Modeling the roale of coordination centers of science and industry in the development of university-industry relations using a system dynamics approach
Subject Areas : SpecialKeywords:
Abstract :
Various actions are performed to enhance university-industry cooperation in Iran. Although efforts have been instrumental in the development of university-industry collaboration, but the country's growing need to meet the advanced technology and the commercialization of scientific breakthroughs, hence the development of new modes of university-industry cooperation is more necessary. Therefore, using an attributive survey reviewing the role of these centers in establishing effective communication between the university and industry, and also using a system dynamics modeling approach as well as drawing Causal Loop Diagrams (CLDs), variables affecting the coordination centers of science and industry in the development of the relationship between the two institutions is identified. Finally, a conceptual model is presented showing the variables and dynamics design.
مدلسازی نقش کانون های هماهنگی دانش و صنعت در توسعه ارتباط دانشگاه و صنعت با رویکرد پویایی سیستم
داود فیض * علی شهابی **
*دانشیار، بنیاد نخبگان، دانشگاه سمنان، سمنان
** دانشجوی دکتری، مدیریت تکنولوژی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران
Feiz1353@gmail.com shahabi_63@yahoo.com
تاریخ دریافت:17/6/91 تاریخ پذیرش25/10/91
چكيده
تا کنون در ایران اقدامات مختلفی در جهت افزایش همکاریهای دانشگاه و صنعت انجام شده است. هرچند اقدامات انجام شده در توسعه همکاریهای دانشگاه و صنعت مؤثر بوده است، اما نیاز روز افزون کشور در دستیابی به فناوریهای پیشرفته و تجاریسازی دستاوردهای علمی، ایجاد و توسعه الگوهای جدید همکاریهای دانشگاه و صنعت، ضرورت بیشتری یافته است. از این رو در مقاله حاضر با بهرهگیری از روش بررسی اسنادی ضمن بررسی نقش این کانونها در ایجاد ارتباط مؤثر بین دانشگاه و صنعت و با استفاده از رویکرد مدلسازی پویایی سیستم و ترسیم نمودارهای علّی حلقوی CLD))، متغیرهای تأثیرگذار بر نقش کانونهای هماهنگی دانش و صنعت در توسعه ارتباط بین این دو نهاد، شناسایی شده و در نهایت مدل مفهومی نشان دهنده متغیرها و دینامیزمهای موجود در این عرصه طراحی و ارائه شده است.
واژه‌هاي كليدي کانون هماهنگی دانش و صنعت، ارتباط دانشگاه و صنعت، مدلسازی پویایی سیستم.
مقدمه: ارتباط صنعت و دانشگاه فرآيندي است، كه در طول زمان شكل ميگيرد و برگرفته از نيازها و ضرورتهاي ملي در دورههاي تاريخي، جهتگیری و اهداف كاربردي مرتبط به آن ميباشد. همچنین واضح است که خوداتکایی جامعه و توسعه اقتصادی و اجتماعی ایران در گرو توسعۀ صنعتی پژوهشمحور است که از طریق تعامل بین دانشگاه و صنعت دست یافتنی است[11]. با توجه به تغییرات سریع صنعت و تکنولوژی و محصولات، صنایع برای کسب مزیت رقابتی و افزایش بهرهوری نیازمند همکاری دوسویه و نزدیک با دانشگاهها میباشند[31، 37 و 38]. دانشگاهها نیز برای شکوفایی و توسعه، نیازمند همکاری با صنعت میباشند[19]. برقراری ارتباط مؤثر دانشگاه و صنعت، تعاملات و فعالیتهای مشترک میان این دو نهاد را بهبود بخشیده و کیفیت و تناسب دورههای آموزشی آکادمیک در دانشگاه با نیازهای صنعت و به تبع آن قابلیتهای علمی و عملی دانشجویان، افزایش یافته و بسترهای نوآوری و پیشرفت در سازمانها و جامعه، ارتقاء مییابد. بنابراین اگر این ارتباط بر پایه روابط نادرست شکل گیرد، جامعه نخواهد توانست به خواستههای خود در جهت توسعه و پیشرفت دست پیدا کند[13]. نگاهي به تاريخچه ارتباط صنعت و دانشگاه در ايران نشان ميدهد كه اولاً شكلگيري اين ارتباط در گذر زمان به طور اصولي پايهريزي نشده و زيربناي اساسي براي آن شکل نگرفته است. ثانياً محتوا و سمت و سوي اين ارتباط به درستي مشخص نشده و هدفمند نبوده است. در حالي كه تجربه كشورهايي كه ارتباط دو سويه صنعت و دانشگاه در آنها قدرتمند است، نشان ميدهد كه اين ارتباط از ابتدا به درستي پيریزی شده و به صورت ساختارمند پيش رفته است[9]. در کشور ما تا کنون اقدامات مختلفی در جهت افزایش همکاریهای دانشگاه و صنعت انجام شده است اما علیرغم تلاشهای انجام شده، نتایج حاصله به قدر کافی رضایت بخش نبوده است. در سالهای اخیر الگوی جدیدی تحت عنوان کانونهای هماهنگی دانش و صنعت، به منظور ایجاد و توسعه ارتباط دانشگاه و صنعت در سراسر کشور شکل گرفته اند.
هدف اصلی از نگارش مقاله حاضر ارائه رویکردی جدید در بررسی ارتباط دانشگاه و صنعت با پیش فرض عدم ایستایی این رابطه و بررسی چگونگی تأثیر دینامیزمهای موجود بر ارتباط نهاد دانشگاه و صنعت و میزان اثربخشی آن است. ضمن مرور مطالعات انجام شده در این حوزه تلاش شده است تا با استفاده از رویکرد مدلسازی پویایی سیستم1، الگوی مفهومی نشان دهنده نقش کانونهای دانش و صنعت در توسعه ارتباط دانشگاه و صنعت ارائه شده و دینامیزم های موجود در این عرصه مورد شناسایی قرار گیرد.
1. مروری بر مبانی نظری تحقیق
ارتباط دانشگاه و صنعت
امروزه همهی ساختارها از جمله ساختار علم و فناوری و صنعت، بیشتر از هر زمان دیگر نیازمند ژرفنگری، واقعبینی، جامعیت و بلندنظری است و دستاندرکاران صنعت باید بپذیرند که در کنار دانشگاه قادر به هضم و جذب صحیح فناوری خواهند بود و دانشگاهیان باور کنند که نیازمند همکاری نزدیک با صنایع میباشند[8]. در این ارتباط، دانشگاه و صنعت تلاش می‌كنند تا برخی از فعالیتهای علمی خود را به طور مشترك و هماهنگ انجام دهند. به هر حال، همكاریهای دوجانبه این دو نهاد، فعالیتهایی را در بر میگیرد كه هر یك از آنها به تنهایی قادر به انجام دادن آنها نیستند[10].
