تبیین جایگاه راهبردی پارک فناوری پردیس در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان کشور
محورهای موضوعی : عمومى
یاسین سعیدی
1
(ارتباط با دانشگاه، پارک فناوری پردیس)
رسول رجایی
2
(پژوهشگر فناوری، پارک فناوری پردیس)
کلید واژه: اقتصاد دانش‌بنیان, پارک علم و فناوری, زیست‌بوم نوآوری,
چکیده مقاله :
پارک‌های علم و فناوری، به عنوان یک سازمان و با هدف افزایش ثروت در جامعه از طرف متخصصان حرفه‌ای مدیریت می‌شوند تا جریان دانش و فناوری را میان دانشگاه‌ها، مؤسسه‌های تحقیق و توسعه، شرکتهای خصوصی و بازار به حرکت درآورند. این پارک‌ها از طریق مراکز رشد، سازمان‌های نوآور را تقویت و فرایندهای زایشی را تسهیل میکنند و به عنوان محیطی عمل میکنند که در آن واحدهای تحقیقاتی مستقل یا وابسته به سازمان‌ها و صنایع، مجتمع شده و زیر پوشش و حمایت قرار گیرند تا به خلاقیت و نوآوری بپردازند. مأموریت نهایی این پارک‌ها هماهنگ کردن نتایج به دست آمده از پژوهش‌های دانشگاهی با نیازهای صنعت در جهت پُر کردن خلأ رابطه صنعت و دانشگاه میباشد و این امر درنهایت به تجاریسازی دانش منجر خواهد شد. بنابراین با توجه به این کارکردها، شکل‌گیری و توسعه بسیاری از پدیده‌های نوظهور فناوری از درون این پارک‌ها به وقوع می‌پیوندند و دولت‌ها می‌کوشند با ایجاد محیطی مناسب، شرایط کار و فعالیت را برای شرکتهای کوچک و متوسط و جذب شرکتهای بینالمللی مبتنی بر فناوری فراهم کنند. در ایران نیز در سال‌های گذشته این پارک‌ها گسترش چشمگیری یافته و در شرایطی که کشور با تحریم‌های یک جانبه مواجه بوده، توانسته‌اند نقش تأثیرگذاری در استفاده از دانش و فناوری بومی ایفا نمایند. در این راستا هدف از مقاله حاضر پرداختن به اهمیت و کارکردهای اصلی پارک‌های علم و فناوری در دنیا و همچنین ایران میباشد. در ادامه با توجه به نقش پارک فناوری پردیس به‌عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین پارک فناوری کشور در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و همچنین جایگاه راهبردی آن در زیست‌بوم نوآوری، مورد بررسی قرار گرفته است.
Science and technology parks, as an organization with the aim of increasing wealth in society, are managed by professionals to move the flow of knowledge and technology between universities, research and development institutes, private companies and the market. Through growth centers, these parks strengthen innovative organizations and facilitate reproductive processes, and act as an environment in which independent research units, affiliated with organizations and industries, are integrated and covered to support creativity and innovation. To pay. The ultimate mission of these parks is to reconcile the results of academic research with the needs of industry in order to fill the gap between industry and academia, and this will ultimately lead to the commercialization of knowledge. Therefore, due to these functions, the formation and development of many emerging technological phenomena occur from within these parks, and governments try to provide working conditions for small and medium-sized companies and attract international technology-based companies by creating a suitable environment. In Iran, in recent years, these parks have expanded significantly and in a situation where the country is facing unilateral sanctions, they have been able to play an effective role in the use of indigenous knowledge and technology. In this regard, the purpose of this article is to address the importance and main functions of science and technology parks in the world as well as in Iran. In the following, considering the role of Pardis Technology Park as the largest and most important technology park in the country in the development of knowledge-based economy and also its strategic position in the innovation ecosystem, has been studied.
1. پارک فناوری پردیس (1388). فصلنامه پارک فناوری پردیس، سال ششم، شماره 20.
2. پارک فناوری پردیس (1395). فصلنامه پارک فناوری پردیس، سال سیزدهم، شماره 45 و 44.
3. پارک فناوری پردیس (1396). فصلنامه پارک فناوری پردیس، سال چهاردهم، شماره 49.
4. پارک فناوری پردیس (1397). فصلنامه پارک فناوری پردیس، سال پانزدهم، شماره 50 و 51.
5. پارک فناوری پردیس (1397). فصلنامه پارک فناوری پردیس، سال چهاردهم، شماره 47 و 48.
6. پارک فناوری پردیس (1397). فصلنامه پارک فناوری پردیس، سال شانزدهم، شماره 52 و 53.
7. پارک فناوری پردیس (1398). فصلنامه پارک فناوری پردیس، سال شانزدهم، شماره 54 و 55.
طالبی، کامبیز، ثنائی پور، هادی، حیدری، ناصر (1390). تبیین نقش پارک‌های علم و فناوری در رشد شرکتهای فناورانه محور. فصلنامه توسعه کارآفرینی، سال سوم، شماره یازدهم، صص 166-147.
9. نصر، علی، حاجی حسینی، حجت اله (1396). نقش پارک‌های علم و فناوری در توسعه نوآوری و فناوری. فصلنامه رهیافت، شماره 65، صص 50-37.
10. Berbegal-Mirabent, J., Alegre, I. & Guerrero, A. Mission statements and performance: An exploratory study of science parks. Long Range Plann. 101932 (2019) doi:10.1016/j.lrp.2019.101932.
11. Ng, W. K. B., Appel-Meulenbroek, R., Cloodt, M. & Arentze, T. Towards a segmentation of science parks: A typology study on science parks in Europe. Res. Policy 48, 719–732 (2019).
12. Yigitcanlar, T., Adu-McVie, R. & Erol, I. How can contemporary innovation districts be classified? A systematic review of the literature. Land Use Policy 95, 104595 (2020).
13. Schmidt, S., Balestrin, A., Engelman, R. & Bohnenberger, M. C. The influence of innovation environments in R&D results. Rev. Adm. 51, 397–408 (2016).
14. Steruska, J., Simkova, N. & Pitner, T. Do science and technology parks improve technology transfer? Technol. Soc. 59, 101127 (2019).
15. Al-Kfairy, M., Khaddaj, S. & Mellor, R. B. Evaluating the effect of organizational architecture in developing science and technology parks under differing innovation environments. Simul. Model. Pract. Theory 100, 102036 (2020).
16. Henriques, I. C., Sobreiro, V. A. & Kimura, H. Science and technology park: Future challenges. Technol. Soc. 53, 144–160 (2018).
17. Albahari, A., Pérez-Canto, S., Barge-Gil, A. & Modrego, A. Technology Parks versus Science Parks: Does the university make the difference? Technol. Forecast. Soc. Change 116, 13–28 (2017).
18. Guadix, J., Carrillo-Castrillo, J., Onieva, L. & Navascués, J. Success variables in science and technology parks. J. Bus. Res. 69, 4870–4875 (2016).
19. Yang, C.-H., Motohashi, K. & Chen, J.-R. Are new technology-based firms located on science parks really more innovative? Res. Policy 38, 77–85 (2009).
20. Fukugawa, N. Science parks in Japan and their value-added contributions to new technology-based firms. Int. J. Ind. Organ. 24, 381–400 (2006).
21. Koh, F. C. C., Koh, W. T. H. & Tschang, F. T. An analytical framework for science parks and technology districts with an application to Singapore. J. Bus. Ventur. 20, 217–239 (2005).
22. Chan, K. F. & Lau, T. Assessing technology incubator programs in the science park: the good, the bad and the ugly. Technovation 25, 1215–1228 (2005).
23. Löfsten, H. & Lindelöf, P. Science Parks and the growth of new technology-based firms—academic-industry links, innovation and markets. Res. Policy 31, 859–876 (2002).
24. Löfsten, H. & Lindelöf, P. R&D networks and product innovation patterns—academic and non-academic new technology-based firms on Science Parks. Technovation 25, 1025–1037 (2005).
25. Lindelöf, P. & Löfsten, H. Growth, management and financing of new technology-based firms—assessing value-added contributions of firms located on and off Science Parks. Omega 30, 143–154 (2002).
26. Dettwiler, P., Lindelöf, P. & Löfsten, H. Utility of location: A comparative survey between small new technology-based firms located on and off Science Parks—Implications for facilities management. Technovation 26, 506–517 (2006).
27. Rao, (2007), Technology park development Experience and Possible Application to Jordan.
تبیین جایگاه راهبردی پارک فناوری پردیس در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان کشور
* یاسین سعیدی **رسول رجایی
* کارشناس ارتباط با دانشگاه، پارک فناوری پردیس
** پژوهشگر فناوری، پارک فناوری پردیس
yasin.saeedi@yahoo.com rasoul.r.rajaei@ieee.org
تاریخ دریافت:09/07/1398 تاریخ پذیرش:12/06/1399
چکیده
پارک‌های علم و فناوری، به عنوان یک سازمان و با هدف افزایش ثروت در جامعه از طرف متخصصان حرفه‌ای مدیریت می‌شوند تا جریان دانش و فناوری را میان دانشگاه‌ها، مؤسسه‌های تحقیق و توسعه، شرکتهای خصوصی و بازار به حرکت درآورند. این پارک‌ها از طریق مراکز رشد، سازمان‌های نوآور را تقویت و فرایندهای زایشی را تسهیل میکنند و به عنوان محیطی عمل میکنند که در آن واحدهای تحقیقاتی مستقل یا وابسته به سازمان‌ها و صنایع، مجتمع شده و زیر پوشش و حمایت قرار گیرند تا به خلاقیت و نوآوری بپردازند. مأموریت نهایی این پارک‌ها هماهنگ کردن نتایج به دست آمده از پژوهش‌های دانشگاهی با نیازهای صنعت در جهت پُر کردن خلأ رابطه صنعت و دانشگاه میباشد و این امر درنهایت به تجاریسازی دانش منجر خواهد شد. بنابراین با توجه به این کارکردها، شکل‌گیری و توسعه بسیاری از پدیده‌های نوظهور فناوری از درون این پارک‌ها به وقوع می‌پیوندند و دولت‌ها می‌کوشند با ایجاد محیطی مناسب، شرایط کار و فعالیت را برای شرکتهای کوچک و متوسط و جذب شرکتهای بینالمللی مبتنی بر فناوری فراهم کنند. در ایران نیز در سال‌های گذشته این پارک‌ها گسترش چشمگیری یافته و در شرایطی که کشور با تحریم‌های یک جانبه مواجه بوده، توانسته‌اند نقش تأثیرگذاری در استفاده از دانش و فناوری بومی ایفا نمایند. در این راستا هدف از مقاله حاضر پرداختن به اهمیت و کارکردهای اصلی پارک‌های علم و فناوری در دنیا و همچنین ایران میباشد. در ادامه با توجه به نقش پارک فناوری پردیس به‌عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین پارک فناوری کشور در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و همچنین جایگاه راهبردی آن در زیست‌بوم نوآوری، مورد بررسی قرار گرفته است.
