Meta-Analysis of the Relationship Between Psychological Health and Emotional Intelligence
Subject Areas : Special
1 - Department of Education and Psychology, Payame Noor University (PNU) , Tehran, Iran
Keywords: Meta-Analysis, Emotional Intelligence, Mental Health, Psychological Well-Being,
Abstract :
This research was conducted with the aim of quantitatively combining research in the field of relationship between emotional intelligence and mental health using meta-analysis method. Also, determining the role of variables such as the type of tool used in primary research, the gender and age of subjects on this relationship was another goal of this meta-analysis. According to the entry criteria, 17 primary studies were analyzed. After removing an outlier effect size based on the results of the funnel plot, the summery effect size between these two variables was equal to 0.48. Also, heterogeneity analysis showed the possible role of moderating variables on the relationship between these two constructs. The type of instrument used to measure mental health had a small role in the resulting effect sizes. In relation to gender, it was also found that the summary effect size of the relationship between emotional intelligence and mental health is higher in women than in men. Also, the effect sizes of the relationship between the .two mentioned variables increase with the age of the examinees
ابراهیمی پرگو، الهام؛ عابدی، احمد و عریضی، حمیدرضا. (1392)، «فراتحلیل رابطه حمایت اجتماعی بر سلامت روان»، دومین کنگره روانشناسی اجتماعی ایران.
احياکننده منيژه، شفيع آبادي، عبداله و سوداني، منصور. (1388). رابطه هوش هيجاني و سلامت رواني دانشجويان دختر رشته مشاوره دانشگاه آزاد اسلامي واحد بهبهان، دانش و پژوهش در روان شناسي كاربردي، 41، 16-1. https://jsr-p.isfahan.iau.ir/article_533763.html
اخوان تفتی، مهناز و مفردنژاد، ناهید. (1397). ارتباط هوش هیجانی و مهارت‌های اجتماعی با بهزیستی روانشناختی در سالمندان. نشريه سالمند: مجله سالمندي ايران, 13(3), 334-345. http://dx.doi.org/10.32598/sija.13.3.334
افسری، علی؛ اناری نژاد، عباس؛ قاسمی، فرشید و شیروانی شیری، علی.(1401). بررسی رابطه هوش هیجانی، خلاقیت و سلامت روان در دانشجویان، دو ماهنامه علمی پژوهشی- رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 13(3)، 208-197. https://doi.org/10.30495/jedu.2022.27173.5430
بخشي سورشجاني، ليلا.(1387). رابطه هوش هيجاني با سلامت رواني و عملکرد تحصيلي دانشجويان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامي واحد بهبهان، دانش و پژوهش در علوم تربیتی- برنامه ریزی درسی، 19، 116-97. https://jsr-e.isfahan.iau.ir/article_534112.html
بلورساز مشهدی، هنگامه. (1396). ارتباط هوش هیجانی با سلامت روانشناختی و خودکارآمدی در زنان سالمند شهر کرج. مطالعات مدیریت رفتار سازمانی در ورزش، 4(2)، 41-51.
بهدار، حمیرا؛ شهبازی، مسعود. (1397). بررسی رابطۀ هوش هیجانی و باورهای غیرمنطقی با سلامت روان. مجله مطالعات روانشناسی تربیتی، 15(32)، 39-58. https://doi.org/10.22111/jeps.2018.4411
توکل, محمد, اخلاصی، ابراهیم، رسولی نژاد، سید پویا. (1399). مرور نظام‌مند مطالعات ناظر به تعیین‌کننده‌های سلامت روان در جامعه ایرانی مورد کاوش: مقالات علمی پژوهشی داخلی 1399-1385. پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، 7(23)، 1-46. https://doi.org/10.22054/rjsw.2021.61781.505
حسن طهرانی، طیبه؛ کرمی کبیر، ناهید؛ چراغی، فاطمه، بکاییان، مهدی و یعقوبی، فاطمه. (1391). بررسی ارتباط هوش هیجانی با سلامت روان و پیشرفت تحصیلی در دانشجویان پرستاری دانشکده نیشابور، مجله علمی دانشکده پرستاری و مامایی همدان،20(3)، 35-42. https://nmj.umsha.ac.ir/article-1-1121-fa.html
حمیدی زاده، محمدرضا. (1386). تصمیمات هوشمندانه و خلاقانه: هوش هیجانی. تهران: انتشارات ترمه.
دادمهر، علی‌اصغر، یحیوی، علی احمد، رضایی، کاظم و سنایی مهر، مجیب. (1394). فراتحلیل جامع رابطه هوش هیجانی و رضایت زناشویی زوجین جوان ایرانی. مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 14(27). 1-15. https://faslname.msy.gov.ir/article_30.html
رفیعی، نفیسه و بنی طالبی، مجتبی. (1403). مدل یابی رابطه‌ی هوش موفق و انعطاف پذیری شناختی با بهزیستی تحصیلی، نقش میانجی تفکر خلاق در دانش‌آموزان متوسطه، مجله روانشناسی، 3، (28)، 274-282. http://www.iranapsy.ir/Article/42626/FullText
رئیسی، عبدالحسین؛ بلوچی، زیبا؛ رئیسی، منصور. (1401). بررسی رابطه هوش هیجانی با سلامت روان دانش آموزان متوسطه اول شهر نیکشهر. پیشرفت های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش، 50(5)، 454-478. https://jonapte.ir/fa/showart-52e2457725a615112f93d1116962747d
سعید، ناصر؛ جوادی، مهروز؛ مختاری نوری، جمیله و سیرتی‌نیا، مسعود. (1392). بررسی ارتباط میان مؤلفه‌های هوش هیجانی با برخی ویژگی‌های جمعیت شناختی در پرستاران، مجله طب نظامی، 15(1)، 94-87. https://militarymedj.bmsu.ac.ir/article_1000519.html
سلیمانی، سمیرا؛ رضایی، علی محمد؛ داداللهی ساراب، رویا. (1396). سلامت روان دانشجویان: نقش معنویت و هوش هیجانی. فصلنامه روان شناسی تربیتی, 13(44), 49-58. https://doi.org/10.22054/jep.2017.7979
شاهپوری، سمیرا و عابدی، احمد. (1397). فراتحلیل رابطه بین فرسودگی شغلی و سلامت روان در ایران: طی سال‌های 79 تا 92. نشریه علمی رویش روانشناسی، 7(10)، 319-334. http://frooyesh.ir/article-1-75-fa.html
عاشوری، جمال. (1394). رابطه هوش هیجانی، راهبردهای مقابله‌ای و رضایت از زندگی با سلامت روانی دانشجویان پرستاری. مجله دانشگاه علوم پزشکی جیرفت،2(2)، 31-37. http://journal.jmu.ac.ir/article-1-83-fa.html
عامری، نرجس، نجفی، محمود. (1403). روابط ساختاری ناگویی هیجانی و گرایش به رفتارهای پرخطر در نوجوانان: نقش میانجی انعطاف‌‌پذیری روانشناختی، مجله روانشناسی، 2 (28)، 142-151. http://www.iranapsy.ir/fa/Article/45546
غلامی بورنگ، فاطمه؛ مقدری، محمد؛ عادلی پور، زکیه. (1394). نقش هوش هیجانی و خودکارآمدی در پیش بینی سلامت روان دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بیرجند. مجله دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، 22(1)، 160-168. https://jsums.medsab.ac.ir/article_547.html
فتی، لادن؛ موتابی، فرشته؛ شکیبا، شیما و باروتی، عصمت. (1387). مؤلفه‌های هوش هیجانی ـ اجتماعی به عنوان پیش‌بینی کننده‌های سلامت روان. مطالعات روانشناختی، 4(2)، 101-124. https://doi.org/10.22051/psy.2008.1629
محمدنژاد، اسمعیل؛ ابوطالبی، قاسم؛ طالبیان، یاسر و نعمتی دوپلانی، فاطمه. (1393). ارتباط هوش هیجانی و سلامت روان در کارکنان پتروشیمی. مجله سلامت و مراقبت، 16(3)، 70-78. http://hcjournal.arums.ac.ir/article-1-273-fa.html
محمدی، لیلا.، بشارت، محمدعلی.، رضازاده، محمدرضا. و غلامعلی لواسانی، مسعود. (1397). نقش واسطه‌ای عواطف مثبت و منفی در رابطه بین معنای زندگی و سلامت روانی، .مجله روانشناسی، 2 (22)، 157-171. http://www.iranapsy.ir/Article/21257/FullText
محی الدین شیخ الاسلامی، حسین. (1400). ارتباط تیپ های شخصیتی و هوش هیجانی با سلامت روانی دانشجویان. فصلنامه رویکردی نو در علوم تربیتی، 3(1)، 20-25. https://doi.org/10.22034/naes.2020.252576.1059
مرتضوی، نرگس سادات و یاراللهی، نعمت ا... (1394). فراتحلیل رابطه بین تاب‌آوری و سلامت روان. مجله اصول بهداشت روانی, 17(3), 103-108. https://doi.org/10.22038/jfmh.2015.4309
مصرآبادی، جواد. (1402). فراتحلبل: مفاهیم، نرم افزار و گزارش نویسی، تبریز: انتشارات دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.