در آستانه هزاره سوم، دانشگاه به عنوان مهمترین رکن نظام آموزشی کشور میتواند در ایجاد توسعه علمی نقش مهم و حیاتی را ایفا نماید. عملکرد منظم و مسئولانه دانشگاه علاوه بر کمک به توسعه صنعتی کشور، امنیت عمومی جامعه را نیز فراهم مینماید. در شرایطی که دانشگاهها بیشتر وقت خود را صرف فعالیتهای علمی و
صرفاً تئوری مینمایند و صنایع مشغول فعالیتهای عملی و تولیدی میباشند[27]. دانش تولید شده در دانشگاهها میتواند یک مزیت رقابتی برای صنعت محسوب گردد[34]. برون در تحقیق خود در انگلستان نشان داد که موفقیت های اقتصادی آن کشور تا حد زیادی وابسته به تحقیقات علمی و دانشگاهی است[18]. دانشگاه نیز میتواند از منابع مالی و تجهیزات صنایع بهره ببرد و دانشجویان میتوانند با گذراندن دوره کارآموزی خود در صنایع با محیط صنعت آشنا شده و با چالشهای روزانه موجود روبرو گردند[23 و 33]. یکی دیگر از عوامل پیوند دهنده میان دانشگاهها و صنایع اهتمام به تحقیق و توسعه و انتقال تکنولوژی روز دنیاست. انتقال فناوری و تحقیق و توسعه یکی از مهمترین فاکتورهای محرکه اقتصاد جهانی امروز است[26].
الگوهای بسیاری برای تحلیل تعامل علم و صنعت به طور عام، و دانشگاه و بنگاه به طور خاص، ارائه شده است. این الگوها را میتوان در پنج الگوی اصلی خلاصه کرد:
الگوی اول، الگوی خطی فشار علم2: طبق این الگو، فرایند نوآوری از سؤال تحقیقاتی در یک رشته معین در دانشگاه آغاز شده، از تحقیقات کاربردی گذر می‌کند و به توسعه محصول در بنگاه منجر میشود.
الگوی دوم، الگوی خطی معکوس یا کشش بازار3: طبق این الگو، فرایند نوآوری از یک مسئله در بنگاه یا نظام بزرگ‌تر آغاز شده، راه‌حل جستجو میشود و به یک طرح تحقیق و توسعه جدید در دانشگاه یا بنگاه منجر میشود.
الگوی سوم، الگوی تعاملی فشار علم-کشش بازار:4 که در آن، حرکت غیرخطی از فشار علم به کشش بازار و برعکس به وجود میآید.
الگوی چهارم، نظام ملی نوآوری5: طبق این الگو، ایده‌های نوآوری از منابع بسیار متنوعی سرچشمه می‌گیرند و جریان می‌یابند. نوآوری به تعامل مؤثر میان عاملان اقتصادی، از جمله شرکت‌ها، آزمایشگاه‌های عمومی، نهادهای علمی و مصرف‌کنندگان و همچنین به بازخوردهای بین علم، مهندسی، توسعه محصول، ساخت و بازاریابی نیاز دارد.
الگو پنجم، الگوی پیچش سه جانبه دانشگاه، صنعت و دولت6: این الگو در اوایل قرن 21 توسط لیدسدروف و اتزکوویتز معرفی و توسعه داده شد[25]. در این الگو، از چشم‌انداز تکاملی به موضوع نوآوری و توسعه فناوری نگریسته شده است. الگوی پیچش سه جانبه دانشگاه، صنعت و دولت دارای سه نسخه است که میتوان آنها را با علائمTH1 ، TH2 و TH3 نشان داد[1].
مسئله تعامل دانشگاه و صنعت در ایران در دوره اخیر از اوایل دهه 1370 با برگزاری کنگرهها و همایشهای مختلف مورد توجه قرار گرفت. این کنگرهها، فرصت مناسبی برای هم‌اندیشی محققان و دانشگاهیان با فعالین صنعت فراهم آورد اما بیش از آنکه جنبه کاربردی داشته باشند، جنبه تئوری داشتند[1].
چهار طرح معروفی که در دانشگاههای معتبر دنیا در جهت برقراری ارتباط با صنعت مورد استفاده قرار میگیرد:
طرح اينترن شيپ7: که در اين طرح، به طور كلي يک ارتباط كوتاه مدت سه جانبه بين دانشجويان، اعضاي هیئت علمي دانشگاه و متخصصان بخش صنعت برقرار مي شود. در اين دوره، دانشجويان در قالب تيمهايي با چند رشته يا گرايش، پس از آشنايي با مشکلات واحدهاي صنعتي، برای رفع اين مشكلات اقدام ميکنند.
طرح اکسترن شیپ8: این طرح به دانشجويان اجازه ميدهد كه حرفه‌هاي مختلف را از نزديك مشاهده و بررسي نمايند تا با ديد بازتري به انتخاب شغل آينده خويش بپردازند. طول دوره اكسترن‌شيپ از يك روز تا يك ماه ميتواند متغير
باشد. در اين طرح دستمزدي به دانشجويان پرداخت نمي‌شود و بعلاوه دانشجويان بايد هزينه‌هاي مربوط به فعاليتهايشان را نيز خود تأمين كنند.
طرح کارآموزی9: که بعنوان بخشي از يك كلاس دانشگاهي محسوب مي‌شود كه دانشجو بصورت موقتي در يكي از بخشهاي صنعت مرتبط با واحدي كه مي‌گذراند، به فعاليت مي‌پردازد . هدف اين طرح اينست كه دانشجو عملاً مطالبي كه در دانشكده، پيرامون يك موضوع بيان مي‌گردد را در دنياي كار ببيند تا درك بهتر و عميق‌تري نسبت به تئوريهاي گفته شده بيابد.
