مناقشه تکنولوژی و تمدن: بررسی موردی دانشگاه آریامهر (شریف) در دوره پهلوی
محورهای موضوعی : تخصصی
محمدحسین بادامچی
1
(استادیار موسسه مطالعات اجتماعی و فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛ تهران، ایران )
کلید واژه: تکنولوژی, تمدن, دانشگاه صنعتی آریامهر (شریف), سیدحسین نصر, دوره پهلوی, غرب‌انگاری,
چکیده مقاله :
بررسی تاریخی نشان می‌دهد که پروبلماتیک تکنولوژی و تمدن از مسائل بنیادینی است که بویژه در بین دو جنگ جهانی اول و دوم در آلمان مطرح شده و پس از آن تاریخ طنین گسترده‌ای نیز در مقاطع مختلف در فضای فکری ایران یافته است. از جمله مهمترین صورت‌بندیهای این مسأله به دهه پنجاه شمسی باز می‌گردد که در یک چرخش فرهنگی- سیاسی گسترده از دهه چهل به دهه پنجاه، مسأله تکنولوژی و تمدن در صدر مسائل روشنفکری حکومتی و اپوزوسیون قرار می‌گیرد. بر خلاف تصور معمول این مسأله در آن مقطع صرفاً در سطح نظری باقی نمانده و به تصمیمات استراتژیک و اجرایی مهمی در سطوح سیاستگذاری و حکمرانی منجر می‌شود. از جمله مهمترین این موارد نصب سیدحسین نصر فیلسوف اسلامی سنت‌گرا به عنوان نایب تولیت دانشگاه سلطنتی تکنولوژی آریامهر (شریف کنونی) از سال 1351 تا 1354 است که تاکنون مورد ارزیابی تاریخی و تحلیلی قرار نگرفته است. این پژوهش به این پرسش اصلی می‌پردازد که انتصاب یک فیلسوف سنت‌گرا به ریاست پیشروترین دانشگاه تکنولوژی کشور در اوج دوران نوسازی رژیم پهلوی را چگونه می‌توان توضیح داد.
The historical investigation shows that the problematic of technology and civilization is one of the fundamental issues that were raised especially between the first and second world wars in Germany, and after that history, it has also found a wide resonance in Iran's intellectual space at different times. One of the most important formulations of this issue dates back to the 1950s, when in a wide cultural-political turn from the 1940s to the 1950s, the issue of technology and civilization was placed at the top of the intellectual issues of the government and the opposition. Contrary to the common perception, this issue did not remain at the theoretical level at that point and led to important strategic and executive decisions at the policy and governance levels. Among the most important of these cases is the installation of Seyyed Hossein Nasr, a traditionalist Islamic philosopher, as the vice president of Aryamhar Royal University of Technology (now Sharif) from 1351 to 1354, which has not yet been subjected to historical and analytical evaluation. This research deals with the main question of how to explain the appointment of a traditionalist philosopher as the head of the country's leading technological university at the height of the Pahlavi regime's modernization
آرمستراگ، کارل (1396) بنیادگرایی، پیکار در راه خدا در یهودیت، مسیحیت و اسلام، ترجمه کیانوش حشمتی، تهران، نشر حکمت
اباذری, یوسف, شریعتی, سارا, فرجی, مهدی. (1390). فراروایت تمدن یا فرایندتمدن هامروری بر پروبلماتیک و تحلیلهای فرهنگ و تمدن. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران, 4(2), 1-19. doi: 10.7508/ijcr.2011.14.001
بادامچی، محمدحسین (1397) فارابی را از زیر آوار فلسفه تاریخ شرقی-ایرانی نجات دهید، مقاله شفاهی ارائه شده در کنفرانس «فلسفه فارابی» پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 4 دی 97، منتشر نشده
--------------------- (1399) امر قدسی به مثابه آنتی‌تز امر سیاسی: بازتولید اسلامیسم محافظه‌کار در پروژه عبدالکریمی، نوشته محمدحسین بادامچی، منتشرشده در کتاب «تأملاتی بر نسبت ساحت قدس، وجود و تاریخ (جلد سوم: ساحت قدس، جامعه و امر سیاسی)» نوشته بیژن عبدالکریمی، به کوشش سیدجواد میری، تهران، نقد فرهنگ