واژههای کلیدی: اقتصاد دانش‌بنیان، پارک علم و فناوری، زیست‌بوم نوآوری.
1-مقدمه
پارک‌های علم و فناوری نهادهایی اجتماعی هستند و مجموعه ای فرصتآفرین در فضای اقتصاد دانش‌بنیان به شمار میروند. ورودی و خروجی آنها، دانش است و اقتصاد مبتـنی بر فنـاوری را در پـی دارنـد. در پارک‌هـای علـم و
فناوری، متخصصان شاکله اصلی فعالیتها را تشکیل
میدهند و جریان دانش و فناوری را بین دانشگاه و صنعت و جامعه برقرار مینمایند ] 10[.
همچنین پارک‌های علم و فناوری، در چند دهه اخیر، تلاش
نویسنهد عهدهدار مکاتبات: یاسین سعیدی yasin.saeedi@yahoo.com |
داشتهاند تا نقشی تعاملی و تبادلی در ایجاد ارتباط میان صنعت و دانشگاه چه در سطح کشورها و چه در سطح
بینالملل ایفا نمایند تا فرایند تجاریسازی پروژهها تسریع گردد. این مراکز هم در ایران و هم در دیگر کشورها، بستری موثر برای خلق ارزشافزوده به شمار میروند ] 14 [.
ارزشافزوده میتواند فرصتهایی ناب را فراهم کند و به تولید ثروت و کار منجر شود. پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد1، همان انکوباتور2هایی هستند که کارآفرینان را پرورش و هدایت میکنند. به همان میزانی که توسعه فعالیتهای این مراکز کشور افزایش پیدا کند، شرکتهای دانش‌بنیان دانشگاهی3، بیشتر تقویت خواهند شد و تعامل صنعت با دانشگاه افزایش پیدا می‌کند و در نهایت، توان‌افزایی نهاده‌های تولیدی و خدماتی رشد خواهد کرد. از پارک‌های علم و فناوری به عنوان موتورهای محرک اقتصادهای پویا و کارآفرینان اجتماعی4، یاد میشود. انجام کارهایی مانند بازارسنجی، ایده‌پردازی، پژوهش علمی، طراحی مهندسی، نمونهسازی، طراحی صنعتی، استانداردسازی، تدوین دانش فنی، ثبت مالکیت فکری، تجاریسازی، فروش و پشتیبانی‌های بعدی برای تحقق محصولات فناوری در عرصه تولید صنعتی و همچنین عرضه سایر خدمات تخصصی را میتوان از مهم‌ترین مأموریت‌های پارک‌های علم و فناوری دانست ] 10[.
پارک‌های علم و فناوري، عمدتاً افزايش نوآوري فناورانه، توسعه اقتصادي و اشتغال‌زایی متخصصين را دنبال مي‌كنند. بسياري از سیاست‌گذاران از این پارک‌ها به‌عنوان يك راهبرد انديشمندانه براي توسعه ملي و منطقه‌ای نام می‌برند. اصولاً پارک‌های علم و فناوري بايستي قادر به برقراري ارتباط مناسب بين دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشي و کليه مراکز مرتبط با آموزش عالي باشند و بايستي به‌گونه‌ای طراحي شوند که توانايي تقويت صنايع مبتني بر علم را داشته و بنگاه‌های داراي فعالیتهای مناسب اقتصادي را جهت خلق ارزشافزوده بيشتر تشويق نمايند. پارک‌های علم و فناوری از ویژگی‌های دیگری نیز برخوردار هستند که ازجمله مهم‌ترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد] 15[.
- حلقه مفقوده بين صنعت و دانشگاه هستند؛ چراکه فراهم آوردن بسترهاي مناسب جهت شکل‌گیری اصولي و هدفمند اين نهادهاي اجتماعي قدرتمند، امري اجتناب‌ناپذیر است؛
- يكي از نهادهاي اجتماعي مؤثر در امر توسعه فناوري، توسعه اقتصاد دانش‌مدار و اشتغال‌زايي تخصصي هستند؛
- محيط‌هايي مناسب براي استقرار و حضور حرفه‌اي واحدهای فناوری بخصوص شركت‌هاي كوچك و متوسط، واحدهاي تحقيق و توسعه صنايع و مؤسسات پژوهشي هستند كه در تعامل سازنده با يكديگر و با دانشگاه‌ها به فعاليت‌هاي فناوري اشتغال دارند؛
- در پی ايجاد خوشه‌هاي فناوري و تسهيل فرآيند جذب، ارتقا و انتشار آن هستند.؛
- نقش مهمی در یکپارچه‌سازی تولید دانش و تجلی آن در محصولات و خدمات را دارند.
از دیگر دلایل اهمیت پارک‌های علم و فناوری، تمرکز بر فناوری‌های پيشرفته و نقش غیرقابل‌انکار آن در روند توسعه روزافزون تحولات دانش‌محور در كليه صنايع است، به‌طوری‌که اكثر كشورهايي كه در راه دستيابي به فناوری‌های برتر موفق بوده‌اند، توانسته‌اند با اتخاذ سیاست‌ها و استراتژی‌های مناسب، ایده‌ها و دانش را به محصولات مشتری‌پسند و كاربردهاي علمي موردنیاز در بازار تبديل نمايند. همچنین در اسناد فرادستی نیز بر مباحث علمی و فناوری تأکید شده است. به‌طور مثال در سند چشم‌انداز بیست‌ساله، کشور می‌بایست تا افق ۱۴۰۴ شمسي در جايگاه برتر علم و فناوري منطقه قرار گيرد. در اين سند بر برخورداري ايران از دانش و فناوري پيشرفته در زمینه‌های مختلف و دستيابي به جايگاه برتر اقتصادي علمي و فناوري تأکيد شده است.
در خصوص پارک‌های علم و فناوری تعاریف مختلفی از صاحب‌نظران داخلی و خارجی ارائه شده است، اما به نظر می‌رسد کامل‌ترین تعریف از پارک‌های علم و فناوری را انجمن بینالمللی پارک‌های علمي5 تعریف کرده است. در این تعریف، يك پارك علم و فناوری سازماني است كه به‌وسیله متخصصين حرفه‌ای مديريت میشود و هدف اصلي آن افزايش ثروت در جامعه از طريق ارتقاء فرهنگ نوآوري و رقابت در ميان شرکتهای حاضر در پارك و مؤسسات متكي بر علم و دانش است. براي دستيابي به اين هدف يك پارك علمي، جريان دانش و فناوري را در ميان دانشگاه‌ها، مؤسسات تحقيق و توسعه، شرکتهای خصوصي و بازار، به حركت انداخته و مديريت می‌کند و رشد شرکتهای متكي بر نوآوري را از طريق مراكز رشد و فرآيندهاي زايشي تسهيل می‌کند.
بنا بر نظر اتحادیه اروپا6، پارک‌های علم و فناوری مکانی هستند که شرکتهای تازه تأسیس شده در فضای محدود شده‌ای متمرکز شده‌اند که هدف از این کار توسعه و افزایش شانس پیشرفت و میزان بقای این شرکت‌ها به‌منظور ایجاد فرصتهای مشترک در یک ساختمان دارای فضاهای مناسب است که در اصل به آن پارک تحقیقاتی گفته میشود ] 16و10[.
ادبیات مرتبط با پارک‌های علمی حاوی اصطلاحات و واژههای متعددی از قبیل شهرک تحقیقاتی، شهرک علمی، پارک صنعتی، قطب فناوری و غیره است که اغلب برای اشاره به مفاهیم یکسانی مورد استفاده قرار گرفته‌اند و مرز روشنی بین آنها وجود ندارد. در جدول شماره 1 به تعاریف و ویژگی‌های پارک‌های علم و فناوری پرداخته شده است.
جدول 1: تعاریف و ویژگی‌های پارک‌های علم و فناوری]8[.
|
|
رائو، معتقد است که کشورها با تأسیس پارک‌های علم و فناوری به پنج مزیت زیر دست می‌یابند: 1-توسعه تکنولوژیك: پارک‌ها پتانسیل لازم براي روزآمد شدن صنعتي، انجام تحقیقات و نوآوري تکنولوژیك در حوزه‌های سطح بالا را فراهم می‌آورند. 2- توسعه خوشه‌های صنعتي: پارک‌ها می‌توانند موجب شکل‌گیری خوشه‌های خودکفا در تکنولوژی‌های محوري گردند و به شکل‌گیری کریدورهاي تکنولوژي در حوزه‌های عمومی‌تر منتهي شوند. 3-اشتغال‌زایی: پارک‌ها ابزارهاي مؤثري براي ایجاد مشاغل داراي ارزشافزوده در تکنولوژی‌های پیشرو هستند. 4-کارایي کسب‌وکار: پارک‌ها می‌توانند رقابت‌پذیری عملیاتي و اعتبار تجاري یك منطقه را ارتقا بخشند و امکان جذب سرمایه را افزایش دهند. 5-ایجاد حلقه ارتباط دانشگاه با صنعت: پارک‌ها می‌توانند مکانیزم مؤثري براي همکاري صنعت و دانشگاه باشند و به‌عنوان کانون انتقال تکنولوژي عمل کنند. پارک‌های علم و فناوری حلقه واسط دانشگاه و صنعت مأموریت نهایی پارک‌های علم و فناوری این است که بتوانند نتایج به دست آمده از پژوهش‌های دانشگاهی را با نیاز صنعت هماهنگ کرده و از این راه خلأ رابطه صنعت-دانشگاه را پر کنند و این امر درنهایت به تجاریسازی دانش منجر خواهد شد.
|
|
5-ایجاد حلقه ارتباط دانشگاه با صنعت: پارک‌ها می‌توانند مکانیزم مؤثري براي همکاري صنعت و دانشگاه باشند و به‌عنوان کانون انتقال تکنولوژي عمل کنند. پارک‌های علم و فناوری حلقه واسط دانشگاه و صنعت مأموریت نهایی پارک‌های علم و فناوری این است که بتوانند نتایج به دست آمده از پژوهش‌های دانشگاهی را با نیاز صنعت هماهنگ کرده و از این راه خلأ رابطه صنعت-دانشگاه را پر کنند و این امر درنهایت به تجاریسازی دانش منجر خواهد شد. شرکت‌هایی که در پارک‌های فناوری دانشگاه استنفورد، MIT و غیره مستقر هستند، الهام‌بخش توسعه‌دهندگان پارک‌ها و سیاست‌گذاران اقتصادی برای ایجاد پارک‌های فناوری در سطح دانشگاه‌ها هستند. شکل زیر این حلقه ارتباطی را بهتر نشان می‌دهد.