موسوی فخر، سید محمدحسن و کیوانلو، فهیمه. (1400). نقش دینداری در سلامت روان دانشجویان: مطالعه مروری نظام‌مند و فراتحلیل . مجله علوم پزشکی رازی، 28(4)، 105-114. http://rjms.iums.ac.ir/article-1-6656-fa.html
موسوی، فرانک؛ حیدری، فرهاد و عظیمی، شهرام. (1397). ارتباط هوش هیجانی و سلامت روانی با سازگاری اجتماعی دانشجویان ورزشکار دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه. مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، (42)17، 156-178. https://faslname.msy.gov.ir/article_287.html
نمازی، آسیه؛ علیزاده، شیوا؛ کوچک زاده طالمی، سبحانه. (1394). بررسی ارتباط بین سلامت عمومی، هوش هیجانی و پیشرفت تحصیلی در دانشجویان مامایی. مجله بالینی پرستاری و مامایی، 4(2)، 20-28. http://78.39.35.47/article-1-223-fa.html
یعقوبی، ابوالقاسم؛ فرهادی، مهران؛ قنبری، نیکزاد وکاکابرایی، کیوان. (1387). بررسی رابطة هوش هیجانی با احساس غربت و سلامت عمومی دانشجویان. فصلنامه پژوهش های نوین روانشناختی، 3(9)، 135-151. https://psychologyj.tabrizu.ac.ir/article_4350.html
یوسفی سعید آبادی، رضا؛ گل افشانی، علی و باهو طرودی، تقی. (1397). بررسی رابطه بین هوش هیجانی و سلامت روان کارکنان آموزش و پرورش ناحیه 2 شهرستان ساری. نشریه مهندسی فرایندها، 5(11)، 80-95. https://jpe.mazums.ac.ir/article-1-162-fa.html
Austin, E. J., Saklofske, D. H., & Egan, V. (2005). Personality, well-being and health correlates of trait emotional intelligence. Personality and Individual differences, 38(3), 547-558. doi:10.1016/j.paid.2004.05.009.
Bar-On, R., (1997). The Bar–On Emotional Quotient Inventory (EQ-i): A test of emotional intelligence. Toronto, Canada: Multi-Health Systems. http://www.eitrainingcompany.com/wp-content/uploads/2009/04/eqi-133-resource.pdf
Bradberry, T., & Greaves, J. (2006). The emotional intelligence quick book: Everything you need to know to put your EQ to work. Simon and Schuster. https://www.google.com/books/edition/The_Emotional_Intelligence_Quick_Book/P_dqtxXAp0QC?hl=en
Daros, A. R., Haefner, S. A., Asadi, S., Kazi, S., Rodak, T., & Quilty, L. C. (2021). A meta-analysis of emotional regulation outcomes in psychological interventions for youth with depression and anxiety. Nature human behaviour, 5(10), 1443-1457. https://doi.org/10.1038%2Fs41562-021-01191-9
Goldenberg, I., Matheson, K., & Mantler, J. (2006). The assessment of emotional intelligence: A comparison of performance-based and self-report methodologies. Journal of personality assessment, 86(1), 33-45. https://doi.org/10.1207/s15327752jpa8601_05
Goleman, D. (1995), Emotional intelligence, New York Bantam Books. https://www.scirp.org/(S(vtj3fa45qm1ean45wffcz5%205))/reference/referencespapers.aspx?referenceid=1702996
Gupta, G., & Kumar, S. (2010). Mental health in relation to emotional intelligence and self efficacy among college students. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 36(1), 61-67.
Higgins, J. P., & Thompson, S. G. (2002). Quantifying heterogeneity in a meta‐analysis. Statistics in medicine, 21(11), 1539-1558. DOI: 10.1002/sim.1186
Llamas‐Díaz, D., Cabello, R., Megías‐Robles, A., & Fernández‐Berrocal, P. (2022). Systematic review and meta‐analysis: The association between emotional intelligence and subjective well‐being in adolescents. Journal of Adolescence, 94(7), 925-938. DOI: 10.1002/jad.12075.
Martins, A., Ramalho, N., & Morin, E. (2010). A comprehensive meta-analysis of the relationship between emotional intelligence and health. Personality and individual differences, 49(6), 554-564. doi:10.1016/j.paid.2010.05.029.
Matthews, G., Zeidner, M., & Roberts, R. D. (2004). Emotional intelligence: Science and myth. MIT press.
https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=Fy9gXBgREtQC&oi=fnd&pg=PR11&dq=Matthews,+G.,+Zeidner,+M.,+%26+Roberts,+R.+D.+(2004).+Emotional+intelligence:+Science+and+myth.+MIT+press.&ots=luhKuLgIJy&sig=Hslj7fVk7HL6uVyRTkaOYwkmNao#v=onepage&q=Matthews%2C%20G.%2C%20Zeidner%2C%20M.%2C%20%26%20Roberts%2C%20R.%20D.%20(2004).%20Emotional%20intelligence%3A%20Science%20and%20myth.%20MIT%20press.&f=false.
Mayer, J. D., Salovey, P., & Caruso, D. R. (2004). TARGET ARTICLES:" emotional intelligence: Theory, findings, and Implications". Psychological inquiry, 15(3), 197-215. http://www.calcasa.org/wp-content/uploads/files/ei2004mayersaloveycarusotarget.pdf
Mayer, J. D., Salovey, P., & Caruso, D. (2000). Selecting a Measure of Emotional Intelligence, Hard Book of Emotional Intelligence. Bass Inc., California. https://doi.org/10.1207/s15327965pli1503_02
Mayer, J. D., Caruso, D. R., & Salovey, P. (1999). Emotional intelligence meets traditional standards for an intelligence. Intelligence, 27(4), 267-298. http://www.gruberpeplab.com/teaching/psych131_fall2013/documents/13.1_Mayer_2000_EmotionIntelligenceMeetsStandardsForTraditionalIntelligence.pdf
Neubauer, A. C., & Freudenthaler, H. H. (2005). Models of emotional intelligence. Emotional intelligence: An international handbook, 2005, 31-50. https://www.researchgate.net/profile/Aljoscha-Neubauer-2/publication/232490406_Models_of_Emotional_Intelligence/links/5a5f0c9daca272d4a3e0be9c/Models-of-Emotional-Intelligence.pdf
Parker, J. D., Taylor, G. J., & Bagby, R. M. (2001). The relationship between emotional intelligence and alexithymia. Personality and Individual differences, 30(1), 107-115. http://www.elsevier.com/locate/paid
Petrides, K. V., & Furnham, A. (2001). Trait emotional intelligence: Psychometric investigation with reference to established trait taxonomies. European journal of personality, 15(6), 425-448. DOI:10.1002/per.416
Salovey, P., & Grewal, D. (2005). The science of emotional intelligence. Current directions in psychological science, 14(6), 281-285. http://www.jstor.org/stable/20183048?origin=JSTOR-pdf
Salovey, P., & Mayer, J. D. (1990). Emotional intelligence. Imagination, cognition and personality, 9(3), 185-211. https://center.uoregon.edu/StartingStrong/uploads/STARTINGSTRONG2016/HANDOUTS/KEY_46201/pub153_SaloveyMayerICP1990_OCR.pdf
Schutte, N. S., Malouff, J. M., Simunek, M., McKenley, J., & Hollander, S. (2002). Characteristic emotional intelligence and emotional well-being. Cognition & Emotion, 16(6), 769-785. https://rune.une.edu.au/web/bitstream/1959.11/887/7/open/SOURCE04.pdf
Slaski, M., & Cartwright, S. (2002). Health, performance and emotional intelligence: An exploratory study of retail managers. Stress and Health: Journal of the International Society for the Investigation of Stress, 18(2), 63-68. https://psycnet.apa.org/doi/10.1002/smi.926
Schutte, N. S., Malouff, J. M., Thorsteinsson, E. B., Bhullar, N., & Rooke, S. E. (2007). A meta-analytic investigation of the relationship between emotional intelligence and health. Personality and individual differences, 42(6), 921-933. doi:10.1016/j.paid.2006.09.003
Taylor, R. D., Oberle, E., Durlak, J. A., & Weissberg, R. P. (2017). Promoting positive youth development through school‐based social and emotional learning interventions: A meta‐analysis of follow‐up effects. Child development, 88(4), 1156-1171. https://doi.org/10.1111/cdev.12864
Van Rooy, D. L., & Viswesvaran, C. (2004). Emotional intelligence: A meta-analytic investigation of predictive validity and nomological net. Journal of vocational Behavior, 65(1), 71-95. doi:10.1016/S0001-8791(03)00076-9
Webb, C. A., DelDonno, S., & Killgore, W. D. (2014). The role of cognitive versus emotional intelligence in Iowa Gambling Task performance: What's emotion got to do with it?. Intelligence, 44, 112-119. https://doi.org/10.1016%2Fj.intell.2014.03.008
فراتحلیل رابطه بین سلامت روانشناختی با هوش هیجانی
* نگار استوار
* استادیار گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
negarostovar@pnu.ac.ir
تاریخ دریافت: 21/02/1404 تاریخ پذیرش: 20/03/1404
چکیده
این پژوهش باهدف ترکیب کمّی پژوهش‌ها در حوزه رابطه بین هوش هیجانی و سلامت روانی با استفاده از روش فراتحلیل انجام شد. همچنین تعیین نقش متغیرهایی چون نوع ابزار مورداستفاده در پژوهش‌های اولیه، جنسیت و سن آزمودنی‌های بر این رابطه از دیگر اهداف این فراتحلیل بود. بر طبق ملاک‌های ورودی و خروجی 17 مطالعه اولیه مورد تحلیل قرار گرفتند. پس از حذف یک اندازه اثر پرت بر اساس نتایج نمودار قیفی، اندازه اثر ترکیبی بین این دو متغیر برابر با 48/0 به دست آمد. همچنین تحلیل‌های ناهمگنی نشان از نقش احتمالی متغیرهای تعدیل‌کننده بر روابط بین این دو سازه داشت. نوع ابزار مورداستفاده برای سنجش سلامت روانی نقش کوچکی در اندازههای اثر حاصل داشت. در ارتباط با جنسیت نیز مشخص شد که اندازه اثر خلاصه رابطه بین هوش هیجانی و سلامت روانی در زنان بالاتر از مردان است. همچنین با افزایش سن آزمونی‌ها اندازههای اثر رابطه بین دو متغیر مذکور افزایش می‌یابد.