طرح کو - آپ10: اين طرح بگونه‌اي برنامهريزي شده است كه دانشجو پنج ترم تحصيلي خويش را به صورت تمام وقت در صنعت به كار و كسب تجربه بپردازد. اين ترم ها به ترم كاري11 معروفند[7]
2. ارتباط دانشگاه و صنعت در ایران
تاریخچه ارتباط دانشگاه و صنعت در ایران از آغاز تا ایجاد کانونهای هماهنگی دانش و صنعت که آخرین اقدام مهم در این زمینه میباشد، به شرح زیر است. اولين دوره از زمان تأسیس دانشگاه تهران (1313 ش) تا سال 1340 بوده است، كه در اين دوره تعامل دانشگاه و صنعت مبتني بر آموزش بود. دولت در راستاي هماهنگسازي دانشگاهها با صنايع وارداتي جديد و ايجاد رشتههاي دانشگاهي كه مورد نياز صنايع تازه تأسيس بودند، تلاش ميكرد.
دوره دوم از سال 1340 تا 1360 است كه در اين دوره نيز تعامل مبتني بر آموزش بود و دولت همچنان براي هماهنگسازي دانشگاهها با صنايع تلاش ميكرد، با اين اختلاف كه در اين دوره كارآموزاني از دانشگاه براي آشنايي با فناوريهاي وارداتي جديد و آشنايي با بعضي از مسائل، به شركتهاي صنعتي دولتي فرستاده ميشدند. دوره سوم از سال 1360 تا 1374 كه در اين
دوره دولت تلاش كرد مبناي تعامل دانشگاه و صنعت را
[1] . System dynamic approach
[2] . Science Push
[3] . Market Pull
[4] . Pull-Push
[5] . Innovation System
[6] . Triple Helix
[7] . Internship
[8] . Externship
[9] . Practicum
[10] . Co Operative Education
[11] . Work Term
علاوه بر آموزش به پژوهش نيز گسترش دهد. بر اين اساس دفترهايي با عنوان «دفتر ارتباط دانشگاه با صنعت» در وزارت علوم، تحقيقات و فناوري براي بهبود تعامل دانشگاه و صنعت ايجاد شد. در دوره چهارم دولت از سال 1374 به بعد كوشيد مبناي جديدي را براي تعامل دانشگاه و صنعت ارائه كند. اين مبناي جديد را ميتوان توسعه فناوري ناميد. دولت در اين راستا از سال 1379 به تأسيس شهرك علمي و تحقيقاتي، پاركهاي علم و فناوري و مراكز رشد ( انكوباتورها ) اقدام كرده است[6]
از آن زمان تا کنون نیز اقداماتی دیگر از جمله ایجاد سامانه ملی کارآموزی، ایجاد رشتههای دکتری پژوهش محور و ... انجام شده است.اما جدیدترین اقدام برای برقراری ارتباط مؤثر بین دانشگاه و صنعت تشکیل "کانونهای هماهنگی دانش و صنعت" میباشد که در ادامه، نقش و اثرات آن مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
3. نگاهی به وضعیت علمی پژوهشی ایران
براساس پایگاه استنادی اسکوپوس، ایران در سال 2012 با ثبت 30 هزار و 714 مقاله رتبه 16 دنیا و اول منطقه را به دست آورد. همچنین براساس آمار پایگاه استنادی ISI ایران در سال 2012 با ثبت 21 هزار و 506 مقاله رتبه دوم منطقه و 19 جهانی را به دست آورد. ایران در حوزه نانوفناوری نیز در سال 2012 رتبه 12 جهانی، در حوزه فناوری اطلاعات رتبه 13
جهانی، در حوزه سلول‌های بنیادی رتبه 18، درحوزه
میکروالکترونیک رتبه 20 و در حوزه زیست فناوری
رتبه 32 جهانی را به دست آ‌ورده است.
ایران از نظر تعداد مراکز علمی نیز رشد قابل ملاحظه ای داشته است. آمار ارائه شده از سال 1384 تا 1391 نیز مؤید این موضوع میباشد. تعداد انجمنهای علمی کشور از 159 به 291 انجمن، تعداد قطب‌های علمی کشور از 84 قطب به 622، تعداد نشریات علمی پژوهشی از 171 به 682، تعداد پارک‌های علم و فناوری از 14 پارک به 31، تعداد شرکت‌های دانش بنیان مستقر در پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد از 676 شرکت به 19 هزار شرکت رسیده است[42].
آخرین نتايج طرح آمارگيري از كارگاههاي داراي فعاليت تحقيق و توسعه كشور نشان ميدهد كه در سال 1389، تعداد 2375 واحد در زمینه تحقیق و توسعه فعال بودند. جداول زیر اطلاعات این واحدها را نمایش میدهد(جداول1 و 2)
بر اساس نتايج طرح آمارگيري از كارگا هاي داراي فعاليت تحقيق و توسعه در سال 1389، تعداد 64641 پروژه تحقیقاتی خودكارگاه يا مشترك)خود و ديگران(، اعم از خاتمه يافته و در دست اجرا انجام شده است.
اما نکته تأمل برانگیز این است که علیرغم دستاوردهای حاصل شده طبق آمار داخلی و جهانی، ایران از حیث ارتباط دانشگاه با صنعت، در بین ۱۲۵ کشور مورد بررسی، رتبه ۸۸ را از آن خود کرده است[42]. بنابراین لزوم ایجاد کانونهای هماهنگی دانش و صنعت بیش از پیش، ضروری به نظر میرسد.