|
|
شکل 1: حلقه واسط دانشگاه و صنعت ]9[ |
اهداف و کارکردهای اصلی پارک‌های علم و فناوری
جايگاه پارک‌ها، با توجه به نيازها و تنگناهاي موجود در هر كشور مشخص می‌گردد و متوليان اين حوزه اهداف متفاوتي را از تأسيس آنها دنبال میکنند اما هسته اصلي فلسفه ايجاد پارک‌های علم و فناوري در كشورهاي مختلف تا حدود زيادي به يكديگر شباهت دارد. در يک جمع‌بندی کلي، اهداف و کارکردهای اصلی پارک‌های علم و فناوری را به شرح زیر میتوان بیان کرد:
· فراهم كردن بسترهاي فيزيكي و عيني موردنیاز براي پرورش و شكوفايي خلاقيت پژوهشگران و نوآوران از طريق ايجاد فضاهاي مطلوب
· صرفه‌جویی اجتماعي در وقت و هزینه‌های ارتباطي از طريق گرد هم آوردن مجموعه عناصر، نهادها، شرکت‌ها، سازمان‌ها و حتي افراد منفردي كه در امر خلق، پرورش، توليد كردن و ارتقاي كيفيت يك يا چند فناوري تعریف‌شده و موردنياز جدي جامعه فعال‌اند
· تسهيل ارتباطات رودررو و نزديكي همه عناصري كه در گردونه تحقيق و توسعه، توليد و کسب‌وکار، اشتغال دارند
· برگزاري سمينارها، کنفرانس‌ها و نشست‌های تخصصي و آموزشي جهت بسط علمي و توسعه فناوري، صرفه‌جویی اقتصادي در سرمایه‌گذاری‌های زيربنايي، استفاده مشترك از امكانات و تسهيلات زيربنايي نظير تأسيسات شهري، تجهيزات گران‌قیمت آزمايشگاهي، بانک‌های اطلاعاتي و غيره
· استفاده بهينه از سرمایه‌های مالي خُرد شرکتهای خصوصي كوچك و ظرفیت‌های علمي-تخصصي آنها و از ميان برداشتن موانع توسعه این شرکت‌ها از طريق تأمين فضا و امكانات زيربنايي با هزينه كم و تشويق آنها به فعاليت در زمينه فناوری‌های موردنياز جامعه
· فراهمشدن بسترهاي تجاریسازی طرح‌های تحقيقاتي میان‌رشته‌ای
· سهولت در مديريت و برنامه‌ریزی، تجمع مراكز تحقيقاتي در يك مكان، امكان برنامه‌ریزی دقیق‌تر، كنترل بهتر بر تخصيص بودجه‌های تحقيقاتي و ارزيابي مؤسسات پژوهشي
· حمايت از فعالیتهای تحقيق و توسعه در فناوری‌های نوين
· تشويق كارآفريني و توسعه تجاري در زمينه فناوري
· ايجاد صادرات و اشتغال‌زایی در نواحي با صنعتي پيشرفته ] 9[.
انواع پارک‌های فناوری
پارک‌های فناوري در كشورهاي مختلف صنعتي، درحال توسعه و توسعه‌یافته، تعاريف و جایگاه‌های متفاوتي دارند و با توانایی‌های توسعه فناوري كشور، اهداف، سیاست‌ها و زیرساخت‌های توسعه‌ای در آن كشورها ارتباط مستقيم دارند. درواقع بايد گفت تعريف مطلقي براي پارک‌های فناوري وجود ندارد و به دنبال آن، اصطلاح ثابتي نيز برای وظايفي كه پارک‌های فناوري انجام میدهند بكار نمی‌رود. اگرچه اصطلاحاتی که عموماً مترادف با پارک علم و فناوری به کار میروند عبارت‌اند از: پارك تحقيقات و فناوري7، پارک فناوري پيشرفته8، پارك تحقيق و توسعه9، پارك تحقيقاتي10، پارك صنعتي11، پارك تجاري12، پارك علمي13، شهرك علمي14، شهرك فناوري15، مركز نوآوري16، مركز رشد فناوري17، انکوباتور تجاري18، قطب فناوري19، شهر علمي-تحقيقاتي20، تکنوپوليس21 و تکنوپل22. این بدان معنی است که در همه‌جا اصطلاح پارک‌های علم و فناوری به کار نمی‌رود. برای مثال در ایالات‌متحده اصطلاح پارك فناوري، پارك تحقيقاتي يا پارك تحقيقات فناوري بكار می‌رود. اصطلاح پارك علمي در انگلستان و اروپا رایج‌تر است و عبارت قطب فناوري در فرانسه بیشتر استفاده میشود. در يك تقسیم‌بندی كلي پارک‌های علم و فناوري را از نظر نوع فعاليت میتوان به چهار دسته تقسيم كرد ] 17[:
1-پارک علمی23: پارک‌های علمي معمولاً توسط دانشگاه‌ها در يك فضاي مناسب در مجاورت دانشگاه ايجاد می‌شوند و همكاري متقابلي بين دانشگاه و صاحبان صنايع مستقر در آن پارک‌ها به وجود می‌آید. بعضي از واحدهاي توليدي و شرکتهای بزرگ منطقه، در اين پارک‌ها دفاتر فناوري ايجاد میکنند. اين پارک‌ها ضمن تأمين بخش قابل‌ملاحظه‌ای از هزینه‌های فناوري دانشگاه‌ها، از نتايج فناوري دانشگاه نيز بيشترين استفاده كاربردي را به عمل می‌آورند. عمده پارک‌های موجود در آمريكا و نيز بيشترين پارک‌های انگلستان، ازجمله پارك معروف كمبريج24، از نوع پارك علمي می‌باشند.
مديريت اين پارک‌ها اغلب توسط دانشگاه معين می‌گردد و هرچند تشكيلات مستقلي دارند، ولي زمين و ساختمان در مالكيت دانشگاه است. در برخي موارد نيز سرمایه‌گذاری در اين نوع پارک‌ها از خارج دانشگاه صورت می‌پذیرد و در كنار دانشگاه ايجاد می‌گردد. شرکت‌ها و دفاتر تحقيق و توسعه مستقر در پارك از ظرفیت‌های خالي دانشگاه در بُعد نيروي علمي و خدمات پژوهشي، براي رفع نيازهاي خود و واحدهاي توليدي مربوطه بهره می‌برند. دسترسي به امكانات دانشگاه، همچون كتابخانه، سيستم كامپيوتري، آزمایشگاه‌ها، کارگاه‌ها و بهره‌برداری از فضاي فناوري حاكم بر پارك، مهم‌ترین انگيزه جلب واحدهاي فناوري مستقل و وابسته به صنايع، به اين پارک‌هاست. همچنین مهم‌ترین مزایای ايجاد پارک‌های علمي در کنار دانشگاه‌ها عبارت‌اند از: تجاری و صنعتی شدن نتایج تحقیقات دانشگاهی، استفاده از ظرفیت‌های خالی هیات علمی، کاربردی شدن پژوهش‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی، استفاده از ظرفیت‌های آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها، ایجاد منابع درآمدی جدید برای دانشگاه‌ها و تعریف پروژه‌های فناوری با توجه به برقراری ارتباطات عمیق‌تر با واحدهای تولیدی.
2-پارک فناوری25: اين پارک‌ها كه معمولاً در مجاورت قطب‌های صنعتي ايجاد می‌شوند، باهدف گسترش ارتباطات فناوري صنايع موجود در منطقه با واحدهاي فناوري و دانشگاههای منطقه شكل می‌گیرند و هدف اصلي از كاركرد آنها، ارتقاء فناوري صنايع موجود در قطب صنعتي مربوطه و افزايش توان رقابتي آنها است. جمع شدن واحدهاي فناوري (اعم از شرکتهای خدمات مهندسي، دفاتر واحدهاي فناوري وابسته به دانشگاه‌ها و يا سازمان‌های فناوري مستقل) در اين منطقه، علاوه بر كمك به ارتقاء سطح مبادلات علمي-فني بين واحدهاي مربوطه، امكان بهره‌برداری هرچه بيشتر از ظرفیت‌های صنايع را نيز فراهم می‌نماید. عمده تحقيقات در اين نوع پارک‌ها در قالب تحقيقات مهندسي معكوس، تدوين دانش فني و تجاریسازی نتايج تحقيقات متمركز است و معمولاً تحقيقات بنيادين در اين نوع پارک‌ها پيگيري نمی‌شود.
3-پارک مبتنی بر نیاز26: اين نوع پارک‌ها كه بيشتر به يك منطقه ويژه صنعتي-تجاري با فناوری‌های نوين شباهت دارد، به كمك واحدهاي توليدي يا خدماتي بر اساس نياز بازار و عمدتاً به‌منظور تكميل خوشه صنعتي در يك زمينه خاص (معمولاً فناوری‌های نوين) ايجاد می‌شوند. فعالیتهای عمده این‌گونه پارک‌ها شامل تحقيق و توسعه، توليد، تجارت و خدمات‌دهی میباشد و اغلب با هدف توليد كالاهاي صادراتي با قابليت رقابت بینالمللی، سازمان‌دهی می‌شوند. مراكز نوآوري و انتقال فناوری‌های آلمان، يكي از موفق‌ترین نمونه‌های اين نوع پارک‌هاست و با توجه به موفقيت اين پارک‌ها، دولت آلمان در نظر داشت در هر شهر آلمان يك مركز نوآوري و انتقال فناوري بر اساس ظرفیت‌های آن منطقه ایجاد نمايد. سرمایه‌گذاری و مديريت این‌گونه پارک‌ها علاوه بر بخش دولتي عمدتاً توسط بخش خصوصي صورت می‌گیرد و براي توسعه صادرات صنعتي و گسترش خدمات پيشرفته هر منطقه طراحي و احداث می‌گردد.