واژههای کلیدی: فراتحلیل، هوش هیجانی، هوش عاطفی، سلامت روانی، بهزیستی روانشناختی.
نوع مقاله: علمی
سلامت روانی (Mental health) یکی از مؤلفه‌های مهم بهداشت عمومی است. بهداشت روانی توانایی برقراری توازن در زندگی و مقاومت در برابر مشکلات است. امروزه فشار روانی از موضوعات مهم زندگی است. لذا توجه به سلامت روان از اهمیت بسزایی برخوردار است. سلامت روانی چیزی بیش از نبود اختلالات روانی یا ناتوانی‌های روانی است. همچنین ذکرشده است که سلامت روانی حالتی از بهزیستی است که در آن یک فرد توانایی‌هایش را درک می‌کند، می‌تواند با فشارزاهای طبیعی زندگی‌اش سازگار شود، به‌گونه‌ای بهره‌ور کار کند و قادر است تا به جامعه‌اش یاری رساند. در این مفهوم مثبت، سلامت روانی اساسی برای بهزیستی فردی و کارکرد مؤثر یک جامعه است. سلامت روانی ضعیف با شرایط کاری استرس‌آور، تبعیض جنسیتی، محرومیت اجتماعی، سبک زندگی غیرسالم، خشونت، بیماری جسمانی و نقض حقوق بشر مرتبط بوده است. نتایج یک مطالعه مرور نظام‌مند بر روی 30 مقاله پژوهشی داخل کشور نشان می‌دهد که سلامت روان متأثر
از 36 متغیر در چهار سنخ اجتماعی، فرهنگی، زمینه‌ای و روانشناختی است. متغیرهای اجتماعی در 36% موارد بیشترین فراوانی را دارا هستند و متغیرهای روانشناختی در 23% موارد کمترین اهمیت را نزد نویسندگان پژوهش‌های مرور شده داشته‌اند [8]. بدون در نظر گرفتن وضعیت هیجانی فرد تعریف و توصیف بهداشت روانی صحیح نیست؛ ازاین‌رو عواطف نقش مهمی در وضعیت بهداشت روانشناختی افراد دارند [12] ؛ [21] و اختلال در هیجان ها موجب رفتارهای پرخطر می شود [17].
نویسنده عهدهدار مکاتبات: نگار استوار Negarostovar@pnu.ac.ir |
هوش هیجانی همچون هوش شناختی سازه‌ای چندوجهی است ازاین‌جهت ابزارهای سنجش هوش هیجانی دارای مقیاس‌های فرعی هستند. همچنین هوش هیجانی به‌عنوان یک ویژگی یا صفت (همانند صفات شخصیت مثل برونگرایی) مفهوم‌سازی شده است [45]؛ [47]. هوش هیجانی متشکل از دو جز شناختی و عاطفی است که تعامل بین این دو منجر به یک کارکرد سازشی می‌شود [48]. برای هوش هیجانی مدل‌های مفهومی مختلفی ارائه‌شده است. یکی از این الگوها، مدل چهاربعدی مایر، سالوی و کراسو (2004) بر این موضوع تأکید می‌کند که هوش هیجانی دربرگیرنده چهار توانایی الف) ادراک عاطفه خود و دیگران ب) کاربرد عواطف برای تسهیل تصمیم‌گیری ج) درک و فهم عواطف د) تنظیم هیجان خود و دیگران. مدل بار-آن (1997) پیشنهاد می‌کند که هوش هیجانی شامل آگاهی عاطفی و همچنین مهارت‌ها یا مشخصه‌های مختلفی است که به فرد کمک می‌کنند عواطف خود را تنظیم کند و استرس را مدیریت کند.
مرور پیشینه تجربی نیز نشان می‌دهد که سازه هوش هیجانی به شیوه‌های مختلف در پژوهش‌های علوم رفتاری مورد توجه قرارگرفته است. رابطه این سازه در تعدادی از تحقیقات به صور مختلف (ساده، چندگانه، تعدیل‌کننده و کنترل) با دیگر شاخص‌های روانشناختی بررسی‌شده است. همچنین در تحقیقات علّی-مقایسه ای به بررسی تفاوت هوش هیجانی در گروه‌های مختلف (سالم، در معرض خطر و آسیب‌دیده) پرداخته‌شده است. و در پژوهش‌های تجربی اثربخشی آموزش هوش هیجانی بر متغیرهای مختلف (فردی و اجتماعی) بررسی‌شده است. تعدادی از مطالعات نشان می‌دهند که هوش هیجانی ممکن است در بین گروه‌های سنی و جنسیتی متفاوت باشد. برای مثال مایر، کاراسو و سالوی (1999) به این نتیجه رسیدند که بزرگ‌سالان در مقایسه با نوجوانان و زنان نسبت به مردان نمرات بالاتری در آزمون‌های هوش هیجانی کسب می‌کنند. همچنین گلدن برگ، متیسون و منتلر (2006) به این نتیجه رسیدند که هوش هیجانی به‌عنوان یک صفت در زنان بالاتر از مردان است و به‌طور مشخصی با افزایش سن نمرات هوش عاطفی بالا می‌رود.
فراتحلیل رابطه بین سلامت روانشناختی با هوش هیجانی/ نگار استوار 42 |
فراتحلیل رابطه بین سلامت روانشناختی با هوش هیجانی / نگار استوار 43 |
هوش هیجانی همچون هوش شناختی سازه‌ای چندوجهی است ازاین‌جهت ابزارهای سنجش هوش هیجانی دارای مقیاس‌های فرعی هستند. همچنین هوش هیجانی به‌عنوان یک ویژگی یا صفت (همانند صفات شخصیت مثل برونگرایی) مفهوم‌سازی شده است [45]؛ [47]. هوش هیجانی متشکل از دو جز شناختی و عاطفی است که تعامل بین این دو منجر به یک کارکرد سازشی می‌شود [48]. برای هوش هیجانی مدل‌های مفهومی مختلفی ارائه‌شده است. یکی از این الگوها، مدل چهاربعدی مایر، سالوی و کراسو (2004) بر این موضوع تأکید می‌کند که هوش هیجانی دربرگیرنده چهار توانایی الف) ادراک عاطفه خود و دیگران ب) کاربرد عواطف برای تسهیل تصمیم‌گیری ج) درک و فهم عواطف د) تنظیم هیجان خود و دیگران. مدل بار-آن (1997) پیشنهاد می‌کند که هوش هیجانی شامل آگاهی عاطفی و همچنین مهارت‌ها یا مشخصه‌های مختلفی است که به فرد کمک می‌کنند عواطف خود را تنظیم کند و استرس را مدیریت کند.