جدول 1- تعداد و درصد کارگاه های دارای فعالیت تحقیق و توسعه
شرح | جمع | کارگاه دارای واحد تحقیق وتوسعه | مراکز تحقیقاتی | دانشگاه و موسسات آموزش عالی |
تعداد | 2375 | 1267 | 642 | 466 |
درصد | 100 | 53.3 | 27 | 19.6 |
جدول 2 – تعداد و درصد پروژه‌های تحقیقاتی کارگاه های دارای فعالیت تحقیق و توسعه بر حسب نوع پروژه[14]
شرح | جمع | بنیادی | کاربردی | توسعه ای |
تعداد | 64641 | 16216 | 37456 | 10970 |
درصد | 100 | 25.1 | 57.9 | 17 |
نویسنده | سال | نتیجه کار |
آفونسو و همکاران[15] | 2012 | نتایج تحقیق در مادرید نشان داد که آموزش بر اساس نیازهای صنعت و وجود دوره کارآموزی مناسب در صنعت و حضور متخصصان صنایع در دوره های دانشگاهی، بیشترین تأثیر را در تقویت اشتغال دارد. |
عثمان و عمر[30] | 2012 | عوامل مختلفی از جمله تأمین نیروی انسانی ماهر، آموزش و افزایش قابلیت کارگران صنعت و ... راکه سبب تقویت همکاری دانشگاه و صنعت در مالزی می شوند را مورد بررسی قرار دادند و نشان دادند که با وجود یک رابطه دوسویه قوی بین دانشگاه و صنعت توسعه پایدار حاصل می شود. |
ایامی و کشتی آرای[16] | 2012 | نتایج نشان می دهد که درصد فعالیت های غیر آموزشی و برون دانشگاهی دانشگاه آزاد سنندج اختلاف بسیار زیادی با دانشگاه کینگستون دارد و پیشنهاد می کند دوره های آموزشی برون دانشگاهی و یادگیری در محیط کار باید در اولویت برنامه ها قرار گیرد. |
رسی[32] | 2010 | ارتباط مؤثر دانشگاه و صنعت می تواند موجب افزایش نوآوری و انتقال دانش و تکنولوژی گردد. |
سالتر[34] | 2009 | دانش تولید شده در دانشگاه ها می تواند یک مزیت رقابتی برای صنعت محسوب گردد. |
کائو و همکاران[19] | 2009 | یانگ کاو و همکاران در تحقیق خود در چین نشان دادند که ارتباط دانشگاه و صنعت از طریق تأمین سرمایه از طرف صنعت و اعضای هیئت علمی و فارغ التحصیلان و آموزش از طرف دانشگاه می تواند باعث ارتقای پژوهش ها و اختراعات و فناوری گردد. دولت نیز از طریق ایجاد ساختارهای انگیزش می تواند به برقراری این ارتباط کمک نماید. |
فائض و شهابی[13] | 1389
| موانع ارتباط دانشگاه و صنعت را با اولویت زیر معرفی نمودند: 1- موانع قانونی، 2-موانع فرهنگی، 3- تقاضا محور نبودن پروژه های دانشگاهی، 4- عدم کارایی دوره کارآموزی، 5-عدم تناسب رشته های دانشگاهی با نیازصنایع. |
ولش و همکاران [39] | 2008 | ولش و همکاران در تحقیقشان نشان دادندکه همکاری دانشگاه و صنعت باعث افزایش درآمد و تسهیل در فرآیند انتقال تکنولوژی شده و پژوهش های دانشگاهی موجب پشتیبانی از نیروی کار و نیرو های بازار تجاری می گردد. |
فرانک[23] | 2007 | دانشگاه نیز می تواند از منابع مالی و تجهیزات صنایع بهره ببرد و دانشجویان می توانند با گذراندن دوره کارآموزی خود در صنایع با محیط صنعت آشنا شده و با چالش های روزانه موجود روبرو گردند |
مولر[29] | 2006 | اشتراک تحقیقات دانشگاه و صنعت، کانال انتقال شرکت ها برای تولید، خدمات و تجاری کردن دانش است. |
انتظاری[1] | 1382 | بررسی الگوهای تعامل علم و صنعت الگوی جدیدی که«نظام ملی توسعه دانش» نامیده میشود در این زمینه ارائه نمود. |
عباس‌زاده و همکاران [12] | 1381 | تعامل دانشگاه و صنعت را از چشم‌انداز نظریه همگرایی مورد بحث و بررسی قرار داده‌اند. طبق بحث آنان،با اعمال نظریه همگرایی در فناوری جدید،مرز علم و فن محدود نمی‌شود؛بلکه با به کار بردن راهبرد صحیح صنعتی و برنامه‌ریزی درست،فاصله خطوط صنعت و دانشگاه از بین می‌رود و دو خط مجزا به هم نزدیک میشوند. |
سلیمی و سیف الدین اصل[5] | 1381 | ارتباط مؤثر دولت، دانشگاه و صنعت نیاز به چارچوب نظام ملی نوآوری دارد.، نوآوری و توسعه فناوری نتیجه مجموعه پیچیده‌ای از روابط میان عناصر فعال در نظام نوآوری است. نظام نوآوری در سطح ملی،به صورت منسجم برای تجاریسازی ایده‌ها و انتقال مداوم دانش تا سطح بهره‌برداری و تولید عمل مینماید. |
سنترو[35] | 2001 | ارتباط میان صنعت و دانشگاه ها در چهار حوزه اصلی قرار دارد:تحقیقات پایه ای، تحقیقات مشارکتی، انتقال دانش، انتقال تکنولوژی. دانشگاه ها از پتانسیل منحصر به فردی برخوردارند، .نه تنها می توانند دانش مورد نیاز صنعت را بدست آورند که می توانند از فارغ التحصیلان و دانشکده ها برای خدمت دهی بعنوان مشاوران یا کارمندان بهره بگیرند. |
فمبرون[21] | 1996 | منافع عایدی صنایع از سوی دانشگاه ها: دسترسی به دانشجویان تربیت یافته سطح بالا،امکانات و نیروهای علمی که از توانایی و انعطاف بالایی در برخورد با یک سازمان علمی برخوردارند. |
لی و رید[24] | 1991 | توان یک اقدام فنی در یک کشور به عواملی چون توان فعالیت های تحقیقاتی و آموزشی، همکاری میان صنعت، دانشگاه و دولت، توسعه زیرساخت های انسانی، فیزیکی، مالی و حقوقی، سیاست های ملی حمایت کننده از تکنولوژی و ... دارد. |
بتس[17] | 1987 | بتس در مورد چرخه موج بلند1 بیان می کند که اکتشافات صورت گرفته در علم اساس نوآوری در تکنولوژی است و توسعه تکنولوژی خود منجر به وجود آمدن علم جدید و پیشرفت آن می گردد.(فشار علمی) |
دنیسون[20] | 1985 | بهره وری به شدت وابسته به نوآوری های علمی و فناوری است. حدود هشتاد درصد رشد بهره وری آمریکا از زمان رکود بزرگ به بعد به طور مستقیم یا غیر مستقیم ناشی از نوآوری تکنولوژیک می باشد. |
جدول3- خلاصه تحقيقات انجام شده
[1] . Long-wave cycle
5: روش تحقیق:
برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز درباره نقش کانونهای هماهنگی دانش و صنعت در برقراری و توسعه ارتباط دانشگاه و صنعت و تحلیل آنها از روش كیفی استفاده شد. در این میان، لزوم پیوند مصاحبه‌های اكتشافی1 و داده‌های اسنادی برای شناخت بیشتر موضوع ضروری تشخیص داده شد. پژوهشهای كیفی معمولاً مبتنی بر مصاحبه و بررسیهای اسنادی است[28]. در این تحقیق پس از مرور مبانی نظری و سوابق تحقیق، بررسی اسنادی و مصاحبه با خبرگان متغیرها و دینامیزمهای موجود در عرصه اثرگذاری کانونهای هماهنگی دانش و صنعت در توسعه ارتباط دانشگاه و صنعت، شناسایی و با رویکرد مدلسازی پویایی سیستم، در قالب یک مدل پویا ارائه شد.