4-شهرک علمی و فناوری: شهرك علمي و فناوري، يك پارك جامع و بسيار بزرگ است كه علاوه بر دارا بودن مجموع خصوصيات پارک‌های علمي، پارک‌های فناوري، پارک‌های مبتني بر نياز، شامل مجموعه شهري براي محققين خود نيز میباشد. شهرک‌های علمي و فناوري معمولاً از حمایت‌های ملي برخوردار بوده و وظايف آنها نيز معمولاً در حد فرا منطقه‌ای تعريف میشود. اهداف و وظايف شهرک‌ها از بُعد علمي و فناوري مشابه اهداف و وظايف پارک‌ها است. علاوه بر این، شهرک‌ها فضاي مسكوني و خدمات شهري مناسب را نيز تأمين مینمایند. ویژگی‌ها و آثار شهرک‌های علمي و فناوري عبارت‌اند از: در مناطقي با ظرفيت بالاي علمي-پژوهشي و اقتصادي ایجاد می‌شوند، مجموعه شهري شهرك، شامل منازل مسكوني، مراكز تجاري، خدمات شهري، مجموعه‌های پزشكي، فرهنگي، تفريحي، فضاي سبز و غيره در راستاي ايجاد محيطي مطلوب براي جذب متخصصين و دانشمندان داخلي و خارجي میباشد، داراي مركز رشد واحدهاي فناور و پارك فناوري در درون خود هستند، توسط دولت‌های مركزي و با پيگيري و حمايت دولت‌های محلي (استانداري) به وجود می‌آیند، معمولاً بيش از يك شهرك در كشورها ايجاد نمی‌شود (البته در برخی موارد استثنا وجود دارد، برای مثال آمريكا دارای سه شهرك و فرانسه دارای دو شهرك میباشد) و داراي مراكز دانشگاهي در درون و يا مجاورت خود هستند.
پارک‌های علم و فناوری در سطح جهان، در برخی حوزه‌ها دارای فعالیت گسترده‌تری نسبت به دیگر زمینه‌های فناوری هستند که این موضوع به ظرفیت‌های بومی مناطق و ارزشافزوده آن حوزه بستگی دارد. بر اساس اعلام مجمع جهانی پارک‌های علم و فناوری27 به‌عنوان بزرگ‌ترین اجتماع پارک‌های علم و فناوری در سراسر دنیا، حدود 64.1 درصد از پارک‌های علم و فناوری و مناطق نوآوری در سطح جهان اعلام کرده‌اند حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات یکی از چهار حوزه اصلی فناوری در آن پارک‌هاست. حوزه‌های بیوتکنولوژی، علوم کامپیوتر و سخت‌افزار، الکترونیک، مهندسی نرم‌افزار و سلامت و داروسازی در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
به‌منظور حمایت از افزایش ظرفیت نوآوری شرکتهای مستقر، پارک‌های علم و فناوری همواره اقدامات متنوعی را انجام میدهند. بر اساس نظرسنجی اعلام‌شده توسط IASP، بیشترین نوع حمایت پارک‌های علم و فناوری جهان، مربوط به خدمات مشاوره و تسهیل ارتباط با سازمان‌هاست که اهمیت نقش را برای شرکتهای کوچک و متوسط نشان می‌دهد. بر اساس این نظرسنجی، 27.6 درصد از پارک‌های علم و فناوری موردمطالعه، از شیوه همسان‌گزینی28 برای ارتباط برقرار کردن بین شرکت‌ها با نهادها یا افراد توانمند در ارائه خدمات مشاوره استفاده میکنند، درعین‌حال 24.1 درصد پارک‌ها از جلسات مشاوره موردی استفاده کرده و 20.7 درصد پارک‌ها، از طریق دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی، مهارت‌های نوآوری را ارتقا میدهند. 13.8 درصد پارک‌ها از آموزش شخص به شخص و 13.8 درصد از پارک‌ها نیز از تمام موارد بالا برای افزایش ظرفیت نوآوری شرکت‌ها بهره می‌برند. همچنین این گزارش به اهمیت تحقیق و توسعه29 در پارک‌ها اشاره داشته و عنوان نموده تحقیق و توسعه فعالیتی حیاتی برای واحدهای تحقیقاتی و فناور مستقر در پارک‌های علم و فناوری و دانشگاه‌ها است به‌طوری‌که 41 الی 60 درصد از حدود 28 درصد از کارکنان پارک‌های علم و فناوری جهان، در واحد تحقیق و توسعه پارک‌ها، فعالیت دارند.
تجربیات جهانی پارک‌های علم و فناوری
عمدتاً پارک‌های علم و فناوری در دنیا در مسیر توسعه نسل‌های نوین سازمان علمی و با فلسفه پر کردن خلأ ارتباطی میان بازار و دستاوردهای علمی به وجود آمده‌اند. لذا می‌توانند به‌عنوان پیشران اقتصاد بسیاری از کشورها عمل کنند. با این توصیف، بدیهی است که به‌نوعی پیدایش چنین نهادی در ایران نیز، بر اساس الگوسنجی‌های صورت گرفته بینالمللی انجام شده است. تعابیر پارک‌های علم و فناوری30، از دهه شصت میلادی به ادبیات سازمان‌های علم و فناوری وارد شد. دستاوردهای برخی کشورها در زمینه توسعه پارک‌های علم و فناوری، نتایج قابل‌ملاحظه‌ای رقم زده که درنهایت، به توسعه اقتصاد دانش‌بنیان کشورها انجامیده است. ازاین‌رو، رصد الگوهای موفق بینالمللی و از طرف دیگر، مطالعه و پیمایش دغدغه‌ها و نیازهای محلی و ملی، یکی از اولویت‌های پیش روی پژوهش فناوری و نوآوری در کشور است. در این قسمت از نوشتار سعی شده است تجربیات موفق‌ترین پارک‌های علم و فناوری دنیا مرور شود.
پارک‌های علم و فناوری جهان
بر اساس آمارها بیش از 120 پارک علمی در آمریکای شمالی وجود دارد و تقریباً در تمام شهرهای آمریکا و کانادا، یکی از این مراکز به ثبت رسیده است. بریتیش کلمبیا، مانیتوبا، اونتاریو و ساسکاتون ازجمله مراکز مهم علمی در کانادا هستند که تمام آنها با دانشگاههای این شهر در تعامل مستقیم بوده و پروژه‌های دانشگاهی را به‌منظور ارتقای سطح عمل و فعالیت خود انجام میدهند. همچنین در قاره سبز کشورهای بلژیک، چک، فنلاند، سوئد، فرانسه، آلمان، ایتالیا، هلند، لهستان، پرتغال، اسلواکی، اسپانیا، ترکیه و انگلستان دارای پارک‌های علم و فناوری موفق هستند. در آسیا نیز کشورهای پیشرفته ازجمله ژاپن، سنگاپور، کره جنوبی و حتی مالزی در ۲ دهه گذشته، پارک‌های علم و فناوری متعددی را پایه‌ریزی نموده‌اند که زمینه دستیابی به دستاوردهای مهم در عرصه‌های فنی-مهندسی، بیو فناوری و پزشکی را فراهم آورده‌اند.
پارک‌های علم و فناوری سوئد
سوئد کشور صادرات لقب گرفته و اقتصاد آن کاملاً دانش‌بنیان محسوب می‌گردد. بااینکه سرزمین سرد شمالی، هیچ میراثی جز یخ و سرما را برای مردمان اسکاندیناوی به ارمغان نیاورده، اما آنها ناامید نشده و به کسب دانش و تولید ثروت از آن روی آورده‌اند. نتیجه چنین کاری متولد شدن برندهای صاحب نامی مانند «VOLVO, H&M, SAAB, IKEA» میباشد.
اتحادیه پارک‌های علم و فناوری سوئد، در سال ۲۰۰۵ میلادی با ادغام دو سازمان داوطلب در عرصه علم و فناوری سوئد یعنی «SwedSpin» و «Swede Park» به وجود آمد. این مرکز، ۶۵ عضو رسمی دارد که سازمان‌دهی ۴۳ انکوباتور تجاری و ۳۳ پارک علم و فناوری سوئد را انجام می‌دهد و بیش از ۵ هزار شرکت همراه با ۷۰ هزار کارمند در این مجموعه‌ها مشغول به فعالیت بوده و تسهیل و رشد فعالیتهای مراکز دانش‌بنیان را دنبال مینمایند.
اعضای این انجمن غیرخصوصی بیش از ۷۰ مأموریت خلاق را تحت پوشش داشته و با خوشه‌های کارآفرینی، فعالان پروژه‌های صنعتی، شتاب‌دهنده‌ها و سرمایهگذاران در تعامل هستند. این مرکز در راستای چشم‌انداز ملی نظام نوآوری، گفتمانی توسعه‌محور را با سیاست‌گذاران سوئدی دنبال می‌کند. در حال حاضر اتحادیه پارک‌های علم و فناوری سوئد، پروژه‌هایی را برای تعالی نوآوری و جذب سرمایه‌گذاری با آژانس نوآوری سوئد31 و آژانس توسعه منطقه‌ای32 در دستور کار دارد. دانشگاه‌هایی همچون KTH، چالمرز و استکهلم ازجمله مراکزی هستند که با پارک‌های علم و فناوری سوئد تعامل زیادی دارند. مرکز «Mjärdevi» واقع در استان لینشوپینگ یکی از پارک‌های مهم علم و فناوری در این کشور به شمار می‌رود. بیش از ۳۰۰ شرکت دانش‌بنیان در این مجموعه مشغول به کار هستند و ۶ هزار محقق اهداف خود را دنبال مینمایند. این منطقه چهارمین بخش پرجمعیت کشور ۹ میلیونی سوئد را تشکیل می‌دهد. پارک «میر دِوی» در مساحتی به وسعت ۷۰ هکتار، ۱۹۰ هزار مترمربع فضای تجاری را برای فعالیت شرکتهای دانش‌بنیان و کارآفرینان بینالمللی فراهم کرده است.
پارک‌های علم و فناوری سنگاپور
سنگاپور یکی از اقتصادهای نوظهور در قاره آسیا به شمار می‌رود. این کشور، سالانه چند صد میلیارد دلار محصول و خدمات دانش‌بنیان به کشورهای دیگر صادر می‌کند. ۳ دانشگاه سنگاپور در فهرست ۲۰۰ دانشگاه برتر جهان قرار دارند.