مرور پیشینه تجربی نیز نشان می‌دهد که سازه هوش هیجانی به شیوه‌های مختلف در پژوهش‌های علوم رفتاری مورد توجه قرارگرفته است. رابطه این سازه در تعدادی از تحقیقات به صور مختلف (ساده، چندگانه، تعدیل‌کننده و کنترل) با دیگر شاخص‌های روانشناختی بررسی‌شده است. همچنین در تحقیقات علّی-مقایسه ای به بررسی تفاوت هوش هیجانی در گروه‌های مختلف (سالم، در معرض خطر و آسیب‌دیده) پرداخته‌شده است. و در پژوهش‌های تجربی اثربخشی آموزش هوش هیجانی بر متغیرهای مختلف (فردی و اجتماعی) بررسی‌شده است. تعدادی از مطالعات نشان می‌دهند که هوش هیجانی ممکن است در بین گروه‌های سنی و جنسیتی متفاوت باشد. برای مثال مایر، کاراسو و سالوی(1999) به این نتیجه رسیدند که بزرگ‌سالان در مقایسه با نوجوانان و زنان نسبت به مردان نمرات بالاتری در آزمون‌های هوش هیجانی کسب می‌کنند. همچنین گلدن برگ، متیسون و منتلر (2006) به این نتیجه رسیدند که هوش هیجانی به‌عنوان یک صفت در زنان بالاتر از مردان است و به‌طور مشخصی با افزایش سن نمرات هوش عاطفی بالا می‌رود.
پیشینه پژوهشی نشان از ارتباط بین هوش هیجانی و سلامت روانشناختی است. نتایج پژوهش‌های همبستگی حاکی از رابطه مثبت و معنادار هوش هیجانی با سلامت روانی است [36]؛ [46] و [9]. نتایج نشان می‌دهد که هوش هیجانی با سلامت روان رابطه داشته و مؤلفه‌های هوش هیجانی قادر به‌پیش‌بینی سلامت روان هستند [39]. همچنین در پژوهش‌های علّی-مقایسه ای مشخص‌شده است افراد دارای هوش هیجانی بالاتر ازلحاظ مؤلفه‌های سلامت روانی در وضعیتی بهتر از افراد باهوش هیجانی پائین تر هستند. برای مثال، افراد دارای هوش هیجانی پایین در مواجهه با استرس قدرت سازگاری کمتری دارند و کمتر پیامدهای منفی مثل استرس، افسردگی و ناامیدی را تجربه می‌کنند [30]. پژوهش‌های تجربی نیز نشان از اثربخشی آموزش هیجانی بر شاخص‌های سلامت روانی دارد. ادبیات پژوهشی در این حوزه نشان می‌دهد که آموزش هوش هیجانی هم بر بهبود مؤلفه‌های بهزیستی روانشناختی در افراد سالم و هم افراد دارای اختلالات روانشناختی اثربخش است [38]. همچنین برنامه‌های مداخله‌ای هوش هیجانی منجر به بهبود در درک و تسهیل عواطف می‌شود که در نوبه خود بهداشت روانی در افراد سالم را نیز بهبود می‌بخشد [53]. با آموزش هوش هیجانی می‌توان پایداری افراد را در مواجهه با ناکامی‌ها تقویت کرد، حالات خلقی را تنظیم کرد و توانایی تسلط بر خود را افزایش داد و همچنین ارضاء نیازهای زودگذر را به تعویق انداخته و از غرق شدن در مسائل ناراحت‌کننده اجتناب کرد. [10].
لاوه بر پیشینه تجربی مبانی نظری متقنی در ارتباط بین هوش هیجانی و سلامت روانی وجود دارد. به‌صورت کلی مهارت‌های تنظیم هیجان می‌تواند بر بهبود مؤلفه‌های بهزیستی روانی مؤثر باشد. هوش هیجانی ظرفیت ادراک، ابراز، شناخت، کاربرد و اداره هیجان‌های خود و دیگران است [55]. از منظر نظری، مدل‌های هوش هیجانی (مانند مدل بار-آن) بر این نکته تأکید دارند که مولفه‌هایی نظیر خودآگاهی هیجانی، کنترل تکانه، تحمل فشار روانی و همدلی نقش مهمی در حفظ و ارتقای سلامت روان دارند. به عبارتی، هوش هیجانی به فرد کمک می‌کند تا با شناخت بهتر هیجانات خود و دیگران، روابط اجتماعی سالم‌تری برقرار کند و در برابر چالش‌های روانی تاب‌آوری بیشتری داشته باشد (بار-آن، 1977). برای تبیین رابطه بین هوش هیجانی و سلامت روانشناختی همچنین می‌توان به نظریه ارزیابی شناختی لازاروس و فولکمن (1984) استناد کرد که بر نقش فرایندهای ارزیابی و مدیریت استرس در سلامت روان تأکید دارد. این نظریه بیان می‌کند افراد با هوش هیجانی بالاتر، توانایی بهتری در ارزیابی و بازسازی شناختی موقعیت‌های استرس‌زا دارند که به کاهش پیامدهای منفی روانی منجر می‌شود.
مفروضات کلیدی این نظریه بر بیان می کنند که افراد با هوش هیجانی بالا، موقعیت‌های چالش‌برانگیز را نه به عنوان تهدید، بلکه به عنوان فرصتی برای رشد ارزیابی می‌کنند. این ارزیابی مثبت، سطح اضطراب را کاهش می‌دهد. همچنین این نظریه تأکید می‌کند که تنظیم هیجانات (مانند تبدیل خشم به انگیزه یا اضطراب به تمرکز) از طریق مهارت‌های هوش هیجانی، تاب‌آوری روانی را افزایش می‌دهد. در انتها طبق این نظریه استفاده از راهبردهای مبتنی بر حل مسئله (به جای اجتناب یا سرکوب هیجانات) با سلامت روان بالاتر مرتبط است. هوش هیجانی، انتخاب این راهبردها را تسهیل می‌کند.
فراتحلیل رابطه بین سلامت روانشناختی با هوش هیجانی/ نگار استوار 44 |
پراکندگی نتایج مطالعات، ضرورت مرور کمّی پژوهش‌های تعیین‌کننده‌های سلامت روان را به‌منظور رسیدن به تصویری نسبتاً جامع از یافته‌های پژوهشی حوزه آشکار می‌سازد. این پژوهش باهدف ترکیب اندازههای اثر هوش هیجانی و سلامت روانی انجام‌شده است. در ارتباط با سلامت روانی قبلاً در داخل کشور فراتحلیل‌هایی انجام‌گرفته است. به‌عنوان‌مثال ابراهیمی پرگو و همکاران (1392) فراتحلیل رابطه حمایت اجتماعی با سلامت روان؛ موسوی فخر و کیوانلو (1400). نقش دینداری در سلامت روان؛ مرتضوی و یاراللهی (1394) فراتحلیل تاب‌آوری و سلامت روان و شاهپوری و عابدی (1397) فراتحلیل فرسودگی شغلی و سلامت روان انجام داده‌اند.
2- روش‌شناسی
در این پژوهش با توجه به هدف اصلی تحقیق یعنی ترکیب کمّی پژوهش‌ها در یک حوزه، از روش فراتحلیل استفاده‌شده است. ازآنجاکه غالب پژوهش‌های اولیه در این حوزه از نوع همبستگی و معدودی علّی-مقایسه ای بودند، از یک شاخص اندازه اثر از نوع r و مشخصاً از ضریب همبستگی پیرسون به‌عنوان شاخص اندازه اثر استفاده شد. کوهن (1988) یک طبقه‌بندی کلی تفسیری برای اهمیت اندازه اثر ارائه داده است که برای اندازه اثرهای r، مقادیر 1/0، 3/0 و 5/0 به ترتیب نشانگر اندازههای اثر کوچک، متوسط و بزرگ هستند.
