بررسی تاثیر اخلاق سازمانی بر رفتار کارآفرینانه در سازمان و صنعت
احمد عربشاهی کریزی
1
( دانشگاه پیام نور تهران)
قاسم رمضان پور نرگسی
2
(سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران )
الکلمات المفتاحية: اخلاق, اخلاق سازمانی, کسب و کار, کارآفرینی, رفتار کارآفرینانه.,
ملخص المقالة :
عوامل متفاوتی در تشکیل و تداوم حیات کسب و کارها نقش دارند. امروزه از اخلاق به عنوان یکی از عوامل موثر در موفقیت کسب و کار نام برده می شود. در این مقاله در صدد هستیم تا تاثیر اخلاق بر رفتار کارآفرینانه در سازمان و صنعت را مورد بررسی و آزمون قرار دهیم. ابتدا به مرور مبانی نظری، ادبیات و پیشینه تحقیق پرداخته شده و در ادامه موضوع اصلی بحث تبیین شده است. روش تحقیق از لحاظ هدف از نوع کاربردی است و از نظر روش، همبستگی و پیمایشی می باشد. جامعه آماری پژوهش کمیته امداد امام خمینی (ره) شهرستان کاشمر بوده است و 50 نفر به صورت نمونه گیری تصادفی، به عنوان نمونه انتخاب شدهاند. پنج فرضیه از چارچوب مفهومی تحقیق استخراج گردید. برای جمعآوری اطلاعات از پرسشنامه استاندارد بهرهگیری شده و برای تجزیه و تحلیل دادهها از نرم افزار spss استفاده شده است. نتایج تحقیق به این شرح است که فرضیه اصلی و تمامی فرضیههای فرعی تأیید شده است. با توجه به تایید فرضیهها میتوان نتیجهگیری نمود که بین اخلاق سازمانی و رفتار کارآفرینانه در سازمان ارتباط مستقیم و معنیداری وجود دارد. به عبارت دقیقتر میتوان گفت بین اخلاق سازمانی و کاهش کاغذبازی، تغییر در رفتار کارکنان، بینش استراتژیک، ایجاد یک محیط کاری پرانرژی و محیط حمایتی ارتباط مستقیم و معنیداری برقرار است.
الواني، سيدمهدي؛ حسن¬پور، اكبر و داوري، علي. تحليل اخلاق سازماني كاركنان با استفاده از الگوي دايره اخلاق. اخلاق در علوم و فناوري. دوره 5. شماره 3و4. پاييز و زمستان 1389.
Arnaudov, Kliment add Koseska, Elena. Business ethics and social responsibility in tourist organizations in terms of changing environment. Procedia - Social and Behavioral Sciences; 44. 387-397. 2012.
Tota Ikbale and Shehu, Hidajet. The Dilemma of Business Ethics. Procedia Economics and Finance; 3. 555-559. 2012.
فقیهی، ابوالحسن و رضایی¬منش، بهروز. اخلاق اداری. مطالعات مدیریت، شماره47. 1384.
ممیزاده، جعفر. اخلاق مدیریت. تدبیر. شماره51. اردیبهشت ماه 1374.
احمدپورداریانی، محمود و مقیمی، سید محمود. مبانی کارآفرینی. تهران: فراندیش. چاپ هفتم. 1385.
شهشهاني، محمد حسن. كارآفريني. انتشارات دردانش بهمن. 1387.
شاه حسینی، علی. کارآفرینی در عمل. تهران: آییژ. چاپ اول. 1388.
شفیعی، ابوالقاسم و ابراهیمی مند، مهدی. کارآفرینی. مشهد: مرندیز. چاپ اول. 1388.
مظفريان، داريوش. اخلاق در صنعت. خانواده مدیریتی. شماره نوزدهم. بهمن 1391.
ودادهير، ابوعلي؛ فرهود، داريوش؛ قاضي طباطبايي سيدمحمود و توسلي غلامعباس. معيارهاي رفتار اخلاقي در انجام كار علمي (تاملي بر جامعه شناسي اخلاق در علم- فناوري مرتن و رزنيك). اخلاق در علوم و فناوري. دوره 3. شماره 3و4. پاييز و زمستان 1387.
ابراهیم¬پور، حبیب. تأثیرپذیری عملکرد وظیفه¬ای از اخلاق کاری-مورد مطالعه: کارکنان دانشگاه محقق اردبیلی. پژوهش¬های مدیریت عمومی. شماره 19. بهار 1392.
