در سطح بسیار وسیعی کمک نمود. توجه به مشارکت شرکای اجتماعی و به عبارتی تقویت یاران آموزشی است که توسعه بخش خصوصی و نیز سازمانهای نوظهور و تازه تاسیس در امر آموزشهای مهارتی باید به خوبی حمایت شوند و از آنجایی که ارائه خدمات آموزشی برای تامینکنندگان آن تجارت پرسودی نیست باید مشوقهای مالی و حمایتی برای آن در نظر گرفته شود به طوری که همکاریهای آموزشی بنگاههای اقتصادی در برنامههای کارورزی یا استاد شاگردی اگر تقویت شود بار سنگینی از |
دنیا آموزشهای مهارتی توسط شخص ثالثی، ممیزی
میشود که این موضوع به افزایش توانایی واقعی کارآموزان و افزایش رضایت کارفرمایان منجر خواهد شد. به رسمیتشناسی آموختههای تجربی افراد و آموختههای قبلی آنان که باعث میشود آموزشهای مهارتی توسعه یافته و نهادینه گردد. سازمان برای متقاعدکردن سایر موسسات آموزشی رسمی درجهت تطبیق و معادلسازی گواهینامه خود باید تلاش و کوشش نماید. ایجاد و تدوین استانداردهای آزمون و ارزشیابی مطابق با معیارهای عملکرد شغلی و حرفهای که باعث افزایش رضایت کارفرمایان و ایجاد هماهنگی در برگزاری آزمونهای مهارتی در نزد کلیه موسسات آموزش مهارتی دولتی و خصوصی میکند. لذا توجه به این مقوله حیاتی و حاکمیتی باید در رئوس مدیریت استراتژیک سازمان قرار گیرد. توجه به وضعیت قبولی مهارت آموختگان که نشانگر وضعیت کیفیت آموزش و نحوه تدریس مربیان است. این شاخص باید در
ارزیابیهای عملکرد دوره ای مربیان به طور مستمر دخالت داده شود. تضمین کیفیت از طرق متعددی باید پیگیری شود یکی از این طرق توسعه و آموزش مربیان حرفهای است باید پیگیری و دنبال شود که خود از طریق ایجاد نظام صلاحیت حرفهای مربیان برای ارتقای بهرهوری آنان حمایت و پشتیبانی خواهد شد. موضوع دیگری که باعث تضمین کیفیت است آموزش مبتنی بر شایستگی های مورد نیاز بازارکار است که با تدوین برنامههای درسی مبتنی بر صلاحیت حرفهای میتوان آن را محقق نمود. همچنین بحث اعتبار بخشی موسسات و رتبهبندی آنان از نظر
نرمافزاری، سختافزاری و مغزافزاری است که باعث ایجاد رقابت در موسسات آموزشی و افزایش کیفیت ارائه خدمات آموزشی میگردد. استقرار استانداردهای مدیریت آموزش ایزو که برای آموزشهای فنی و حرفهای استانداردهای ویژهای تعریف و طراحی شده است که استقرار و پیادهسازی این استانداردها میتواند کیفیت آموزشها را تضمین نماید
منابع
1. اسمعیلی، مهدی. مطالعه مقایسه ای آموزش فنی و حرفهای در دوره متوسطه در کشورهای مختلف جهان. سازمان پژوهشهای برنامهریزی آموزشی و درسی وزارت آموزش و پرورش. 1393.