فراتحلیل رابطه بین سلامت روانشناختی با هوش هیجانی / نگار استوار 45 |
جامعه آماری این فراتحلیل، مقاله‌های علمی و پایان‌نامه‌های در دسترس مرتبط با رابطه هوش هیجانی و سلامت روانی در پایگاه‌های اطلاعاتی SID و IRANDOC است که تا مردادماه 1402 بر اساس کلیدواژه‌ها و ملاک‌های ورود تعریفی در جستجوها بازیابی شدند. کلیدواژه‌های جستجو هوش هیجانی، هوش عاطفی، سلامت روانی، بهداشت روانی، بهزیستی روانی انتخاب شد. پس از انتخاب اولیه پژوهش‌ها بر اساس یک مجموعه ملاک ورود این پژوهش‌های اولیه برای تحلیل به فراتحلیل وارد شدند. ملاک‌های ورود عبارت بودند از: تحقیقاتی که ازلحاظ متغیرهای پیشایند و برونداد به ترتیب مربوط به هوش هیجانی و سلامت روانی باشد؛ پژوهش‌های چاپ‌شده بین سال‌های 1380 الی 1402 که در پایگاه‌های تعریف‌شده نمایه شده باشند؛ پژوهش‌هایی که با همبستگی یا علّی-مقایسه ای انجام‌شده باشند؛ پژوهش‌ها باید به‌صورت مقاله یا پایان‌نامه تمام متن از طریق آنلاین در دسترس بوده باشند. پس ورود تعدادی از تحقیقات بر اساس ملاک‌های خروج از ادامه تحلیل خارج شدند که عبارت بودند از: پژوهش‌هایی که یکی از اطلاعات لازم برای محاسبه اندازه اثر را گزارش نکرده باشند؛ مقالاتی که برگرفته از پایان‌نامه‌ها باشند و اطلاعات آن‌ها دوباره جمع‌آوری‌شده باشد؛ پژوهش‌هایی که از کفایت لازم برخوردار نباشند یا دارای ضعف‌های روش‌شناختی جدی باشند. مراحل انجام این جست‌وجوها و انتخاب مطالعات مناسب برای فراتحلیل، در نمودار پریسما شکل 1 با وضوح بیشتری نشان داده‌شده است.
فراتحلیل رابطه بین سلامت روانشناختی با هوش هیجانی/ نگار استوار 46 |
شکل 1. نمودار پریسما نحوه انتخاب پژوهش‌های اولیه
4- ابزار گردآوری اطلاعات
در این پژوهش برای جمع‌آوری اطلاعات از چک‌لیست مشخصات تحقیقات اولیه مصر آبادی(1395) استفاده شد. از این فرم برای ثبت اطلاعات پژوهش‌های اولیه در فراتحلیل ها استفاده می‌شود که شامل سه بخش برای ورود اطلاعات کتاب‌شناسی، روش‌شناسی و داده‌های موردنیاز برای محاسبه اندازه اثر است.
5- یافته‌ها
در جدول شماره 1 مشخصات پژوهش‌های اولیه واردشده در فراتحلیل ارائه‌شده است. همان‌گونه که مشخص است در غالب فراتحلیل های این دو حوزه از دو ابزار GHQ و گلدبرگ برای سنجش شاخص سلامت روانی استفاده شده
است. لازم به ذکر است نمره‌گذاری پرسشنامه GHQ با توجه به صورت منفی گزاره‌ها، منفی و در مقیاس گلدبرگ مثبت بود. این موضوع در ورود داده در فراتحلیل حاضر لحاظ شد و علامت همبستگی پرسشنامه GHQ هم‌جهت با ابزار گلدبرگ شد. مقادیر همبستگی بین دو متغیر در دامنه‌ای از 19/0 تا 92/0 پراکنده‌شده‌اند. در تعدادی از مطالعات از حجم نمونه‌های کوچک (زیر 100 نفر) استفاده شده است که بر طبق نظر صاحب‌نظران، همبستگی‌ها در مطالعات نمونه‌های با حجم کوچک ناپایدار و غیر قابل اعتماد هستند [24].
جدول 1. مشخصات پژوهش‌های اولیه واردشده در فراتحلیل
پژوهشگر (ان) | ابزار سنجش | حجم نمونه | همبستگی | خطای معیار |
[2] | GHQ | 120 | 77/0 | 14/0 |
[3] | کارول ریف | 210 | 58/0 | 05/0 |
[4] | GHQ | 450 | 4/0 | 04/0 |
[5] | گلدبرگ | 200 | 47/0 | 02/0 |
[6] | GHQ | 40 | 24/0 | 15/0 |
[7] | GHQ | 265 | 72/0 | 03/0 |
[9] | گلدبرگ | 107 | 32/0 | 09/0 |
[13] | GHQ | 60 | 60/0 | 08/0 |
[14] | گلدبرگ | 385 | 31/0 | 05/0 |
[16] | گلدبرگ | 180 | 33/0 | 07/0 |
[18] | گلدبرگ | 250 | 92/0 | 01/0 |
[19] | GHQ | 410 | 51/0 | 04/0 |
[20] | گلدبرگ | 420 | 66/0 | 03/0 |
[22] | گلدبرگ | 360 | 58/0 | 03/0 |
[26] | گلدبرگ | 150 | 52/0 | 06/0 |
[27] | GHQ | 180 | 19/0 | 07/0 |
[28] | گلدبرگ | 196 | 44/0 | 06/0 |
[29] | GHQ | 70 | 75/0 | 09/0 |
فراتحلیل رابطه بین سلامت روانشناختی با هوش هیجانی / نگار استوار 47 |
شکل 2. نمودار قیفی سوگیری انتشار قبل از تحلیل حساسیت
شکل 3. نمودار قیفی سوگیری انتشار بعد از تحلیل حساسیت
شکل 2 نمودار قیفی برای بررسی سوگیری انتشار قبل از تحلیل حساسیت را نشان می‌دهد. همان‌طور که مشاهده می‌شود در شکل 2 یک اندازه اثر نامتعارف در سمت راست قرار دارد که موجب نامتقارن شدن شکل شده است. شکل 3 نمودار قیفی بعد از تحلیل حساسیت نشان می‌دهد. این نمودار بعد از حذف یک اندازه اثر نامتعارف و پرت به‌دست‌آمده است که نسبت به شکل 2 متقارن‌تر است. همچنین بر اساس شاخص تعداد امن از تخریب پس از ورود 17 اندازه اثر غیر معنی‌دار به فراتحلیل ، اندازه اثر ترکیبی محاسبه‌شده غیر معنی‌دار می‌شود.
جدول 2. اندازههای اثر ترکیبی اثرات ثابت و تصادفی مربوط به رابطه بین هوش هیجانی و سلامت روانشناختی
مدل | تعداد اندازه اثر | اندازه اثر ترکیبی | فاصله اطمینان 95/0 | مقدار Z | مقدار P | ||||||
حد پایین | حد بالا | ||||||||||
ثابت | 17 | 488/0 | 467/0 | 508/0 | 22/39 | 001/0 | |||||
تصادفی | 17 | 485/0 | 414/0 | 549/0 | 72/11 | 001/0 | |||||
جدول 2 اندازههای اثر ترکیبی اثرات ثابت و تصادفی مربوط به رابطه بین هوش هیجانی و سلامت روانشناختی را نشان می‌دهد. در این جدول اندازه اثر ترکیبی یا خلاصه بر اساس مدل‌های ثابت و تصادفی 17 اندازه اثر مشاهده می‌شود که میانگین اندازه اثر کلی مطالعات انجام‌شده در این فراتحلیل برای هر دو مدل ثابت و تصادفی تقریباً برابر با 48/0 به دست آمد که در سطح 001/0 معنی‌دار هستند.
جدول 3. شاخص‌های ناهمگنی اندازه اثر در بین تحقیقات اولیه
Q کوکران | درجه آزادی | سطح معنی‌داری | مجذور I |
165/137 | 17 | 001/0 | 33/88 |
جدول 3 شاخص‌های ناهمگنی اندازه اثر در بین تحقیقات اولیه را نشان می‌دهد. جهت بررسی ناهمگنی از آزمون مجذور Q و شاخص I استفاده شد. مقدار آزمون مجذور Q با درجه آزادی 17 برابر با 165/137 و در سطح 001/0 معنادار است. بنابراین فرض صفر مبنی بر ناهمگنی مطالعات تأیید می‌شود. با توجه به تأثیرپذیری شاخص Q از حجم نمونه، لازم است از شاخصی استفاده شود که مقدار ناهمگنی را بدون تأثیر از حجم نمونه نشان دهد. این آماره، مجذور I است [37]. بر این اساس مجذور I نیز در این پژوهش محاسبه شد که مقدار آن نیز 33/88 به دست آمد که طبق شاخص هیگنز و همکاران (2002). این مقدار نشانگر ناهمگنی بالا در مطالعات است و به این امر اشاره دارد که متغیرهای دیگری نیز وجود دارند که بر متغیر وابسته اثرگذار هستند و پراکندگی بین اندازه اثر مطالعات فقط ناشی از خطای نمونه‌گیری نیست.