مدلسازی پویای سیستم برای اولین بار در دهه 1950 میلادی توسط فارستر در دانشگاه MIT، ابداع شد که روشی برای توصیف کیفی، اکتشاف و تجزیه و تحلیل سیستمهای پیچیده است[22]. اصل مدلسازی پویایی سیستم، کشف و نمایش فرآیندهای بازخوردی2 است و امكان مطالعه ساختار و رفتار سيستمهاي پيچيده اقتصادي، اجتماعي، زيستي و فني را فراهم ميكند. مدلسازی پویایی سیستم، پيشبيني كمي آينده نيست بلكه به دنبال دست يافتن به دانش وسيع در مورد ارتباطات ديناميكي متقابل ميان سيستم ميباشد[36].
پویایی در سیستمها از تأثیر متقابل دو نوع حلقه، حلقه مثبت(خود تقویت کننده3)و حلقه منفی(خود اصلاح کننده4) به وجود میآید. به منظور شناخت بهتر مکانیزم مدلسازی، در این روش مثال زیر ارائه می گردد.(شکل-1)
مطابق شکل فوق، در حلقه بازخوردی مثبت سمت چپ، افزایش زاد و ولد باعث افزایش میزان جمعیت و در حلقه بازخوردی منفی سمت راست، افزایش نرخ مرگ و میر باعث کاهش میزان جمعیت میگردد. حلقه سمت چپ نشان میدهد که حلقه بازخور تقويتي است و حلقه سمت راست نشان دهنده حلقه تعادلي میباشد
6. کانونهای هماهنگی دانش و صنعت و تأثیر آنها در تقویت ارتباط مؤثر بین دانشگاه و صنعت
همانطور که اشاره شد در طول سه دهه گذشته، ساختارهای مختلفی برای ایجاد ارتباط نزدیکتر بین طرفین عرضه و
تقاضای علم و فناوری در کشور ایجاد شده است. تأسیس دفتر مرکزی ارتباط با صنعت در وزارت فرهنگ و آموزش عالی در سال 1362، تشکیل شورای هماهنگی دفاتر ارتباط دانشگاه با صنعت در سال 1365، تشکیل شورای عالی ارتباط صنعت و دانشگاه در وزارت صنایع سنگین سابق و ... از جمله ساختارهایی بوده که در سالهای گذشته برای برقراری ارتباط بهتر بین صنعت و دانشگاه و تسهیل فرآیند ایده تا نوآوری ایجاد شده است. اما مروری بر کارنامه ارتباط صنعت و دانشگاه در کشورمان نشان میدهد با وجود تلاشهای زیادی که در این زمینه صورت گرفته، نتایج مورد انتظار حاصل نشده است. به نظر میرسد ایجاد دفاتر متولی ارتباط صنعت و دانشگاه در دانشگاهها و مراكز پژوهشي (طرف عرضه) و حضور کمرنگ سایر فعالان و ذینفعان نظام علم، فناوری و نوآوری (طرف تقاضا) در این دفاتر بی تأثیر نبوده است.
با عنایت به مأموریت معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور برای ایجاد ارتباط مؤثر بین دانشگاه و صنعت و آسیب شناسی تجربیات فوق‌الذکر، این معاونت به منظور شکل‌گیری ارتباط نزدیک و مؤثر بین دانشگاهها و صنایع و سایر ذینفعان نظام علم، فناوری و نوآوری کشور، مجموعه‌هایی را تحت عنوان «کانونهای هماهنگی دانش و صنعت» ایجاد نموده است که این کانونها مأموریت دارند با تمرکز بر یک محصول، خدمت یا فناوری خاص، مسائل و مشکلات آن حوزه را با هدف ایجاد تعاملات نزدیکتر بین دانشگاهها و صنایع و تسهیلفرآیند تبدیل ایده به کسب‌وکار در دستور کار خود قرار دهند. رویکرد اصلی در تشکیل كانون‌هاي هماهنگی دانش و صنعت، ایجاد زیرساختی برای تعامل مستمر و نزدیک بین ذینفعان مختلف هر حوزه اعم از بخش‌های دولتی، غیردولتی و دانشگاهی بوده است. همچنین تلاش شده است کانونها، تحقیقاتی که بیشترین ارتباط محتوایی و کاری را با آن حوزه دارند مستقر شوند تا هم از توان کارشناسی و تجربه آن نهادها استفاده شود و هم نوعی اعتبار و مشروعیت ملی برای سازماندهی به «نظام بخشی نوآوری»در آن حوزه برایشان فراهم گردد.
شکل 1- دیاگرام علت و معلولی
[1] . Explorative Interviews
[2] . Feedback
[3] . Reinforcing
[4] . Balancing
شکل2- ساختار کانون های هماهنگی دانش و صنعت[4]
امید می رود کانون های هماهنگی دانش و صنعت بتوانند یکی از حلقه های مفقوده مهم در نظام علم، فناوری و نوآوری کشور را تکمیل کرده و به تسهیل فرایند تبدیل ایده به نوآوری با هدف ایجاد ارزش افزوده و اشتغال پایدار در کشور کمک کند. طبق آخرین آمار، تعداد 58 کانون تأسیس، 29 واحد در حال تأسیس و تعدادی نیز متقاضی تأسیس می باشند[40].
7. ساختار کانون های هماهنگی دانش و صنعت
شکل(2) ساختار کانون های هماهنگی دانش و صنعت را نمایش می دهد.
همانطور که در شکل(2) نیز مشخص می باشد، یکی از ارکان اصلی ساختار کانون های هماهنگی دانش و صنعت شوراي سیاستگذاري می باشد که گروهی مرکب از افراد حقیقی و حقوقی، متشکل از صاحبنظران کشور به ریاست معاون محترم علمی و فناوري ریاست جمهوري بوده که با هدف تدوین سیاستهاي راهبردي فعالیتهاي کانونهاي هماهنگی دانش و صنعت تشکیل میگردد.