2. پیرس، جان؛ رابینسون، ریچارد. برنامهریزی و مدیریت
و سازمان در جهت تحقق این موضوعات استراتژیک باید تلاش کند. توسعه کیفی بخش خصوصی که موضوع عمیقی است که در خور توجه است به طوری که سازمان با حمایت هدفمند از تاسیس آموزشگاههایی که در رشتههای جدید سرمایهگذاری خواهند کرد، نسبت به توسعه کیفی آموزشگاهها مطابق با نیاز بازارکار باید اقدام نماید. مرور قوانین و توجه به تقنین مقررات و قوانین ضروری لازم برای سازمان از مراجع ذیربط. استقرار شایسته سالاری و به کارگیری مدیرانی که دارای تفکر استراتژیک باشند با استفاده از آزمونهای مربوطه. افزایش سطح تعاملات فراملی با سایر کشورهای پیشرو در زمینه توسعه و افزایش کیفیت آموزشهای فنی وحرفهای. استفاده از ظرفیت بنگاههای اقتصادی برای توسعه آموزشهای مهارتی در محیط واقعی کار نظیر آموزشهای استاد شاگردی و کارورزی. اتخاذ سیاستها و استراتژیهای که .مربی محور و مرکز محوری هستند. یعنی مربی و مر کز آموزشی در کانون توجه سیاستهای سازمان باشد. تدوین یا برنامه عملیاتی جامع تحت عنوان نقشه راه مهارتآموزی که در آن کلیه موارد لازم برای استقرار دقیق مدیریت استراتژیک از صدر تا ذیل دیده شده باشد. برپایی و تصویب مراسم اعطای جایزه ملی تعالی مهارتآموزی توسط سازمان از طریق مراجع قانونی به منظور تشویق و توسعه مهارتآموزی در نزد بنگاههای اقتصادی و کارفرمایان برای افزایش سطح ارتباطات با صنایع و افزایش انگیزش آنان برای همکاری در ارائه خدمات آموزش مهارتی. استقرار سامانههای اطلاعاتی ملی مناسب برای مطالعات پیگیرانه و رصد اشتغال مهارت آموختگان که می تواند اطلاعات بسیار خوبی را از بازارکار برای سازمان فراهم آورد. ایجاد واحد پایش و راهبری به منظور کنترل انطباق فعالیتهای آموزشی با نیاز بازارکار و ایجاد هم سو سازی فعالیتهای پژوهش، آموزش، آزمون و مشاوره شغلی با یکدیگر. به کارگیری سامانه های مدیریت اطلاعاتی انگیزشی در کارکنان.
استراتژیک. مترجم: سهراب، خلیلی شورینی. 1389. تهران: یادواره کتاب. چاپ ششم. 2009.
3. حمیدیزاده، محمدرضا. برنامهریزی استراتژیک. انتشارات سمت. 1389.
4. خلیلی شورینی، سهراب؛ محمد زاده، سید علیرضا. آسیبشناسی تدوین استراتژی در سازمانهای ایرانی. سومین کنفرانس بین المللی مدیریت استراتژیک. 1387.
5. رضوانی، حمید رضا؛ شیروانی،فاطمه. ماموریت،
چشمانداز، ارزشها مقصد استراتژیک سازمان: تفاوت و تشابه. پنجمین کنفرانس بینالمللی مدیریت استراتژیک. تهران: 1389.
6. سازمان آموزش فنی و حرفهای کشور مستندات برنامه ششم توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی. تهران: 1395.
7. سیفرید، اروین. شاخصهایی برای کیفیت آموزش فنی و حرفهای. (مترجمان: صالحیعمران و یحییپور،1392) تهران: سازمان آموزش فنی وحرفهای کشور. 2007.
8. سیفی، الهام. نظام آموزش فنی وحرفهای دانمارک با رویکرد آموزشهای فنی وحرفهای. تهران: سازمان آموزش فنی و حرفهای کشور. 1393.
9. صالحیعمران، ابراهیم. پیش گفتار مترجم. شاخصهای کیفیت آموزش فنی و حرفهای. تهران: سازمان آموزش فنی و حرفهای. 1392.
10. طاهرپور شلمانی، علیرضا. نظام آموزشی فرانسه با رویکرد آموزشهای فنی و حرفهای. تهران: سازمان آموزش فنی و حرفهای کشور. 1392.
11. فرخی، داود. نظام آموزش فنی وحرفهای کانادا با رویکرد آموزشهای فنی و حرفهای. تهران: سازمان آموزش فنی و حرفهای کشور. 1392.
12. غفاریان، وفا، کیانی، غلامرضا پنج فرمان برای تفکر استراتژیک، تهران: فرا. 1389.
13. کاراوند، عباس، مداحی، ابراهیم آیندهپژوهی: مبانی، مفاهیم و روشها. پژوهشکده چشمانداز و آینده پژوهی. 1394.
14. کافمن، راجر؛ هرمن، جری. برنامهریزی استراتژیک در نظام آموزشی: باز اندیشی، بازسازی، ساختارها، باز آفرینی. چاپ پنجم. (ترجمه مشایخ، بازرگان، 1391.) تهران: سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی. 2000.
15. گاسکف، ولادیمیر. مدیریت نظامهای آموزش و تربیت حرفهای، راهنمای مسئولان و مدیران ارشد. (ترجمه. نفیسی، 1384) تهران: سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور، مرکز مدارک علمی، موزه و انتشارات. 2000.
16. لوکاس، ب، اسپنسر، ایی، کلاکستون، جی. چگونگی تدریس در آموزشهای فنی و حرفهای. نظریه پداگوژی حرفهای، ترجمه خانپور، عبداله پور، 1393. تهران: 2012.
17. مرکز پژوهشهای مجلس. گزارش الزامات تشکیل نظام آموزش فنی و تربیت فنی و حرفهای، معاونت پژوهشهای اجتماعی فرهنگی، دفتر مطاعات اجتماعی. 1393.