پارک‌های علم و فناوری سنگاپور در رده بزرگ‌ترین و معتبرترین مراکز تحقیقاتی آسیا قرار می‌گیرند و نقش زیادی در امور تحقیق و توسعه شرکتهای صنعتی و خدماتی این قاره ایفا مینمایند. شرکت Ascendas، ازجمله مجموعه‌های فعال در عرصه استقرار شرکتهای دانش‌بنیان و توسعه فعالیتهای آنان در امور تجاریسازی ایده به شمار می‌رود. پارک علم و فناوری سنگاپور درواقع میزبان ۳۵۰ سازمان و شرکت دولتی و خصوصی این کشور در زمینه فناوری بوده و یک هاب بینالمللی در این عرصه به شمار می‌رود. پارک علمی سنگاپور، نخستین پارک علم و فناوری این کشور به شمار می‌رود که به‌منظور تغییر نگاه اقتصاد تولید محور سنگاپور به اقتصاد دانش‌بنیان به وجود آمد. بیش از ۹ هزار محقق در این مرکز مشغول به کار هستند و پروژه‌هایی از دانشگاههای برتر آسیا و جهان در آن انجام میشود. مالکیت این پارک در اختیار شرکت ساخت‌وساز عظیم سنگاپور «Ascends» است. این شرکت، بزرگ‌ترین شرکت ساخت‌وساز جنوب شرق آسیا محسوب می‌گردد. این پارک، از ۳ مرکز کوچک تشکیل شده و بیش از ۱۳۳ هکتار وسعت دارد. پارک علم و فناوری سنگاپور با مراکزی مانند سوفیا آنتی پولیس فرانسه، شورای پژوهش آلبرتا کانادا، پارک فناوری هادیلبرگ آلمان، تکنوپولیس فنلاند و مرکز رشد و کسب‌وکار بینالمللی ایالات‌متحده آمریکا در تعامل است.
پارک‌های علم و فناوری ژاپن
ژاپن پس از بمباران هسته‌ای هیروشیما و ناکازاکی در اواسط قرن بیستم، مسیر سازندگی و پیشرفت را به‌طور شگفت‌انگیزی طی نمود و توانست مانند آلمان به یکی از قطب‌های اقتصاد و صنعت جهان تبدیل گردد. این کشور، به لطف اقتصاد تولید‌بنیان، دانش‌محور و صادرات‌گرای خود، توانسته برترین مراکز علمی و تحقیقاتی جهان را تأسیس نماید. برخی از دانشگاههای این کشور مانند دانشگاه توکیو، امروزه در فهرست ۱۰۰ دانشگاه برتر جهان قرار دارند. ژاپنی‌ها به مدد تحقیق و توسعه، سبک خاصی که در تولید علم دنبال میکنند، توانسته‌اند خود را به‌عنوان یکی از قطب‌های اصلی گردشگری صنعتی33 در آسیا و جهان مطرح کنند. یکی از پارک‌های علم و فناوری این کشور، پارک علم و فناوری «کاناگاوا» است. این مرکز در جنوب توکیو واقع شده و بیش از ۵ هزار نفر در آن مشغول به کار هستند. پارک «کاناگاوا» بزرگ‌ترین پارک علم و فناوری ژاپن به شمار می‌رود. احداث شهرک علمی «TSUKUBA» که مجموعه‌ای متشکل از دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی ژاپنی بود، در سال ۱۹۷۲ میلادی آغاز شد ] 20[.
پارک‌های علم و فناوری چین
چین طی سال‌های گذشته همواره توانسته رشد اقتصادی سرسام‌آوری را تجربه کند. وجود یک میلیارد جمعیت کارآفرین و فعال چینی سبب شده تا محصولات و خدمات چینی همه بازارهای جهانی را تحت تأثیر قرار دهند. چین، پایتخت برون‌سپاری جهان است و بسیاری از ایده‌های خلاقانه در شرق و غرب به چین سپرده میشود. اکنون این کشور ازجمله اقتصادهای مؤثر و یکی از ۵ قدرت هسته‌ای جهان به شمار می‌رود. این کشور، بسیاری از موفقیت‌های خود در عرصه صنایع نوین و راهبردی را مدیون پارک‌های علم و فناوری است. اگرچه چین با صدها دانشگاه هنوز دانشگاهی در فهرست ۱۰۰ دانشگاه برتر جهان ندارد، اما موسسه شانگهای این کشور، از ۳۰ سال پیش تاکنون همچنان کار ارزشیابی علمی محافل آکادمیک جهان را انجام می‌دهد. نخستین پارک علمی ملی این کشور به نام «Zhongguancun» در سال ۱۹۸۸ میلادی تأسیس شد. این پارک مجموعه‌ای از ۱۰ پارک و شهر هوشمند را در مساحتی به وسعت ۲۳۲ کیلومترمربع جای داده است. مراکز علمی چین از سال ۱۹۹۰ میلادی تحت برنامه مشخص توانسته‌اند رشد بسیار سریعی را تجربه کنند. بیش از ۸۰ پارک علم و فناوری در این کشور احداث شده که نقش مؤثری در اقتصاد چین ایفا مینمایند. پارک علم و فناوری شهر «شن یانگ» ازجمله مراکز مهم کشور پهناور قاره آسیا به شمار می‌رود. گوانگژو به‌عنوان شهر کامپیوتری چین، از مهم‌ترین شهرهای این کشور است که پارک‌های علم و فناوری بسیاری در آن قرار دارد. این شهر که مرکز استان گواندونگ است، برای تاجران سرشناس دنیا کاملاً شناخته شده است؛ شهری با تاریخی بیش از ۲ هزار سال که پس از شانگهای و پکن، بزرگ‌ترین شهر در جنوب چین به شمار می‌رود. گوانگژو، بزرگ‌ترین بازار تجارت داخلی و مرکز توزیع پوشاک، کفش، عروسک و هدیه در چین محسوب می‌گردد. این شهر، همچنین مرکز صنایع مهمی مانند تجهیزات راه و حمل‌ونقل، محصولات شیمیایی، فرآورده‌های نفتی، فرآورده‌های غذایی، محصولات چرم و دارو به شمار می‌رود. همچنین، منطقه صنعتی هونان را میتوان از پارک‌های مهم علم و فناوری این کشور به‌حساب آورد. این منطقه شامل چندین پارک علمی، فناوری و صنعتی به نام «شن یانگ»، «پارک دانشمندان چینی خارج از کشور» و «پارک علمی فناوری حفاظت محیط‌زیست» است. ازجمله دیگر پارک‌های علم و فناوری این کشور، میتوان به پارک علمی «هایدن» اشاره نمود. این مرکز در شمال غرب این کشور واقع شده و صدها دانشگاه موسسه تحقیقاتی در آن فعال هستند. پارک هایدن یکی از قطب‌های صنعتی و تولید ثروت در این کشور محسوب می‌گردد. چند هزار شرکت بینالمللی در این منطقه مشغول به فعالیت هستند و ارتباط مطلوبی بین این پارک و دانشگاههای فعال در منطقه ویژه علمی پایتخت این کشور وجود دارد.
پارک‌های علم و فناوری کره جنوبی
کره جنوبی حدود ۴ دهه است که اقتصاد دانش‌بنیان را در عرصه‌های مختلف از فناوری اطلاعات تا خودروسازی و زیست‌فناوری را در دستور کار قرار داده و توانسته به موفقیت‌های چشمگیری دست یابد. دانشگاههای این کشور به‌خصوص سئول، همواره در فهرست ۳۰۰ دانشگاه برتر جهان قرار داشتهاند. کره جنوبی در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات، در فهرست پنج قدرت برتر فناوری اطلاعات جهان قرار دارد و از این طریق توانسته، ثروتآفرینی دانش‌بنیان خود را توسعه دهد. دولت این کشور در سال ۱۹۷۳ میلادی شهرک علمی و تحقیقاتی «دایدوک» را با مساحت ۲۸ کیلومترمربع تأسیس کرد. در حال حاضر دستاوردهای تحقیقاتی زیادی ازجمله ده‌ها هزار اختراع تجاریسازی شده از طریق این منطقه علمی به دنیا عرضه شده است. ۱۸ هزار محقق و صدها شرکت در این منطقه مشغول به فعالیت هستند. پارك علم و فناوری «دايدوک» در كره جنوبي ازنظر اهداف و ويژگي‌ها شباهت‌هاي زيادي با شهر «تتسوكوبا» در ژاپن دارد. از عوامل كليدي موفقيت كره جنوبي در احداث شهرك علمی-تحقیقاتی «دايدوک» میتوان به بهره‌گیری دولت کره جنوبی از دو عامل تدوين سياست‌ها و استراتژي‌هاي مشخص و روشن در بخش تحقيق و توسعه و انتخاب مكان مناسب جهت احداث شهرك؛ و تقسيم عمليات مربوط به احداث و تجهيز شهرك و واگذاري مسؤوليت هر يک از بخش‌هاي آن به دستگاه‌هاي اجرايي و وزارتخانه‌هاي ذی‌ربط اشاره نمود.
پارک‌های علم و فناوری در ایران
امروزه هدف از تأسيس پارک‌های علم و فناوري و شهرک‌های تحقيقاتي در هر کشوري از سیاست‌های توسعه‌ای آن کشور نشأت می‌گیرد که هدف اصلي آنها، توسعه فناوري و ايجاد شرايط مستعد براي انواع نوآوری‌ها و به‌کارگیری توان خلاق علمي و پژوهشي دانشگاه‌ها و مؤسسات خصوصي و صاحبان صنايع میباشد. بر پایه اين اهداف، در ايران نيز روند شکل‌گیری و گسترش پارک‌ها و مراكز رشد فناوري، از اواسط دهه 1370 به بعد، از شتاب خوبي برخوردار بوده است. اغلب پارک‌های موجود در کشور ما تحت عنوان «پارک‌های علم و فناوري» ياد می‌شوند و عمدتاً در بستر دانشگاه‌ها شکل‌گرفته‌اند و از لحاظ ساختاري، زيرمجموعه وزارت علوم، تحقيقات و فناوري می‌باشند. به‌طورکلی اهداف و کارکردهای پارک‌های علم و فناوری در ایران عبارت‌اند از:
· تسهيل فرآيند انتقال فناوري در بخش صنعت
· ايجاد مکاني براي رشد صنايع کوچک و متوسط متکي بر فناوري پيشرفته
· تسريع در روند تجاریسازی دستاوردهاي پژوهشي
· ايجاد فرصتهای شغلي مناسب براي متخصصان و صاحبان فناوري
· ارائه خدمات تخصصي به‌عنوان يک مرکز اطلاعاتي براي صنايع پيشرفته
· سازمان‌دهی ارائه خدمات موردنیاز به واحدهاي فناور، به‌منظور کمک به رشد آنها
· جلب و ساماندهي توانایی‌ها و امکانات موجود در منطقه براي ايجاد پيوند بين امکانات و منابع دانشگاه‌ها، مراکز علمي، فناوري و صنعتي منطقه و توانمندی‌های واحدهاي فناور
· کمک در جهت‌دهی مراکز علمي مرتبط با پارک به‌سوی تحقيق در زمینه‌های مرتبط با فناوري
· ايجاد فضاي مناسب علمي، پژوهشي و مهندسي براي جذب متخصصان داخلي و خارجي
· ايجاد بستر مناسب براي حضور واحدهاي فناور خارجي، جهت توسعه فناوري شرکتهای بومي
· گسترش دامنه پژوهش با هدف دستيابي به فناوري توليد محصولات دانش‌بنیان
· کمک به ايجاد شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادي جديد از طريق مراکز رشد واحدهاي فناور
· کمک به افزايش ثروت در جامعه از طريق توسعه اقتصاد دانش‌محور
مراکز و نهادهای مختلفی ازجمله دولت و مجلس شورای اسلامی در ایجاد و حمایت از پارک‌ها نقش دارند. يكي از نهادهاي مؤثر در جهت تحقق اهداف پارک‌های علم و فناوری، معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري میباشد. اين نهاد با توجه به رسالت اصلي خود، نقش مهمي در حمايت و توسعه زمینه‌های علمي و فناوري در كشور بر عهده دارد. بنياد ملي نخبگان، مركز همکاری‌های تحول و پیشرفت، صندوق حمايت از پژوهشگران و فناوران و ستادهای توسعه فناوری‌های راهبردي همچون فناوري نانو، زیست‌فناوری، ميكروالكترونيك، هوافضا و انرژی‌های نو، ازجمله زیرمجموعه‌های اين نهاد می‌باشند كه هرکدام برنامه‌ها و وظايف مشخصي در ارتباط با گسترش حوزه فناوری‌های جديد و علوم نو دارند. یکی دیگر از زیرمجموعه‌های معاونت علمی و فناوری که هم نقش مهمی در اکوسیستم نوآوری و فناوری ایفا می‌کند و هم از بازیگران مهم آن به شمار می‌رود، پارک فناوری پردیس میباشد. با توجه به نقش پارک فناوری پردیس به‌عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین پارک فناوری کشور و همچنین جایگاه راهبردی آن در اکوسیستم نوآوری، در این نوشتار مورد بررسی قرار گرفته است.