بادامچی، محمدحسین. (1401-الف). دارالفنون: نیای پلی‌تکنیکی دانشگاه ایرانی، منتشرشده در فصلنامه تاریخ علم، مرداد 1401، DOI: 10.22059/JIHS.2022.343782.371685
---------------------- (1401-ب) حزب رستاخیز و ابداع مفهوم تمدن ایرانی-اسلامی به مثابه آنتی تز انقلاب، ارائه شده در همایش کنکاشهای نظری و مفهومی درباره جامعه ایران، انجمن جامعه‌شناسی ایران، 24 خرداد 1401، منتشرنشده
بادامچی، محمدحسین و کفایی، مهدی (1398) درآمدی بر پیشینه استعماری تأسیس آموزش عالی جدید در ایران، بررسی موردی تأسیس دانشگاه صنعتی آریامهر (شریف)، فصلی از کتاب «استعمار و علم: تاثیرات و تعاملات اجتماعی»، نوشته جورج ان ولاهاکیس، زیر نظر مارک ای. لارجنت، ترجمه مهدی کفایی و دیگران، تهران، انتشارات سروش، 1398 (چاپ دوم: 1399) ، صص 371-419
بروجردی، مهرزاد (1396) روشنفکران ایرانی و غرب: سرگذشت نافرجام بومی‌گرایی، ترجمه جمشید شیرازی، تهران، نشر فرزان روز
توکلی طرقی، محمد (1381) تجدد اختراعی، تمدن عاریتی و انقلاب روحانی، ایران نامه بهار و تابستان - شماره 78 و 79، صص 195 تا 236
شایق، سیروس (۱۴۰۰) توانا بود هرکه دانا بود، علم، طبقه و تکوین جامعه مدرن ایرانی ۱۲۸–۱۳۳۰، ترجمه مارال لطیفی، تهران، نشر شیرازه
شکیبی، ژند (1399) غرب انگاری و ایدئولوژی پهلویسم، ترجمه عباس جنگ، تهران، شرکت سهامی انتشار
فراستخواه، مقصود (۱۳۸۸) سرگذشت و سوانح دانشگاه در ایران: بررسی تاریخی آموزش عالی و تحولات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی موثر بر آن، تهران، نشر رسا
قلی پور، علی (1400) پرورش ذوق عامه در عصر پهلوی، تربیت زیباشناختی ملت در سیاستگذاری فرهنگی دولت، تهران، مؤسسه فرهنگی و پژوهشی چاپ و نشر نظر
کامروا، مهران (1401) انقلاب ایران ریشه های ناآرامی و شورش، ترجمه مصطفی مهرآیین، تهران، انتشارات کرگدن
متین، افشین (1399) هم شرقی، هم غربی: تاریخ روشنفکری مدرنیته ایرانی، ترجمه حسن فشارکی، تهران نشر شیرازه
مظفری، علی و وست ورک، نایجل (۱۴۰۱) توسعه، معماری و شکل گیری میراث ایران (۱۳۵۰-۱۳۷۰)، ترجمه وحید موسوی داور، تهران، نشر شیرازه
میرسپاسی، علی (1389) تأملی در مدرنیته ایرانی، بحثی درباره گفتمانهای روشنفکری و سیاست مدرنیزاسیون در ایران، ترجمه جلال توکلیان، تهران، طرح نو ---------------- (1387) روشنفکران ایران: روایت‌های یأس و امید، ترجمه عباس مخبر، تهران، نشر توسعه
میرسپاسی علی، و فرجی، مهدی (1396)، ماهنامه بنیاد و سیاست‌زدایی از غرب‌زدگی، ایران نامگ، سال ۲، شمارۀ ۲، تابستان
نبوی، نگین (1399) روشنفکران و دولت؛ سیاست، گفتار و تنگنای اصالت، ترجمه حسن فشارکی، تهران، نشر شیرازه
نصر، سیدحسین (1385) کتاب شریف از آغاز تا کنون به روایت رؤسای آن (1345-1385)، به کوشش محمد میرزایی و اکبر سیه بازی، تهران، موسسه انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف
------------------ (1393) حکمت و سیاست، مجموعه تاریخ شفاهی و تصویری ایران معاصر، خاطرات سیدحسین نصر، به کوشش حسین دهباشی، تهران، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
نولته، ارنست (1399) اسلامگرایی، سومین جنبش مقاومت رادیکال، ترجمه مهدی تدینی، تهران، نشر ثالث
هانتینگتون، ساموئل (1374) نظریه برخورد تمدنها: هانتینگتون و منتقدانش، ترجمه مجتبی امیری وحید، تهران، اداره نشر وزارت امور خارجه
هرف، جفری (1400) مدرنیسم ارتجاعی؛ تکنولوژی فرهنگ و سیاست در دوره وایمار و رایش سوم، ترجمه محمد هدایتی، تهران، انتشارات ناهید
Chehabi, Houchang. (2018). Culture Wars and Dual Society in Iran, Amsterdam: International Institute of Social History Shakibi, Z. (2019). Pahlavi Iran and the Politics of Occidentalism: The Shah and the Rastakhiz Party. United Kingdom: Bloomsbury Academic.
Vahdat, Farzin .(2011). Alborz High School and the Process of Rationalization in Iran, Iranian Studies, 44:5, 731-741, DOI: 10.1080/00210862.2011.570482