مسئولیت پیگیري امور مرتبط با کارگروه ارزیابی کانونها بر عهده دبیرخانه مرکزي کارگروه ارزیابی کانونهاي هماهنگی
دانش و صنعت بوده، که در دفتر تجاري سازي و همکاريهاي دانش و صنعت معاونت استقرار دارد.
ز دیگر اجزای این ساختار، کانونهای هماهنگی دانش و صنعت است که شامل تشکلهاي تخصصی همکاري مراکز آموزشی پژوهشی و صنایع و کاربران، مرکب از نقشآفرینان اصلی چرخه نوآوري در یک محصول یا خدمتی خاص میباشد. این کانونها دارای رئیس، دبیر، شورا و مجمع میباشند.
8. اهداف کانون هاي هماهنگی
بر طبق ماده 2 آییننامه کانونهاي هماهنگی دانش و صنعت، اهداف زیر تعیین شده است:
1. تلاش جهت تکمیل حلقه نوآوري در خصوص کالا یا خدمتی خاص،
2. تنظیم سیاستهاي کلان همکاري مراکز آموزشی- پژوهشی و صنایع و فراهم آوردن بسترهاي قانونی لازم،
3. ایجاد هماهنگی بین نهادهاي علمی و فناوري و نهادهاي تولید و توزیع محصول یا خدمت در کشور،
4. شناخت چالشها و تلاش براي رفع موانع توسعه صنعت دانش بنیان کشور،
5. تعمیق شناخت جامعه علمی و دانشگاهی کشور از چالشهاي موجود در صنایع و خدمات و جهتدهی در انجام تحقیقات و آموزش متناسب با نیازهاي صنعت،
6. ایجاد مزیت رقابتی مبتنی بر دانش فنی در بنگاههاي تولیدي، طراحی و خدماتی،
7. کمک به بهبود شرایط زندگی مردم ایران از طریق بکارگیري فناوريهاي نو در عرصه تولید و ارایه خدمات[2].
9. حوزه فعالیت
بر طبق ماده 3 آییننامه کانونهاي هماهنگی دانش و صنعت اهداف زیر تعیین شده است:
1. کلیه بنگاههاي تولید محصول یا خدمت
2. مؤسسات تحقیقاتی، طراحی و مهندسی
3. دانشگاهها و پژوهشکدههاي علمی و تخصصی
4. انجمنها و تشکلهاي علمی و تخصصی
5. تشکلهاي نمایندگی مشتریان و یا مشتریان کلان محصول و خدمت
6. تشکلهاي صاحبان صنایع تولیدي و خدماتی
7. تشکلهاي مؤسسات تحقیقاتی، طراحی و مهندسی
8. تشکلهاي صنفی
9. تشکلهاي حمایت از مصرف کنندگان، مشتریان عمده محصول یا خدمت
جدول (4) زمینه تخصصی کانونهای هماهنگی دانش و صنعت به همراه اعتبار تخصیصی را نشان میدهد.
10. فعالیتهای مصوب برای کانونهای هماهنگی دانش و صنعت
زمینه تخصصی | تعدادکانون ها | اعتبار تخصصی تا 1389 (میلیون ریال) |
صنعت | 26 | 29000 |
کشاورزی | 26 | 64000 |
خدمات | 1 | 1000 |
فناوری دفاعی | 5 | 9000 |
مجموع | 58 | 103000 |
برخی فعالیتهای مصوب برای کانونهای هماهنگی دانش و صنعت در دستورالعمل افتتاح و راهبري کانونهاي هماهنگی دانشگاه و صنعت، به شرح ذیل است:
1. راهاندازي سایت ستاد بر روي شبکه جهانی اینترنت مربوط به پیشرفت فعالیتها، طرحها و برنامههاي آینده و ارائه کلیه مصوبات و اطلاعات مربوط به صورت شفاف و ایجاد زمینه لازم
در این سایت براي همکاري دراز مدت دانشمندان، محققان و صنعتگران و ارائه نقطه نظرات و پیشنهادات مخاطبان.
2. پیگیري مستمر نیاز صنعت و دریافت طرحها و پروژههاي موردتقاضاي آنان براي ارائه به مراکز دانشگاهی، پژوهشی و تحقیقاتی کشور
3. دریافت مستمر عناوین دانش فنی و آخرین دستاوردهاي مراکز تحقیقاتی در داخل و خارج از کشور به منظور ارائه آن به صنعت با هدف تجاري نمودن نتایج تحقیقات.
4. بررسی مستمر روند پیشرفت صنعت، مستند سازي موانع و چالشها و ارائه راهکارهاي برطرف ساختن مشکلات از طریق ایجاد هماهنگی و توسعه فناوري هاي مورد نیاز.
5. زمینهسازي لازم جهت طی فرصتهاي مطالعاتی اعضاي هیئت علمی مراکز تحقیقاتی در صنعت و بازنگري و توجه به متون درسی قابل ارائه در مراکز دانشگاهی بر اساس نیازهاي صنعت مربوط [3].
11. مدل مفهومی تحقیق
در مسائلی که با رویکرد مدلسازی پویایی سیستم بررسی میشوند، حلقههای علت و معلولی روابط پویای موجود در مسأله را مشخص میکنند، در اینجا حلقههای علت و معلولی در قالب یک مدل مفهومی (شکل3) ارائه گردیده است و از آنجایی که حلقههای بازخوردی در این مدل کاملاً مشهود و قابل فهم هستند تنها به توضیح یکی از این حلقه ها بسنده میشود.