پارک فناوری پردیس (اهداف، وظایف و ساختار)
نظر به تأکیدات مسئولین بر نقش شهرك‌ها و پارك‌های علم و فناوری در برقراری ارتباط پایدار صنعت و دانشگاه، پارك فناوري پرديس به‌عنوان مهم‌ترين و بزرگ‌ترین پارك فناوري كشور با مجوز شوراي گسترش آموزش عالي در سال 1384 در زيرمجموعه نهاد رياست‌جمهوري و با همكاري تعدادي از دانشگاه‌ها و مراكز علمي-پژوهشي كشور با هدف تجاري‌سازي دستاوردهاي فناوران و ايجاد بستر مناسب براي رشد فناوري و توسعه بازار شركت‌هاي دانش‌بنيان تأسیس شد. نظر به اهمیت تأسیس این مجموعه در الگوسازی ایجاد پارك‌های فناوری در كشور و تأثیرگذاری ملی آن، ریاست هیأت امنا بر عهده معاون اول رئیس‌جمهور قرار گرفته و معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور، برخی از وزرا و معاونینشان و شخصیت‌های علمی و دانشگاهی كشور به‌صورت حقوقی و حقیقی در آن عضو می‌باشند.
تاریخچه پارک فناوری پردیس
به‌طورکلی تاریخچه پارک فناوری پردیس را میتوان در 4 بخش مطالعات اولیه، بومی‌سازی و تهیه مدل ایرانی، مطالعات مکان‌یابی، اخذ مصوبات مربوطه و شكل‌گيري سازماني خلاصه کرد.
1) مطالعات اولیه، بومی‌سازی و تهیه مدل ایرانی: مطالعات اولیه پارک فناوری پردیس با بازدید از پارک‌های علم و فناوری در كشورهاي اتريش، فرانسه، كانادا، آلمان و انگلستان شروع و با مطالعه منابع مختلف به‌منظور الگوگیری، مطالعات تطبیقی و تعریف مدل بومي راه‌اندازي یک پارك فناوری، ادامه یافت.
2)مطالعات مکان‌یابی: مطالعات مکان‌یابی ایجاد پارك فناوری پردیس از اواخر دهه 70 و به همت نهاد ریاست جمهوری (مركز همكاري‌هاي تحول و پیشرفت) آغاز شد. معیارهای اصلی در نظر گرفته شده برای مطالعات مکان‌یابی عبارت بودند از: وجود ساختار علمی و فنی مناسب، وجود زیرساخت صنعتی و اقتصادی مناسب، وجود زیرساخت‌های شهری مناسب از قبیل شبكه‌های حمل‌ونقل (فرودگاه، راه‌آهن، اتوبان) و شبكه‌های مخابراتی، برق، آب، فاضلاب و...، منابع لازم برای تأمین نیروی كار متخصص و پشتیبانی‌کننده، نزدیكی به بازارهای ملی، منطقه‌ای و بینالمللی، وجود اقلیم مناسب (آب، هوا، محیط‌زیست و...) و زمین با قیمت و شرایط مناسب.
درنهایت، در سال 1380 پس از بررسی چندین نقطه در تهران و اطراف آن از قبیل شهرهای جدید پرند، هشتگرد و پردیس، زمینی در مجاورت سایت ماهواره‌ای بومهن به‌عنوان مكان ایجاد پارك انتخاب شد. از جمله ویژگی‌های مکان انتخاب شده میتوان به هم‌جواری با محیط شهری پردیس و امكان استفاده از خدمات شهری و مسكونی این شهر، هم‌جواری با سایت ماهواره‌ای به‌عنوان یك مركز تحقیقاتی و ارتباطی، هم‌جواری با یك مركز دانشگاهی در حال ساخت، هم‌جواری با منطقه صنعتی خرمدشت و نزدیكی به شهر صنعتی فیروزكوه، فاصله مناسب با تهران، شرایط مناسب زمین به لحاظ توپوگرافی، قیمت و اقلیم و یك اتوبان در حال ساخت (آزاد‌راه تهران-پرديس)، كه می‌توانست ارتباط با تهران را به‌عنوان یك مركز مهم علمی، صنعتی و تجاری كه دارای نیروی انسانی متخصص و پشتیبانی‌كننده میباشد را تسهیل نماید، اشاره کرد.
3)اخذ مصوبات مربوطه: اخذ مصوبات طی چهار مرحله 1-در اختیار قرار دادن 800 هکتار از اراضی شهر جدید پردیس به كاربری‌های تحقیقاتی و آموزشی؛ 2-اخذ موافقت اصولی تأسیس پارک از شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال 82؛ 3-به تصویب رسیدن اساسنامه پیشنهادی پارک توسط شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال 84؛ و 4-تعریف اعتبارات عمرانی و جاری موردنیاز برای تکمیل پروژهها، مدیریت و راهبری پارک در قالب ردیف و طرح مستقل در قوانین بودجه سالانه کشور، انجام شد.
4)شكل‌گيري سازماني: در اواخر دهه 70، فعالیت هسته اولیه تیم ستادی پارک برای انجام مطالعات و راه‌اندازی آن، در مرکز همکاری‌های تحول و پیشرفت ریاست جمهوری آغاز شد. به دنبال تصویب اساسنامه و انتصاب رئیس پارک فناوری پردیس در سال 84، تیم ستادی پارک تشکیل و در محل پارک در جهت مدیریت و راهبری برنامه‌ها و فعالیتهای خود و شرکتهای عضو، مستقر شد.
عملیات اجرایی و فازهای پارک فناوری پردیس
در حال حاضر عملیات اجرایی فاز اول (پردیس نوآوری) در زميني به مساحت 20 هكتار با ایجاد بیش از 170 هزار متر مربع فضای تحقیقاتی و فناوری به اتمام رسيده است و فاز دوم (پرديس دانش و پارک فناوری سلامت) در زميني به مساحت 18 هكتار مراحل پایانی ساخت را طي مي‌كند. با تكمیل دو فاز ذكر شده، زمینه لازم برای جذب و اشتغال بیش از پنج هزار نفر نیروی متخصص در شركت‌های دانش‌بنیان عضو فراهم شده است. عملیات زیرساختی فاز سوم پارک (پردیس کارآفرینی) در زمینی به مساحت 34 هکتار در حال انجام میباشد و بیشترین مساحت فازهای تحقق یافته پارک فناوری پردیس را تشکیل می‌دهد و اقدامات مربوط به فاز چهارم به مساحت 20 هکتار در راستای ایجاد ناحیه نوآوری پردیس نیز در حال انجام میباشد. همچنین دانشگاه ناحیه نوآوری پردیس با مساحت 25 هکتار واحد دانشگاهی پارک را تشکیل می‌دهد. چشم‌انداز این «پروژه بزرگ ملی» با افق توسعه 1000 هكتاری پیش‌بینی شده است و در آینده‌ای نزدیک، به بزرگ‌ترین قطب فناوری منطقه تبدیل خواهد شد. جدول شماره 2 به طور خلاصه اقدامات انجام شده و قابل انجام از سال 1380 تا 1400 در پارک فناوری پردیس را نشان می‌دهد.
مهـم‌ترین فعالیـت‌های پارک فناوری پردیس از بدو
تأسیس تاکنون
مهم‌ترین فعالیتهای پارك فناوری پردیس از بدو تأسیس تاكنون را میتوان در انجام طرح‌های مهمی همچون جايزه مصطفي (ص)، نمايشگاه بين‌المللي فناوري و نوآوري (اينوتكس)، ايجاد مركز فن بازار ملی ایران، برگزاری فستيوال‌ها و نشست‌های تبادل فناوری، مشاركت در راه‌اندازی بورس شركت‌های دانش‌بنیان با سازمان بورس و اوراق بهادار، ايجاد و راهبري مركز شتاب‌دهی نوآوري، راه‌اندازی صندوق توسعه فناوری‌های نوین، مشاركت در راه‌اندازی مدل سرمایه‌گذاری ریسك‌پذیر (VC) در كشور، برگزاری دوره‌ای برنامه‌های ارتباط صنعت و دانشگاه و تجاریسازی یافته‌های پژوهشی، مشاركت در تعریف اولین شهر تخصصی كشور با مأموریت علم و فناوری، راه‌اندازی مركز خدمات تخصصی فناوری، ایجاد بوستان دانشمندان ایران و جهان و انعقاد قراردادهای تجاریسازی یافته‌ها و دستاوردهای واحدهای فناور عضو، خلاصه کرد. اهم فعالیتهای مهم و تأثیرگذار پارک فناوری پردیس در سطح ملی، منطقه‌ای و بینالمللی در جدول شماره 3 آمده است.