فراتحلیل رابطه بین سلامت روانشناختی با هوش هیجانی/ نگار استوار 48 |
جدول 4. اندازه اثر ترکیبی بر اساس نوع ابزار سلامت روانی
ابزار سنجش | تعداد مطالعات | اندازه اثر ترکیبی | فاصله اطمینان 95/0 | مقدار Z | مقدار p | ||||||
حد پایین | حد بالا | ||||||||||
GHQ | 9 | 45/0 | 42/0 | 49/0 | 94/20 | 001/0 | |||||
گلدبرک | 7 | 50/0 | 47/0 | 52/0 | 88/31 | 001/0 | |||||
کارول ریف | 1 | 58/0 | 48/0 | 66/0 | 53/9 | 001/0 | |||||
گام بعدی در جست‌وجوی متغیرهای تعدیل‌کننده بررسی نقش جنسیت آزمودنیها در پژوهش‌هایی است که به بررسی رابطه بین هوش هیجانی و سلامت روانی پرداخته بودند. در جدول 5 اندازههای اثر به تفکیک جنسیت آزمودنیها ارائه‌شده است. همان‌گونه که مشاهده می‌شود اندازه اثر ترکیبی در پژوهش‌هایی که آزمودنی‌های جنس مؤنث داشته‌اند بزرگ‌تر از اندازه اثر ترکیبی پژوهش‌های با جنسیت مذکر است.
جدول 5. اندازه اثر ترکیبی رابطه بین هوش هیجانی و سلامت روانی در بین آزمودنیها با جنسیت‌های مختلف
جنسیت آزمودنیها | تعداد مطالعات | اندازه اثر ترکیبی | فاصله اطمینان 95/0 | مقدار Z | مقدار p | ||||||
حد پایین | حد بالا | ||||||||||
مذکر | 3 | 35/0 | 27/0 | 43/0 | 75/7 | 001/0 | |||||
مؤنث | 4 | 52/0 | 45/0 | 58/0 | 03/13 | 001/0 | |||||
هر دو جنس | 10 | 50/0 | 47/0 | 52/0 | 35/36 | 001/0 | |||||
برای تبیین ناهمگنی در اندازههای اثر اولیه از سن آزمونی‌ها به‌عنوان یک متغیرهای تعدیل‌کننده کمّی استفاده شد. برای بررسی نقش سن در اندازههای اثر اولیه از یک فرا رگرسیون استفاده شد. در شکل 4 خط رگرسیون و نمودار پراکنش اندازههای اثر اولیه ارائه‌شده است که در محور عمودی اندازههای اثر و در محور افقی سن آزمودنیها در پژوهش‌های اولیه نشان داده‌شده است. بر اساس این شکل بین سن آزمودنیها و اندازههای اثر رابطه مستقیم وجود دارد. مقدار ضریب رگرسیون استاندارد نشده در این موقعیت برابر با 04/0 و مقدار معنی‌دار است (001/0P<). هرچند مقدار ضریب رگرسیون بسیار اندک است ولی می‌توان گفت که در سنین بالاتر رابطه بزرگتری بین هوش هیجانی و سلامت روانی وجود دارد.
شکل 4. نمودار پراکنش و خط رگرسیون برای رابطه بین سن آزمودنیها و اندازههای اثر
6- بحث
اولین یافته این پژوهش که نشان از رابطه بالای بین هوش هیجانی و سلامت روانی است پشتوانه نظری و پژوهشی محکمی در ادبیات پژوهشی دارد. در ابتدا لازم است به تعریف سلامت روانی توجه شود که به‌عنوان توانایی کامل در ایفای نقش‌های ذهنی و جسمی و به‌طور دقیق‌تر توانایی سازگاری با دیدگاه‌های خود و دیگران و رویارویی با مشکلات زندگی روزمره تعریف‌شده است. بر طبق مؤلفه‌ها و تأکیدات هر دو مدل ارائه‌شده برای هوش هیجانی مایر، سالوی و کراسو (2004) و بار-آن (1997) می‌توان پیش‌بینی کرد که سلامت روانی با هیجان‌ها و عواطف رابطه‌ای مستحکم دارند و ادراک بهتر عواطف و مدیریت عواطف موجب می‌شود که از رفتارهای غیر انطباقی مانند اختلالات خلقی و اضطرابی که بر سلامت روانی اثری کاهنده دارند، پیشگیری شود. نتیجه مطالعات مارتینز و همکاران نشان داد که مؤلفه‌های هوش هیجانی قادر به پیش‌بینی سلامت روان می‌باشد. (مارتینز و همکاران، 2010). هوش هیجانی بالاتر با تعدادی از ابعاد روانشناختی در ارتباط است برای مثال مشخص‌شده است که رابطه هوش هیجانی با خوش‌بینی منجر به بهبود روابط اجتماعی می‌شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که افرادی که دارای هوش هیجانی بالاتری هستند به‌احتمال‌زیاد ازلحاظ خلق بهتر هستند و توانایی بیشتری برای کنترل پیامدهای منفی دارند [50]. به‌صورت کلی هوش هیجانی شناخت را بهبود می‌بخشد و با تنظیم عواطف، سلامت روانشناختی و جسمانی حاصل می‌شود [37].
فراتحلیل رابطه بین سلامت روانشناختی با هوش هیجانی / نگار استوار 49 |
همچنین یافته اصلی فراتحلیل حاضر یعنی رابطه بالای دو سازه هوش هیجانی و سلامت روانی با نتایج دیگر فراتحلیل ها در این زمینه همخوانی دارد. به‌طور مشخص اندازه اثر خلاصه این فراتحلیل ازلحاظ شدت و جهت به اندازههای اثر خلاصه دو فراتحلیل رابلز و براکل (2022) و اسکات و همکاران (2017) نزدیک است که همه از رابطه متوسط به بالا بین این دو متغیر حکایت دارند. یافته‌های این فراتحلیل با دیگر فراتحلیل ها با موضوعات مشابه نیز همسو است [33] و [54]. پژوهش‌های فراتحلیلی در کل نشان داده‌اند که هوش هیجانی یکی از مهم‌ترین متغیرهای پیش‌بینی کننده سلامت روان و سلامت جسم است.
علی‌رغم این مبانی نظری و تجربی که نشان‌دهنده پیش‌بینی سلامت روانشناختی بر اساس هوش هیجانی است، بایستی خاطرنشان کرد که در مواقعی هوش هیجانی بالاتر ممکن است به پیامدهای منفی رفتاری منجر شود. همین موضوع با توجه به میانگین همبستگی‌های این حوزه نیز مشخص است که در این فراتحلیل این رابطه در حد متوسط (48/0) بود. یکی از تبیین‌های این موضوع افزایش حساسیت در افراد دارای هوش هیجانی بالاتر است. در همین زمینه پترایدز و فارنهام (2003) به این نتیجه رسیدند که افرادی باهوش هیجانی بالاتر به محرک‌های عاطفی حساس‌تر می‌شوند و ازاین‌رو گاهاً دچار استرس بیشتری می‌شوند.
بخش دیگری از یافته‌های فراتحلیل نشان داد که در اندازههای اثر اولیه ناهمگنی بزرگی مشهود است. برای تبیین ناهمگنی، یک مجموعه از تحلیل‌های تکمیلی بر روی نوع ابزار سنجش سلامت روانی، جنسیت و سن آزمودنیها در تحقیقات اولیه انجام شد که نتایج نشان داد تا حد اندکی نوع ابزار سنجش سلامت می‌تواند بر مقدار اندازههای اثر مؤثر باشد. شاید یک تبیین برای این یافته جهت گزاره‌هایی است که در ابزارها برای سنجش سلامت روانی به‌کاررفته است. در پرسشنامه GHQ گزاره‌ها منفی و در دیگر ابزارها مثبت است. در ارتباط با جنسیت نیز مشخص شد که اندازه اثر خلاصه رابطه بین هوش هیجانی و سلامت روانی در زنان بالاتر از مردان است. همچنین بر اساس بخشی از یافته‌های این فراتحلیل می‌توان نتیجه گرفت که با افزایش سن آزمونی‌ها اندازههای اثر رابطه بین دو متغیر مذکور افزایش می‌یابد. یافته‌های این بخش از فراتحلیل با نتایج پژوهش گلدن برگ، متیسون و منتلر (2006) می‌تواند در ارتباط باشد که نشان از نقش جنسیت و سن آزمودنیها بر نمرات هوش هیجانی آن‌ها داشت.
6- نتیجه گیری
با توجه به یافته های این فراتحلیل که مبتنی بر پژوهش های قبلی است می توان نتیجه گرفت که یک رابطه متوسط آماری و طبق تفسیر کوهن از اندازههای اثر از نوع همبستگی رابطه بزرگی بین هوش هیجانی و سلامت روانی وجود دارد. همچنین در روابط بین این دو متغیر ناهمگنی بزرگی در اندازه های اثر تحقیقات قبلی وجود دارد که طبق
منابع
1. ابراهیمی پرگو، الهام؛ عابدی، احمد و عریضی، حمیدرضا. (1392)، «فراتحلیل رابطه حمایت اجتماعی بر سلامت روان»، دومین کنگره روانشناسی اجتماعی ایران.