جدول4- زمینه تخصصی کانون های هماهنگی دانش و صنعت[40]
شکل3- حلقه های علت و معلولی نقش کانون هماهنگی دانش و صنعت در برقراری ارتباط دانشگاه و صنعت
نیاز صنایع از طریق کانونهای دانش و صنعت به دانشگاهها منتقل شده که این امر منجر به افزایش شناخت دانشگاه از نیازهای صنعت و از این طریق افزایش تناسب دورههای آموزشی آکادمیک در دانشگاه با نیازهای صنعت و در نتیجه افزایش کیفیت دورههای آموزشی دانشگاه خواهد شد، که این امر از طریق افزایش کیفیت آموزشی فارغ التحصیلان و به تبع آن افزایش قابلیتهای نیروی کار پس از جذب این فارغالتحصیلان در صنعت میشود. در ادامه این حلقه با افزایش بهرهوری و سودآوری صنعت، اعتماد دانشگاه به صنعت افزایش یافته و در نتیجه سطح ارتباط مؤثر دانشگاه و صنعت افزایش مییابد و این حلقه مثبت (خود تقویت کننده) ایجاد شده با گذشت زمان منجر به تشدید (تقویت) رابطه دانشگاه و صنعت میشود. در حلقه علت و معلولی دیگری نشان داده شده است که وجود کانونهای هماهنگی دانش و صنعت از طریق افزایش بودجه اختصاص یافته به تحقیقات که یکی از کارکردهای این کانونها میباشد، منجر به افزایش تحقیقات متناسب با صنعت در دانشگاهها شده و به عنوان نیروی فشار علمی سبب توسعه تکنولوژیهای نوین میشود. پیشرفتهای تکنولوژیک، سبب توسعه صنایع و محصولات جدید شده و سودآوری صنایع افزایش یافته و این چرخه با فشار بازار، به عنوان نیروی دیگری در کنار فشار علمی که بر اساس نظریه چرخه موج بلند از عناصر اصلی پیشرفتهای تکنولوژیک میباشند، سبب توسعه صنایع میشوند و این چرخه به صورت یک حلقه پویا در طول زمان تقویت میشود. سایر متغیرها و روابط و دینامیزمها در این عرصه در شکل فوق ارائه شده است (شکل3).
نتیجه گیری
کمک به بهبود کیفیت زندگی مردم و رفع نیاز اساسی بخش صنعت و خدمات به منظور ایجاد مزیت رقابتی و ارتقاي توان صادرات، مستلزم استفاده از دانش نوین و فناوريهاي جدید و ارتباط مؤثر دانشگاه و صنعت است. اگر چه تا کنون اقدامات مختلفی بدین منظور صورت گرفته، ولی برای تکمیل چرخه نوآوري و طراحی در کشور و به حرکت درآوردن بخشهاي صنعت و خدمات در مسیر تعالی، نیازمند وجود نهادی است که ارتباط میان دانشگاه و صنعت را به طور مؤثرتر برقرار و اصلاح نماید. از این رو نظاممندي و گسترش همکاريهاي مراکز آموزشی و پژوهشی با صنایع کشور مورد تأکید و اهتمام دولت قرار گرفتهاند. در این راستا، معاونت علمی و فناوري ریاست جمهوري تشکلهایی براي ایجاد و برقراري هماهنگی بین کلیه نقش آفرینان اصلی چرخه نوآوري، برنامه ریزي و سازماندهی کرده است تا با همکاري آنان در جهت استفاده بهینه از منابع کشور، هدایت فعالیتهاي مرتبط و تسریع فعالیتهاي چرخه نوآوري اقدامات مؤثري به عمل آید. در این مقاله نشان داده شده است که اگر کانونهای هماهنگی دانش و صنعت توسعه و
گسترش یابند، میتوانند نقش اساسی در برقراری ارتباط دانشگاه و صنعت داشته و در واقع حلقه مفقوده و اصلی این ارتباط در کشورمان باشند. وجود حلقههای تجدید شونده در مدل پویای ارائه شده نیز مؤید همین موضوع میباشد.
در این راستا پیشنهادهای زیر ارائه می شود:
Ø اطلاعرسانی و آگاهی همگانی از ماهیت و کارکردهای کانونهای دانش و صنعت و مزایای آن و تشویق به همکاری دانشگاهیان و فعالان صنعت برای حضور در آن.
Ø تقویت قدرت اجرایی و قانونی کانونهای هماهنگی دانش و صنعت.
Ø نظارت بر هزینه کمکها و تسهیلات واگذاري دولتی در زمینه اجراي پروژههاي تحقیقاتی، طراحی، مهندسی و خرید دانش فنی.
Ø نظارت بر پیادهسازي سیاستهاي مصوب شوراي سیاستگذاري.
Ø برنامهریزي اجرایی جهت توسعه دانش فنی و فناوريهاي نو در صنعت مورد نظر.
Ø تأمین منابع مورد نیاز اجراي پروژهها با همکاري صنایع.
Ø تشویق، ایجاد محرك و هدایت فارغ التحصیلان، صاحبنظران و فناوران در جهت ایجاد شرکتهاي تعاونی و خصوصی دانش بنیان.
همچنین برای تحقیقات آتی پیشنهاد میشود مدل ارائه شده با اطلاعات دنیای واقعی تست شود.
از راهنماییهای ارزشمند جناب آقای دکتر مسعود شفیعی کمال تشکر و قدردانی را داریم .
منابع
[1] انتظاری، یعقوب، تعامل علم و صنعت در چارچوب نظام ملی توسعه دانش، نشریه علوم انسانی مجلس و پژوهش، شماره41، صص159-206، 1382.
[2] دفتر تجاري سازي و همکاري هاي دانش و صنعت، آیین نامه کانون های هماهنگی دانش و صنعت، سایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، 1389.
[3] دفتر تجاري سازي و همکاري هاي دانش و صنعت، دستور العمل افتتاح و راهبري کانون هاي هماهنگی دانشگاه و صنعت، سایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، 1389.
[4] دفتر تجاري سازي و همکاري هاي دانش و صنعت، اهداف، ساختار و منشور پویایی کانون هاي هماهنگی دانش و صنعت، سایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، 1390.
[5] سلیمی نمین، محمد حسین، شهابی حمید رضا، بررسی ارتباط دانشگاه و صنعت از دیدگاه صاحبنظران، ششمین کنگره سراسری همکارهای دانشگاه، صنعت و دولت برای توسعه ملی، مرکز مطالعات استراتژیک، 1381.
[6] سلجوقي، خسرو، پارک ها و مراکز رشد علم و فناوری یکی از زیر ساخت های دسترسی به جهان، سومين كنگره بين‌المللي همكاريهاي دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعه ملی، جلد 4، صفحه 14 ،1385.
[7] سید نورانی، سید محمد رضا و امیری، محمدرضا و درگی، غلام رضا،بررسی راهکارهای تقویت و تحکیم ارتباط صنعت و دانشگاه، مجموعه مقالات ششمین کنگره سراسری
سه جانبه دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعه ملی، صفحه56، 1381.