جدول 2: اقدامات انجام‌شده و قابل انجام از سال 1380 تا 1400 |
|
|
جدول 3: اهم فعالیتهای مهم و تأثیرگذار پارک فناوری پردیس در سطح ملی، منطقه‌ای و بینالمللی
|
|
پارک فناوری پردیس به واسطه ایفای نقش در زیست‌بوم نوآوری و فناوری کشور، سالانه میزبان شرکت‌ها و مجموعه‌های دانش‌بنیان نوینی است تا بتواند این خانواده فناور را توسعه بخشد. شرکت‌ها و واحدهای فناور جدید هر ساله به عضویت این خانواده درمی‌آیند تا علاوه بر گستره‌ی فعالیتها و جهش فناوری کشور، شتاب این امر را هم افزایش دهند. تاکنون بیش از 250 واحد فناور دانش‌بنیان از بین بیش از 1900 متقاضی در حوزه‌های فناوری‌های پیشرفته همچون فناوری اطلاعات و ارتباطات، زیست‌فناوری، فناوری نانو، مواد جدید، مکانیک و اتوماسیون به عضویت پذيرفته شده و اين واحدهاي فناور توانسته‌اند مراکز تحقیق یا دفاتر طراحی و مهندسی خود را در پارک فناوري پرديس ايجاد و مستقر نمايند. به طور کلی سه قالب اصلی برای عضویت شرکت‌ها در پارک فناوری پردیس وجود دارد:
· قالب اول ویژه شرکتهای نوپا، صاحبان ایده و طرح است که شرکت‌ها می‌توانند به مرکز رشد فناوری نخبگان درخواست داده و سپس طرحشان داوری و به عضویت پارک درآیند.
· قالب دوم درخواست شرکت‌ها برای عضویت در بخش‌های استیجاری پارک است. معمولاً از این فرصت، شرکتهای متوسطی که نیاز به فضای بزرگ‌تر یا توان خرید زمین ندارند، استفاده میکنند.
· قالب سوم عضویت در بخش‌های اراضی است که بعد از ارزیابی و تأییدیه گرفتن از پارک، شرکت‌ها می‌توانند زمینی را به تملک خود درآورده و پس از ساخت در آن مستقر شوند. جدول شماره 4، تعداد کل شرکتهای تحت پوشش خانواده پارک فناوری پردیس را نشان می‌دهد.
جدول 4: تعداد کل شرکتهای تحت پوشش خانواده پارک فناوری پردیس
تعداد کل شرکتهای تحت پوشش خانواده پارک فناوری پردیس | نوع شرکت | تعداد |
3323 عضو | شرکتهای تملیکی | 99 |
شرکتهای استیجاری | 52 | |
کارگزاران تخصصی | 50 | |
شتاب‌دهنده‌ها | 62 | |
استارتاپها | 595 | |
تیم‌های نوپا | 65 | |
عضو حقوقی در شبکه فناوری و نوآوری ایران | 2400 |
شرکتهای عضو پارک فناوری پردیس را میتوان در سه حوزه تخصصی شرکتهای حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، شرکتهای حوزه پزشکی و دارویی و شرکتهای حوزه مکانیک، اتوماسیون، نفت، گاز و پتروشیمی تقسیم کرد. جدول شماره 5، اطلاعات مربوط به هر یک از حوزه‌های تخصصی شرکتهای عضو پارک را نشان می‌دهد.
جدول 5: اطلاعات مربوط به هر یک از حوزه‌های تخصصی شرکتهای عضو پارک
حوزه تخصصی | درصد شرکت‌ها | تعداد نیروی انسانی شاغل | تعداد محصولات |
ارتباطات و فناوری اطلاعات | 41% | بیش از 5 هزار نفر | بیش از 1000 محصول و خدمت فناورانه |
پزشکی و دارویی | 23% | ||
مکانیک، اتوماسیون، نفت، گاز و پتروشیمی | 36% |
شعب و واحدهای اقماری پارک فناوری پردیس
تجربه پارک فناوری پردیس نشان می‌دهد هم‌جواری سه عنصر مهم شامل رویدادهای کارآفرینی، مراکز شکل‌گیری فضاهای کاری اشتراکی و شتاب‌دهنده‌ها، نقش مؤثری در تکمیل زنجیره کارآفرینی پایدار داشته و اجتماع این سه عنصر میتواند هم‌افزایی تیم‌ها و استارتاپها، کاهش هزینه‌های تجاریسازی و پشتیبانی و همچنین برندسازی و تقویت هویت اعضاء را به همراه داشته باشد. لذا حضور این سه بخش در کنار هم، مفهوم جدیدی تحت عنوان کارخانه‌های نوآوری ایجاد نموده است. از طرف دیگر ضرورت مجاورت تیم‌ها و استارتاپها (که غالباً دانشجو هستند) با دانشگاه‌ها، پارک را بر آن داشت تا برای سرویس‌دهی به تیم‌ها و صاحبان ایده، شعبی را در سطح شهر تهران راه‌اندازی نماید.
کارخانه نوآوری آزادی: کارخانه نوآوری آزادی، یکی از مهم‌ترین مراکز استقرار استارتاپها در کشور است که در فضایی به مساحت تقریبی 18 هزار متر مربع با همکاری بخش خصوصی ایجاد شده و محیطی مناسب برای تمرکز استارتاپ‌های کشور و شرکتهای سرمایه‌گذار خطرپذیر به شمار می‌رود. در تابستان 1397 کارخانه نوآوری به پروژه ملی تبدیل و به‌عنوان اولین شعبه پارک فناوری پردیس معرفی شد تا عناصر وجودی این زیست‌بوم به سمت تکامل، سوق پیدا نمایند. این اقدام سبب میشود تا بخشی از تسهیلات و قوانین حاکم بر پارک‌های فناوری و مناطق آزاد تجاری نیز شامل فعالیتهای تحقیقاتی استارتاپ‌های مستقر در کارخانه‌های نوآوری شوند. در این کارخانه، 9 شتاب‌دهنده و مرکز نوآوری تخصصی (وی کست، هُنام فرامد، آواگیمز، کارا، هم‌آوا، نوآوری هفت و هشت، دیجی کالا نکست، مرکز نوآوری علی بابا و مرکز نوآوری پلنت) در حوزه‌های مختلف مستقر هستند و از تیم‌ها و صاحبین ایده در حوزه‌های کاری تحت پوشش خود شامل فناوری اطلاعات، سلامت الکترونیک، تولید محتوا، نوآوری‌های بیمه و مالی، حمایت مینمایند. بر اساس برنامه‌ریزی صورت گرفته و همچنین برنامه‌های ارائه شده توسط شتاب‌دهنده‌های مستقر در کارخانه، ظرفیت حضور بیش از 2500 نفر در فضاهای کارخانه فراهم میباشد.
ازجمله کارکردهای اصلی کارخانه نوآوری آزادی میتوان به فضای کاری مناسب، خدمات حرفه‌ای کسب‌وکار و آموزش‌های تخصصی، زیرساخت‌های فنی مطمئن، راهنمایی و مشاوره مربیان مجرب، ارتباط با سرمایهگذاران و فرشتگان کسب‌وکار، تأمین سرمایه نقدی موردنیاز و تداوم هم‌افزایی و یادگیری پس از دوره شتاب‌دهی در یک مکان جغرافیایی متمرکز، اشاره کرد.
کارخانه نوآوری های‌وی: کارخانه نوآوری های‌وی، دومین شعبه پارک فناوری پردیس است که در زمینی به مساحت تقریبی 5 هزار مترمربع راه‌اندازی شده است. در این کارخانه نوآوری فرصت مناسبی برای حضور صاحبین ایده و تیم‌های استارتاپی در داخل کارخانه فراهم شده است و همچنین امکان حضور شتاب‌دهنده‌ها، سرمایهگذاران خطرپذیر و فرشتگان کسب‌وکار، شرکتهای خدمات مشاوره، مربیان و منتورها و افراد آزادکار (فریلنسر) نیز میسر میباشد.
در فضاهای کاری اشتراکی ایجاد شده در کارخانه نوآوری های‌وی، ظرفیت هم‌جواری صاحبین ایده، فریلنسر‌ها، کارآفرینان و متخصصین حوزه‌های مختلف وجود دارد و امکان خوبی برای شبکه‌سازی و همچنین خدمات برای متقاضیان فراهم است.
فرصت هم‌افزایی بین استارتاپها، استفاده از خدمات مربیان مجرب، ارتباط با شبکه سرمایهگذاران، صندوق‌ها و سرمایه‌گذاری جسورانه، بخشی از حمایت‌های این کارخانه از استارتاپها است.
تیم‌های استارتاپی پس از طی نمودن فرآیند عضویت و استقرار در کارخانه‌های نوآوری، مشمول بخشی از مزایای عضویت در پارک بوده و از حمایت‌های مربوطه بهرهمند خواهند شد.
مزایای عضویت شرکت‌ها در پارک فناوری پردیس
شرکت‌ها با عضویت در پارک فناوری پردیس و شعب از معافیت‌ها و مزایای قانونی بهرهمند می‌شوند که مهم‌ترین این مزایا عبارتند از:
-معافیت مالیات عملکرد: شركت‌هاي عضو پارك (بر اساس ماده 9 قانون حمايت از شركت‌هاي دانش‌بنيان) مي‌توانند از معافيت ماليات بر درآمدهاي ناشي از قراردادها و فعاليت‌هاي R&D، تجاري‌سازي و توليد محصولات و خدمات دانش‌بنيان در محل پارک (به مدت 20 سال) استفاده نمايند.
-معافیت عوارض شهرداری: شرکتهای عضو پارک می‌توانند از صدور پروانه ساختماني توسط شهرداري پرديس كه مشمول معافيت عوارض صدور پروانه ساختمان مي‌شود، استفاده نمایند.
-وثیقه: این مزیت شامل دو مورد پذیرش قرارداد شرکت‌ها بعنوان وثیقه ملکی و پذیرش قرارداد واگذاری اراضی فی‌مابین پارک و شرکتهای فناور به عنوان وثیقه ملکی نزد سیستم بانکی کشور، میباشد.
-روابط مخصوص کار پارک: شركت‌هاي عضو پارك مي‌توانند (بر اساس ماده 9 قانون حمايت از شركت‌هاي دانش‌بنيان) از روابط كار مخصوص پارك بجاي قانون كار در جذب و استخدام نيروهاي خود استفاده نمايند.
-خدمت نظام وظیفه تخصصی: شرکتهای دانش‌بنیان می‌توانند از تسهیلات تخصصی نظام وظیفه دانش‌آموختگان بهرهمند شوند.