2. احياکننده منيژه، شفيع آبادي، عبداله و سوداني، منصور. (1388). رابطه هوش هيجاني و سلامت رواني دانشجويان دختر رشته مشاوره دانشگاه آزاد اسلامي واحد بهبهان، دانش و پژوهش در روان شناسي كاربردي، 41، 16-1. https://jsr-p.isfahan.iau.ir/article_533763.html
3. اخوان تفتی، مهناز و مفردنژاد، ناهید. (1397). ارتباط هوش هیجانی و مهارت‌های اجتماعی با بهزیستی روانشناختی در سالمندان. نشريه سالمند: مجله سالمندي ايران, 13(3), 334-345. http://dx.doi.org/10.32598/sija.13.3.334
تحلیل های تکمیلی مشخص شد جنسیت و سن آزمودنیها نقش بزرگی در تبیین این ناهمگنی دارند. تلویحات کاربردی این فراتحلیل بر برنامه‌ریزی مداخلات فردی-اجتماعی مؤثر بر هوش هیجانی تأکید دارد که با ارتقا این مؤلفه در بهبود سلامت روانشناختی افراد مؤثر می‌شود. همچنین ازلحاظ روش‌شناسی لازم است در تحقیقات آتی بر نقش متغیرهای تعدیل‌کننده احتمالی تأکید شود. این فراتحلیل دارای محدودیت‌هایی بود که در تعمیم نتایج باید موردتوجه قرار بگیرند که می‌توان به محدود بودن جامعه آماری به ملاک‌های ورودی تعریفی، نبود امکان ورود تعدادی از تحقیقات اولیه به جهت عدم ارائه کامل نتایج عددی و احتمال اشتباهات عمدی و غیرعمدی در گزارش‌های یافته‌های پژوهش‌های اولیه اشاره کرد.
فراتحلیل رابطه بین سلامت روانشناختی با هوش هیجانی/ نگار استوار 50 |
این پژوهش به عنوان طرح با شماره قرارداد 40261/د/318 در تاریخ 27/9/1401 در پژوهشگاه سلامت روانی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان تصویب شده است و بین نویسندگان تعارض منافع وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
از کلیه پژوهشگران تحقیقات اولیه که داده های فراتحلیل از این پژوهش ها استخراج شده، سپاسگزاریم.
4. افسری، علی؛ اناری نژاد، عباس؛ قاسمی، فرشید و شیروانی شیری، علی.(1401). بررسی رابطه هوش هیجانی، خلاقیت و سلامت روان در دانشجویان، دو ماهنامه علمی پژوهشی- رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 13(3)، 208-197. https://doi.org/10.30495/jedu.2022.27173.5430
5. بخشي سورشجاني، ليلا.(1387). رابطه هوش هيجاني با سلامت رواني و عملکرد تحصيلي دانشجويان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامي واحد بهبهان، دانش و پژوهش در علوم تربیتی- برنامه ریزی درسی، 19، 116-97. https://jsr-e.isfahan.iau.ir/article_534112.html
6. بلورساز مشهدی، هنگامه. (1396). ارتباط هوش هیجانی با سلامت روانشناختی و خودکارآمدی در زنان سالمند شهر کرج. مطالعات مدیریت رفتار سازمانی در ورزش، 4(2)، 41-51.
7. بهدار، حمیرا؛ شهبازی، مسعود. (1397). بررسی رابطۀ هوش هیجانی و باورهای غیرمنطقی با سلامت روان. مجله مطالعات روانشناسی تربیتی، 15(32)، 39-58. https://doi.org/10.22111/jeps.2018.4411
8. توکل, محمد, اخلاصی، ابراهیم، رسولی نژاد، سید پویا. (1399). مرور نظام‌مند مطالعات ناظر به تعیین‌کننده‌های سلامت روان در جامعه ایرانی مورد کاوش: مقالات علمی پژوهشی داخلی 1399-1385. پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، 7(23)، 1-46. https://doi.org/10.22054/rjsw.2021.61781.505
9. حسن طهرانی، طیبه؛ کرمی کبیر، ناهید؛ چراغی، فاطمه، بکاییان، مهدی و یعقوبی، فاطمه. (1391). بررسی ارتباط هوش هیجانی با سلامت روان و پیشرفت تحصیلی در دانشجویان پرستاری دانشکده نیشابور، مجله علمی دانشکده پرستاری و مامایی همدان،20(3)، 35-42. https://nmj.umsha.ac.ir/article-1-1121-fa.html
10. حمیدی زاده، محمدرضا. (1386). تصمیمات هوشمندانه و خلاقانه: هوش هیجانی. تهران: انتشارات ترمه.
11. دادمهر، علی‌اصغر، یحیوی، علی احمد، رضایی، کاظم و سنایی مهر، مجیب. (1394). فراتحلیل جامع رابطه هوش هیجانی و رضایت زناشویی زوجین جوان ایرانی. مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 14(27). 1-15. https://faslname.msy.gov.ir/article_30.html
12. رفیعی، نفیسه و بنی طالبی، مجتبی. (1403). مدل یابی رابطه‌ی هوش موفق و انعطاف پذیری شناختی با بهزیستی تحصیلی، نقش میانجی تفکر خلاق در دانش‌آموزان متوسطه، مجله روانشناسی، 3، (28)، 274-282. http://www.iranapsy.ir/Article/42626/FullText
13. رئیسی، عبدالحسین؛ بلوچی، زیبا؛ رئیسی، منصور. (1401). بررسی رابطه هوش هیجانی با سلامت روان دانش آموزان متوسطه اول شهر نیکشهر. پیشرفت های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش، 50(5)، 454-478. https://jonapte.ir/fa/showart-52e2457725a615112f93d1116962747d
14. سلیمانی، سمیرا؛ رضایی، علی محمد؛ داداللهی ساراب، رویا. (1396). سلامت روان دانشجویان: نقش معنویت و هوش هیجانی. فصلنامه روان شناسی تربیتی, 13(44), 49-58. https://doi.org/10.22054/jep.2017.7979
15.
فراتحلیل رابطه بین سلامت روانشناختی با هوش هیجانی / نگار استوار 51 |
16. عاشوری، جمال. (1394). رابطه هوش هیجانی، راهبردهای مقابله‌ای و رضایت از زندگی با سلامت روانی دانشجویان پرستاری. مجله دانشگاه علوم پزشکی جیرفت،2(2)، 31-37. http://journal.jmu.ac.ir/article-1-83-fa.html
17. عامری، نرجس، نجفی، محمود. (1403). روابط ساختاری ناگویی هیجانی و گرایش به رفتارهای پرخطر در نوجوانان: نقش میانجی انعطاف‌‌پذیری روانشناختی، مجله روانشناسی، 2 (28)، 142-151. http://www.iranapsy.ir/fa/Article/45546
18. غلامی بورنگ، فاطمه؛ مقدری، محمد؛ عادلی پور، زکیه. (1394). نقش هوش هیجانی و خودکارآمدی در پیش بینی سلامت روان دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بیرجند. مجله دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، 22(1)، 160-168. https://jsums.medsab.ac.ir/article_547.html
19. فتی، لادن؛ موتابی، فرشته؛ شکیبا، شیما و باروتی، عصمت. (1387). مؤلفه‌های هوش هیجانی ـ اجتماعی به عنوان پیش‌بینی کننده‌های سلامت روان. مطالعات روانشناختی، 4(2)، 101-124. https://doi.org/10.22051/psy.2008.1629
20. محمدنژاد، اسمعیل؛ ابوطالبی، قاسم؛ طالبیان، یاسر و نعمتی دوپلانی، فاطمه. (1393). ارتباط هوش هیجانی و سلامت روان در کارکنان پتروشیمی. مجله سلامت و مراقبت، 16(3)، 70-78. http://hcjournal.arums.ac.ir/article-1-273-fa.html
21. محمدی، لیلا.، بشارت، محمدعلی.، رضازاده، محمدرضا. و غلامعلی لواسانی، مسعود. (1397). نقش واسطه‌ای عواطف مثبت و منفی در رابطه بین معنای زندگی و سلامت روانی، .مجله روانشناسی، 2 (22)، 157-171. http://www.iranapsy.ir/Article/21257/FullText
22. محیالدین شیخالاسلامی، حسین. (1400). ارتباط تیپ های شخصیتی و هوش هیجانی با سلامت روانی دانشجویان. فصلنامه رویکردی نو در علوم تربیتی، 3(1)، 20-25. https://doi.org/10.22034/naes.2020.252576.1059
23. مرتضوی، نرگس سادات و یاراللهی، نعمت ا... (1394). فراتحلیل رابطه بین تاب‌آوری و سلامت روان. مجله اصول بهداشت روانی, 17(3), 103-108. https://doi.org/10.22038/jfmh.2015.4309
24. مصرآبادی، جواد. (1402). فراتحلبل: مفاهیم، نرم افزار و گزارش نویسی، تبریز: انتشارات دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.