[8] شفیعی، مسعود، ارتباط صنعت و دانشگاه: آینده ای تابناک پیشینه ای تاریک، انتشارات دانشگاه امیر کبیر، 1384.
[9] شفیعی، مسعود، تاریخچه ارتباط صنعت و دانشگاه، مجموعه مقالات هفتمین کنگره سراسری همکاری های دولت دانشگاه و صنعت برای توسعه ملی، ص 21-32، 1382.
[10] شفیعی، مسعود، حمید‌رضا آراسته، همكاری دانشگاه و صنعت، دایره‌المعارف آموزش عالی، زیر نظر دكتر ن. قورچیان، ح. آراسته، و پ. جعفری، ، تهران: بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی، 1383.
[11] شیخی، محمدتقی، تعامل بین دانشگاه و صنعتی به عنوان ضرورت توسعه اقتصادی و اجتماعی ایران- تحلیلی از دیدگاه جامعه شناسی صنعتی، مجموعه مقالات هفتمین کنگره سراسری همکاریهای دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعه ملی، 1382.
[12] عباس‌زاده، قهرمان، همگرایی دانشگاه و صنعت در فرایند پیشرفت، ششمین کنگره همکاری های دانشگاه، صنعت و دولت برای توسعه ملی،1381.
[13] فائض، علی، شهابی، علی، ارزیابی و اولویت بندی موانع ارتباط دانشگاه و صنعت(مطالعه موردی شهرستان سمنان)، فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی، سال چهارم، شماره2، صص97-124، 1389.
[14] مرکز آمار ایران،نتايج آمارگيري از كارگاه هاي داراي فعاليت تحقيق و توسعه-1389، معاونت برنامه ریزی و نظارت ریاست جمهوری ، 1391.http://www.amar.org.ir/
[15] Afonso, A., Ramirez, J., Diaz Puente, j.m, University- industry cooperation in the education domain to foster competitiveness and employment, Procedia - Social and Behavioral Sciences 46 , pp. 3947 – 3953, 2012.
[16] Aiamy, M., Keshtiaray, N, A perspective of the cooperation between university and industry at Islamic
Azad University, Sanandaj Branch, and its comparison with Kingston University London, Procedia - Social and Behavioral Sciences 46 , PP 2509 – 2513, 2012.
[17] Betz, F, Managing Technology: Competing througth New Ventures, Innovation and Corporate Research, Prentice Hall, Englewood Cliffs, NJ, 1987.
[18] Brown, John, S., Research that Reinvents the Corporation, Harvard Business Review, January-Februart, pp102-111, 1991.
[19] Cao ,Yong, Zhao, Li, Chen, Rensong, Institutional structure and incentives of technology transfer: Some new evidence from Chinese universities, Journal of Technology Management Vol. 4 No. 1, pp. 67-84, available at: www.emeraldinsight.com/1746-8779.htm, 2009.
[20] Denison, Edward F., Trend in American Economic Growth 1929-1982: The United States in the 1970, Bookings Institute, Washington, DC, 1985.
[21] Fombrun, C., Reputation: Realizing Value From TheCorporate Image. Harvard Business School Press, Boston, 1996.
[22] Forrester, J. W, Principles of systems. Productivity Press, Cambridge, 1971.
[23] Franek, R, The Internship Bible, Princeton Review Publishing, Broadway, NY.Garrison, D.R.(1997),“Self-directed learning: toward a comprehensive model”, Adult Education Quarterly, Vol. 48 No. 1, pp. 18-33, 2005.
[24] Lee, Thomas H., & Reid, Proctor P., National Interests in an Age of Global Technology. National Academy of Engineering, Washington, DC, 1991.
[25] Leydesdorff, L. y Etzkowitz, H. (eds.) , A triple Helix of University-Industry- Government relations. The future location of Research, Book of Abstracts, Science Policy Institute, State University of New York, 1997.
[26] Manning, S., Massini, S. and Lewin, A.Y, A dynamic perspective on next-generation offshoring: The global sourcing of science and engineering talent, Academy of Management Perspectives, August, pp. 35-54, 2008.
[27] Meredith, S., Burkle, M., Building Bridges between University and Industry: theory and practice, Education and Training, 50(3), pp. 199-215, 2008.
[28] Miles, M. B., Huberman, A.M, Qualitative Data Analysis; Thousand Oaks: Sage Publications, 1994.
[29] Mueller, Pamela, Exploring the knowledge filter: How entrepreneurship and university-industry relationships drive economic growth, Research Policy, 35, forthcoming, 2006.
[30] Othman, R., & Omar, A, University and industry collaboration: towards a successful and sustainable partnership, Procedia - Social and Behavioral Sciences 31 , PP 575 – 579, 2012.
[31] Perkmann, M., King, Z., & Pavelin, S, Engaging excellence? Effects of faculty quality on university engagement with industry. Research Policy, 40,pp 539-552, 2011.
[32] Rossi, F., The governance of university-industryknowledge transfer, European Journal of Innovation Management Vol. 13 No. 2, pp. 155-171, 2010.
[33] Rothman, M, Lessons learned: advice to employers from interns., Journal of Education, for Business, Vol. 82 No. 3, p. 140, 2007.
[34] Salter, A., Bruneel, J., Investigating the factors that diminish the barriers to university-industry collaboration, Paper to be presented at the Summer Conference on CBS - Copenhagen Business School, 2009.
[35] Santoro, Michael D. and Chakrabarti, Alok K., Firm size and technology centrality in industry–university interactions, MIT IPC Working Paper IPC-01-001, 2001.
[36] Sterman, J, Business Dynamics: Systems Thinking and Modeling for a Complex World, McGraw-Hill, Maidenhead, 2000.
[37] Sugandhavanija, P., Sukchai, S., Ketjoy,N., & Klongboonjit, S, Determination of Effective University –Industry Joint Research for Photovoltaic Technology Transfer(UIJRPTT) in Thailand. Renewable Energy, 36, 600-607, 2010.
[38] Thursby, J., Fuller, A., & Thursby, M, US faculty patenting: inside and outside the university. Research Policy, 38 (1), 14–25, 2009.
[39] Welsh, Rick, Glenna, Leland, Lacy, William, Biscotti, Dina, Close enough but not too far: Assessing the effects of university–industry research relationships and the rise of academic capitalism, journal homepage, Research Policy 37, 2008.
[40] http://uicc.isti.ir/
[42] http://www.msrt.ir/
پاک شود