سایر مزایای عضویت در پارک فناوری پردیس و شعب عبارتند از:
-حضور در یک محیط پویا و شناخته‌شده بینالمللی؛
-دسترسی به خدمات تخصصی کسب‌وکار در حوزه‌های مالی، حقوقی و بازاریابی؛
-شبکه‌سازی و ایجاد فرصتهای همکاری داخلی و بینالمللی؛
-امکان توسعه بازار محصولات فناورانه در سطح بینالمللی؛
-و...
ناحیه نوآوری پردیس به عنوان پیشران آینده اقتصادی کشور
ناحیه نوآوری پردیس تهران به‌عنوان پیشران آینده اقتصاد کشور و با رویکرد جایگزینی منابع نفتی با جذب استعدادها و متخصصان داخل و خارج از کشور با بهره‌گیری از توانمندی‌های شرکتهای فناور و نوآور، بستری برای یکپارچگی بین سه رکن منطقه نوآوری، منطقه صنعتی و منطقه مسکونی در شرق استان تهران ایجاد کرده است. با توجه به این‌که بهترین زیست‌بوم‌های دنیا، نواحی نوآوری ویژه خود را دارند، قرار بر این است که ناحیه نوآوری پردیس تهران هم به‌عنوان ناحیه ویژه نوآوری در کشور معرفی شود. از نمونه‌های موفق این نواحی در دنیا میتوان به دره سیلیکون ولی در آمریکا، دایدوک در کره جنوبی، سوژو در چین و هسینچو در تایوان اشاره کرد.
شهر پردیس با ۴ هزار و ۱۵۰ هکتار مساحت و ۱۷۰ هزار نفر جمعیت ساکن، یکی از موقعیت‌های مناسب جغرافیایی برای تأسیس ناحیه نوآوری در ایران است، این موقعیت به دانشگاه آزاد اسلامی رودهن، دانشگاه پیام نور پردیس، دانشگاه آزاد اسلامی ناحیه نوآوری پردیس، مرکز ارتباطات ماهواره‌ای بومهن و پژوهشگاه علوم شناختی قابل اتصال است. همچنین مراکز صنعتی که می‌توانند به این ناحیه متصل شوند شامل شهرک صنعتی فیروزکوه، منطقه صنعتی خرمدشت، منطقه صنعتی کمرد، منطقه صنعتی سیاه سنگ و شهرک صنعتی دماوند می‌باشند. پیش‌بینی میشود تا سال ۱۴۰۳، در این ناحیه، پنج هزار دانشجو، ۲۰ هزار نیروی انسانی فعال، یک هزار شرکت فناور و دانش‌بنیان، ۱۰۰ متخصص ایرانی بازگشته به کشور، ۱۲۰
منابع 1. پارک فناوری پردیس (1388). فصلنامه پارک فناوری پردیس، سال ششم، شماره 20. 2. پارک فناوری پردیس (1395). فصلنامه پارک فناوری پردیس، سال سیزدهم، شماره 45 و 44. 3. پارک فناوری پردیس (1396). فصلنامه پارک فناوری پردیس، سال چهاردهم، شماره 49. 4. پارک فناوری پردیس (1397). فصلنامه پارک فناوری پردیس، سال پانزدهم، شماره 50 و 51. 5. پارک فناوری پردیس (1397). فصلنامه پارک فناوری پردیس، سال چهاردهم، شماره 47 و 48.
|
میلیون دلار صادرات و ۳۰ هزار میلیارد تومان فروش رقم بخورد.
نتیجه‌گیری
افزایش فاصله و شکاف بین بخش‌های آموزش و تحقیقات با بخش تولید و خدمات در دنیای امروز، ایجاد سازمان‌هایی برای پر کردن این فاصله را ضروری می‌سازد. نوع مشکلات و هزینه‌هایی که این سازمان‌ها، مؤسسات و شرکتهای تحقیقاتی با آن دست‌به‌گریبان هستند، ایجاد و بقای آنها را با مشکل جدی روبه‌رو می‌کند. پارک‌های علم و فناوری به‌عنوان یکی از نهادهای اجتماعی و حلقه‌ای از زنجیره توسعه اقتصادی مبتنی بر فناوری تشکیل شده‌اند و با ایفای نقش مجموعه‌هایی که وظیفه حمایت و هدایت مؤسسات و شرکتهای تحقیقاتی را بر عهده دارند، گسترش آنها در چند دهه گذشته در غالب کشورها پیگیری شده است. کارکرد مناسب پارک‌ها در حل معضل فوق و اثرات جانبی ناشی از آن؛ یعنی تسریع در روند انتقال فناوری، اشتغال‌زایی برای فارغ‌التحصیلان و تجاریسازی نتایج تحقیقات، پارک‌های علم و فناوری را به یکی از پرشتاب‌ترین مجموعه‌های فعال در دنیا تبدیل کرده است. یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین پارک‌های فناوری کشور، پارک فناوری پردیس میباشد. این پارک با قرار گرفتن در زیر مجموعه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و انجام فعالیتهای ملی، منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای توانسته است از جایگاه راهبردی در اکوسیستم نوآوری کشور برخوردار و به یکی از بازیگران مهم آن تبدیل شود. پارک فناوری پردیس تلاش می‌نماید در قالب یک سازمان هوشمند، از طریق جریان نوآوری و فناوری، زمینه رشد و توسعه کشور در حوزه فناوری‌های پیشرفته و رقابت موثر در بازار جهانی را فراهم سازد.
5. پارک فناوری پردیس (1397). فصلنامه پارک فناوری پردیس، سال چهاردهم، شماره 47 و 48. 6. پارک فناوری پردیس (1397). فصلنامه پارک فناوری پردیس، سال شانزدهم، شماره 52 و 53. 7. پارک فناوری پردیس (1398). فصلنامه پارک فناوری پردیس، سال شانزدهم، شماره 54 و 55. 8. طالبی، کامبیز، ثنائی پور، هادی، حیدری، ناصر (1390). تبیین نقش پارک‌های علم و فناوری در رشد شرکتهای فناورانه محور. فصلنامه توسعه کارآفرینی، سال سوم، شماره یازدهم، صص 166-147. 9. نصر، علی، حاجی حسینی، حجت اله (1396). نقش پارک‌های علم و فناوری در توسعه نوآوری و فناوری. فصلنامه رهیافت، شماره 65، صص 50-37.
|
سال سوم، شماره یازدهم، صص 166-147.
9. نصر، علی، حاجی حسینی، حجت اله (1396). نقش پارک‌های علم و فناوری در توسعه نوآوری و فناوری. فصلنامه رهیافت، شماره 65، صص 50-37.
10. Berbegal-Mirabent, J., Alegre, I. & Guerrero, A. Mission statements and performance: An exploratory study of science parks. Long Range Plann. 101932 (2019) doi:10.1016/j.lrp.2019.101932.
11. Ng, W. K. B., Appel-Meulenbroek, R., Cloodt, M. & Arentze, T. Towards a segmentation of science parks: A typology study on science parks in Europe. Res. Policy 48, 719–732 (2019).
12. Yigitcanlar, T., Adu-McVie, R. & Erol, I. How can contemporary innovation districts be classified? A systematic review of the literature. Land Use Policy 95, 104595 (2020).
13. Schmidt, S., Balestrin, A., Engelman, R. & Bohnenberger, M. C. The influence of innovation environments in R&D results. Rev. Adm. 51, 397–408 (2016).
14. Steruska, J., Simkova, N. & Pitner, T. Do science and technology parks improve technology transfer? Technol. Soc. 59, 101127 (2019).
15. Al-Kfairy, M., Khaddaj, S. & Mellor, R. B. Evaluating the effect of organizational architecture in developing science and technology parks under differing innovation environments. Simul. Model. Pract. Theory 100, 102036 (2020).
16. Henriques, I. C., Sobreiro, V. A. & Kimura, H. Science and technology park: Future challenges. Technol. Soc. 53, 144–160 (2018).
17. Albahari, A., Pérez-Canto, S., Barge-Gil, A. & Modrego, A. Technology Parks versus Science Parks: Does the university make the difference? Technol. Forecast. Soc. Change 116, 13–28 (2017).
18. Guadix, J., Carrillo-Castrillo, J., Onieva, L. & Navascués, J. Success variables in science and technology parks. J. Bus. Res. 69, 4870–4875 (2016).
19. Yang, C.-H., Motohashi, K. & Chen, J.-R. Are new technology-based firms located on science parks really more innovative? Res. Policy 38, 77–85 (2009).
20. Fukugawa, N. Science parks in Japan and their value-added contributions to new technology-based firms. Int. J. Ind. Organ. 24, 381–400 (2006).
21. Koh, F. C. C., Koh, W. T. H. & Tschang, F. T. An analytical framework for science parks and technology districts with an application to Singapore. J. Bus. Ventur. 20, 217–239 (2005).
22. Chan, K. F. & Lau, T. Assessing technology incubator programs in the science park: the good, the bad and the ugly. Technovation 25, 1215–1228 (2005).
23. Löfsten, H. & Lindelöf, P. Science Parks and the growth of new technology-based firms—academic-industry links, innovation and markets. Res. Policy 31, 859–876 (2002).
24. Löfsten, H. & Lindelöf, P. R&D networks and product innovation patterns—academic and non-academic new technology-based firms on Science Parks. Technovation 25, 1025–1037 (2005).
25. Lindelöf, P. & Löfsten, H. Growth, management and financing of new technology-based firms—assessing value-added contributions of firms located on and off Science Parks. Omega 30, 143–154 (2002).
26. Dettwiler, P., Lindelöf, P. & Löfsten, H. Utility of location: A comparative survey between small new technology-based firms located on and off Science Parks—Implications for facilities management. Technovation 26, 506–517 (2006).
27. Rao, (2007), Technology park development Experience and Possible Application to Jordan.
لینک‌های مرتبط برای مطالعه بیشتر:
[1] acceleration centers
[2] incubator
[3] University Spin-off companies
[4] social entrepreneurs
[5] -International Association of Science Parks (IASP)
[6] -EU
[7] -Research and Technology Park
[8] -Advanced technology park
[9] -Research and Development Park
[10] -Research Park
[11] -Industrial Park
[12] -Commercial Park
[13] -Science Park
[14] -Scientific town
[15] -Technology City
[16] -Innovation Center
[17] -Technology Development Center
[18] -Commercial incubator
[19] -Technology hub
[20] -Scientific-research city
[21] -Technopolis
[22] -Teknopel
[23] 2 -Science park
[24] -Cambridge
[25] -Technology park
[26] -Demand Based Technology Park
[27] IASP
[28] machmaking
[29] R&D
[30] Science & Technology Park
[31] VINNOVA
[32] tillvaxberket
[33] industry tourism