18. منوریان، عباس. تفکر استراتژیک: مفهوم، عناصر و مدلها. انتشارات: دانشگاه تهران. 1394.
19. ورزشکار، احمد. مدیریت استراتژیک پیشرفته: فرایندها و مدلها. دانشکده مدیریت دانشگاه علامه طباطبایی.1390.
20. فریدی، فاطمه؛ غیاثوند، زهره؛ ولایی، هما. بررسی تضمین کیفیت در آموزش وپرورش فنی وحرفهای رومانی. آموزش فنی و حرفهای واشتغال در ایران، جلد چهارم (صص122-135). تهران: سازمان آموزش فنی وحرفه ای کشور. 1392.
21. کمیسیون ملی یونسکو- ایران . یادگیری مادامالعمر. 1395. بازیابی از سایت به آدرسhttp://fa. Irurunesco.org
22. کاظمی طلاچی، آرمین؛ کمالی، سحر. نظام آموزش مهارتی و آکادمیک در کشور سوییس:رویکردها و چالشها. آموزش فنی و حرفهای و اشتغال در چشمانداز پژوهش، جلد چهارم (صص. 668-684). تهران: سازمان آموزش فنی و حرفهای کشور. 1392.
23. کافمن، راجر ؛ هرمن، جری. برنامهریزی استراتژیک در نظام آموزشی: باز اندیشی، باز سازی، ساختارها، باز آفرینی (چاپ پنجم). (ترجمه مشایخ، بازرگان، 1391.) تهران: سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی. 2000.
24. گاسکف، ولادیمیر. مدیریت نظامهای آموزش و تربیت حرفهای، راهنمای مسئولان و مدیران ارشد. (ترجمه. نفیسی, 1384) تهران: سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور، مرکز مدارک علمی، موزه و انتشارات. 2000.
25. محمد علی، محبوبه. آموزشهای فنی و حرفهای و
راههای اصلاح آن. رشد آموزش فنی و حرفهای دوره هفتم، شماره یک. (1390).
26. مهرعلیزاده، یداله؛ مقدسپور، احسان؛ جودزاده، نسترن مدیریت و برنامهریزی استراتژیک: مبانی نظری و تجربی. تهران: انتشارات راه معاصر. 1392الف.
27. مهرعلیزاده، یداله؛ قلاوند، رحمن؛ ملایی، شهرام. طراحی و استقرار نظام جامع ملی مهارت و فناوری: تحلیلی بر روند تحولات و آسیبشناسی نظام آموزش فنی وحرفهای استان خوزستان. آموزش فنی و حرفهای و اشتغال در چشمانداز پژوهش (صص 590-601). تهران: سازمان آموزش فنی و حرفهای کشور.1392ب.
28. ولماری، کریستینا؛ هلاکرپی، سپو؛ فریموت، راسموس. الگوهای شایستگی برای مجریان آموزشهای فنی و
حرفهای. (ترجمه صالحیعمران، تجری،1392.) تهران: سازمان آموزش فنی و حرفهای کشور. 2012.
29. هانگر، دیوید، توماس، ویلن. اصول مدیریت استراتژیک. ترجمه خورشیدی، محبینیا، مهدیزاده و فرخی. دانشگاه فرهنگیان. نشر احسن. 2010.
30. یزدان پناه، احمد علی، (1389). گونه شناسی مدلهای فرایند برنامهریزی راهبردی، موسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی.
31. یونسکو. به سوی آموزش کیفی برابر، جامع و یادگیری مادامالعمر و پیوسته برای همه، ترجمه در سال 1395توسط کمیسیون ملی آموزش ایران.2016.
32. Cedefop European. Reporting on European training policy Cede fop. Centre for the Development of Vocational Training retrieved from http://www.cedefop.europa.eu/en/events-and-projects/projects/reporting-european-training-policy. 2015.
33. David, fred R.Strategic management (12 th ed.).newyork:macmillan publishing company. 2010.
34. IIEP,UNESCO.strategic planning organization arrangement. Education sector planning working papers. Working paper 2. 2016.
35. NPC. National Development Plan Vision for 2030, national planning commission. Southern Africa. 2011.
36. Saner-Yiu, L.. Preparatory Steps in Obtaining ISO 10015+ Quality Certification . Academy for Quality in Training and Education. 2012.
37. Torjus, Abusland. United Kingdom, VET in Europe, country report, refer net, ECCTIS ltd. (2014).
|
[1] . Cedefop European: Centre for the Development of Vocational Training
[2] .Triangulation in data
[3] . Kingm,Kenth &Palmer,Rober
[4] .Saner-Yiu, L.
[5] . IIEP,UNESCO