25. موسوی فخر، سید محمدحسن و کیوانلو، فهیمه. (1400). نقش دینداری در سلامت روان دانشجویان: مطالعه مروری نظام‌مند و فراتحلیل . مجله علوم پزشکی رازی، 28(4)، 105-114. http://rjms.iums.ac.ir/article-1-6656-fa.html
26. موسوی، فرانک؛ حیدری، فرهاد و عظیمی، شهرام. (1397). ارتباط هوش هیجانی و سلامت روانی با سازگاری اجتماعی دانشجویان ورزشکار دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه. مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، (42)17، 156-178. https://faslname.msy.gov.ir/article_287.html
27. نمازی، آسیه؛ علیزاده، شیوا؛ کوچک زاده طالمی، سبحانه. (1394). بررسی ارتباط بین سلامت عمومی، هوش هیجانی و پیشرفت تحصیلی در دانشجویان مامایی. مجله بالینی پرستاری و مامایی، 4(2)، 20-28. http://78.39.35.47/article-1-223-fa.html
28. یعقوبی، ابوالقاسم؛ فرهادی، مهران؛ قنبری، نیکزاد وکاکابرایی، کیوان. (1387). بررسی رابطة هوش هیجانی با احساس غربت و سلامت عمومی دانشجویان. فصلنامه پژوهش های نوین روانشناختی، 3(9)، 135-151. https://psychologyj.tabrizu.ac.ir/article_4350.html
29. یوسفی سعید آبادی، رضا؛ گل افشانی، علی و باهو طرودی، تقی. (1397). بررسی رابطه بین هوش هیجانی و سلامت روان کارکنان آموزش و پرورش ناحیه 2 شهرستان ساری. نشریه مهندسی فرایندها، 5(11)، 80-95. https://jpe.mazums.ac.ir/article-1-162-fa.html
30.
فراتحلیل رابطه بین سلامت روانشناختی با هوش هیجانی/ نگار استوار 52 |
31. Bar-On, R., (1997). The Bar–On Emotional Quotient Inventory (EQ-i): A test of emotional intelligence. Toronto, Canada: Multi-Health Systems. http://www.eitrainingcompany.com/wp-content/uploads/2009/04/eqi-133-resource.pdf
32. https://www.google.com/books/edition/The_Emotional_Intelligence_Quick_Book/P_dqtxXAp0QC?hl=en
33. Daros, A. R., Haefner, S. A., Asadi, S., Kazi, S., Rodak, T., & Quilty, L. C. (2021). A meta-analysis of emotional regulation outcomes in psychological interventions for youth with depression and anxiety. Nature human behaviour, 5(10), 1443-1457. https://doi.org/10.1038%2Fs41562-021-01191-9
34. Goldenberg, I., Matheson, K., & Mantler, J. (2006). The assessment of emotional intelligence: A comparison of performance-based and self-report methodologies. Journal of personality assessment, 86(1), 33-45. https://doi.org/10.1207/s15327752jpa8601_05
35. Goleman, D. (1995), Emotional intelligence, New York Bantam Books. https://www.scirp.org/(S(vtj3fa45qm1ean45wffcz5%205))/reference/referencespapers.aspx?referenceid=1702996
36. Gupta, G., & Kumar, S. (2010). Mental health in relation to emotional intelligence and self efficacy among college students. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 36(1), 61-67.
37. Higgins, J. P., & Thompson, S. G. (2002). Quantifying heterogeneity in a meta‐analysis. Statistics in medicine, 21(11), 1539-1558. DOI: 10.1002/sim.1186
38. Llamas‐Díaz, D., Cabello, R., Megías‐Robles, A., & Fernández‐Berrocal, P. (2022). Systematic review and meta‐analysis: The association between emotional intelligence and subjective well‐being in adolescents. Journal of Adolescence, 94(7), 925-938. DOI: 10.1002/jad.12075.
39. Martins, A., Ramalho, N., & Morin, E. (2010). A comprehensive meta-analysis of the relationship between emotional intelligence and health. Personality and individual differences, 49(6), 554-564. doi:10.1016/j.paid.2010.05.029.
40. Matthews, G., Zeidner, M., & Roberts, R. D. (2004). Emotional intelligence: Science and myth. MIT press.
41. https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=Fy9gXBgREtQC&oi=fnd&pg=PR11&dq=Matthews,+G.,+Zeidner,+M.,+%26+Roberts,+R.+D.+(2004).+Emotional+intelligence:+Science+and+myth.+MIT+press.&ots=luhKuLgIJy&sig=Hslj7fVk7HL6uVyRTkaOYwkmNao#v=onepage&q=Matthews%2C%20G.%2C%20Zeidner%2C%20M.%2C%20%26%20Roberts%2C%20R.%20D.%20(2004).%20Emotional%20intelligence%3A%20Science%20and%20myth.%20MIT%20press.&f=false.
42. Mayer, J. D., Salovey, P., & Caruso, D. R. (2004). TARGET ARTICLES:" emotional intelligence: Theory, findings, and Implications". Psychological inquiry, 15(3), 197-215. http://www.calcasa.org/wp-content/uploads/files/ei2004mayersaloveycarusotarget.pdf
43. Mayer, J. D., Salovey, P., & Caruso, D. (2000). Selecting a Measure of Emotional Intelligence, Hard Book of Emotional Intelligence. Bass Inc., California. https://doi.org/10.1207/s15327965pli1503_02
44. Mayer, J. D., Caruso, D. R., & Salovey, P. (1999). Emotional intelligence meets traditional standards for an intelligence. Intelligence, 27(4), 267-298. http://www.gruberpeplab.com/teaching/psych131_fall2013/documents/13.1_Mayer_2000_EmotionIntelligenceMeetsStandardsForTraditionalIntelligence.pdf
45.
فراتحلیل رابطه بین سلامت روانشناختی با هوش هیجانی / نگار استوار 53 |
46. Parker, J. D., Taylor, G. J., & Bagby, R. M. (2001). The relationship between emotional intelligence and alexithymia. Personality and Individual differences, 30(1), 107-115. http://www.elsevier.com/locate/paid
47. Petrides, K. V., & Furnham, A. (2001). Trait emotional intelligence: Psychometric investigation with reference to established trait taxonomies. European journal of personality, 15(6), 425-448. DOI:10.1002/per.416
48. Salovey, P., & Grewal, D. (2005). The science of emotional intelligence. Current directions in psychological science, 14(6), 281-285. http://www.jstor.org/stable/20183048?origin=JSTOR-pdf
49. Salovey, P., & Mayer, J. D. (1990). Emotional intelligence. Imagination, cognition and personality, 9(3), 185-211. https://center.uoregon.edu/StartingStrong/uploads/STARTINGSTRONG2016/HANDOUTS/KEY_46201/pub153_SaloveyMayerICP1990_OCR.pdf
50. Schutte, N. S., Malouff, J. M., Simunek, M., McKenley, J., & Hollander, S. (2002). Characteristic emotional intelligence and emotional well-being. Cognition & Emotion, 16(6), 769-785. https://rune.une.edu.au/web/bitstream/1959.11/887/7/open/SOURCE04.pdf
51. Slaski, M., & Cartwright, S. (2002). Health, performance and emotional intelligence: An exploratory study of retail managers. Stress and Health: Journal of the International Society for the Investigation of Stress, 18(2), 63-68. https://psycnet.apa.org/doi/10.1002/smi.926
52. Schutte, N. S., Malouff, J. M., Thorsteinsson, E. B., Bhullar, N., & Rooke, S. E. (2007). A meta-analytic investigation of the relationship between emotional intelligence and health. Personality and individual differences, 42(6), 921-933. doi:10.1016/j.paid.2006.09.003
53. Taylor, R. D., Oberle, E., Durlak, J. A., & Weissberg, R. P. (2017). Promoting positive youth development through school‐based social and emotional learning interventions: A meta‐analysis of follow‐up effects. Child development, 88(4), 1156-
فراتحلیل رابطه بین سلامت روانشناختی با هوش هیجانی/ نگار استوار 54 |
54. Van Rooy, D. L., & Viswesvaran, C. (2004). Emotional intelligence: A meta-analytic investigation of predictive validity and nomological net. Journal of vocational Behavior, 65(1), 71-95. doi:10.1016/S0001-8791(03)00076-9
55. Webb, C. A., DelDonno, S., & Killgore, W. D. (2014). The role of cognitive versus emotional intelligence in Iowa Gambling Task performance: What's emotion got to do with it?. Intelligence, 44, 112-119. https://doi.org/10.1016%2Fj.intell.2014.03.008.