شيرمحمدي، مهدي و اصغري¬زاده، عزت ا... . آسيب¬شناسي اخلاق حرفه¬اي در شركت¬هاي مشاور (معماري سازماني). اخلاق در علوم و فناوري. دوره 5. شماره 1و2. بهار و تابستان 1389.
اسدی، محسن و شیرزاد، مهران. نقش اخلاق کاری اسلامی در فرهنگ و تعهد سازمانی. اسلام و مدیریت. شماره 2. پاییز و زمستان 1391.
محمدخاني، مهرانگيز؛ بلالي، اسماعيل و محمدي، اكرم. تاثير عوامل سازماني بر سطح اخلاق كار در ميان كاركنان ادارات دولتي (مورد شهرستان خوانسار). جامعه شناسي كاربردي. دوره 24. شماره 2. تابستان 1392
مشایخ، پریجان. بررسی رابطه بین اخلاق کار اسلامی و خلاقیت کارکنان ادارات شهرستان کازرون. اسلام و مدیریت. شماره 1. بهار و تابستان 1391.
فرامرز قراملکی، احد و حسینی، سیده مریم. کارایی و اثربخشی در برنامه های آموزش اخلاق در سازمان. پژوهش‌نامه اخلاق. سال پنجم. شماره 17. پاییز 1391.
ابراهيمي نژاد، مهدي و شول، عباس. بررسي رابطه اخلاق کسب و کار و مشتري¬مداري (شرکت کاشي الماس کوير). پژوهش¬هاي مديريت در ايران (مدرس علوم انساني). دوره 16. شماره 2. تابستان 91.
عباداللهی چنذانق، حمید و نجات، جعفر. ارزش¬ها و اخلاق کار-مطالعه موردی معلمان شهر رشت. مطالعات اجتماعی ایران. شماره 11. پاییز 1389.
Abuznaid, Samir Ahmad. Business ethics in Islam: the glaring gap in practice. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management. Vol. 2 No. 4. 2009.
Chau, Wai-sum. Siu, Lewis Long-fung. Ethical decision-making in corporate entrepreneurial organizations. Journal of Business Ethics; 23, 4. Feb 2000.
بررسی تاثير اخلاق سازمانی بر رفتار کارآفرینانه در سازمان و صنعت
* احمد عربشاهی کریزی ** اکرم رمضانی
* استادیار گروه مدیریت دولتی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
** دانشجوی رشته مدیریت دولتی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
ahmad.arabshahi@gmail.com
چکیده:
عوامل متفاوتی در تشکیل و تداوم حیات کسب و کارها نقش دارند. امروزه از اخلاق به عنوان یکی از عوامل موثر در موفقیت کسب و کار نام برده می شود. در این مقاله در صدد هستیم تا تاثیر اخلاق بر رفتار کارآفرینانه در سازمان و صنعت را مورد بررسی و آزمون قرار دهیم. ابتدا به مرور مبانی نظری، ادبیات و پیشینه تحقیق پرداخته شده و در ادامه موضوع اصلی بحث تبیین شده است. روش تحقیق از لحاظ هدف از نوع کاربردی است و از نظر روش، همبستگی و پیمایشی می باشد. جامعه آماری پژوهش کمیته امداد امام خمینی (ره) شهرستان کاشمر بوده است و 50 نفر به صورت نمونه گیری تصادفی، به عنوان نمونه انتخاب شدهاند. پنج فرضیه از چارچوب مفهومی تحقیق استخراج گردید. برای جمعآوری اطلاعات از پرسشنامه استاندارد بهرهگیری شده و برای تجزیه و تحلیل دادهها از نرم افزار spss استفاده شده است. نتایج تحقیق به این شرح است که فرضیه اصلی و تمامی فرضیههای فرعی تأیید شده است. با توجه به تایید فرضیهها میتوان نتیجهگیری نمود که بين اخلاق سازماني و رفتار كارآفرينانه در سازمان ارتباط مستقيم و معنيداري وجود دارد. به عبارت دقیقتر میتوان گفت بین اخلاق سازمانی و کاهش کاغذبازی، تغییر در رفتار کارکنان، بینش استراتژیک، ایجاد یک محیط کاری پرانرژی و محیط حمایتی ارتباط مستقيم و معنيداري برقرار است.
اخلاق، اخلاق سازمانی، کسب و کار، کارآفرینی، رفتار کارآفرینانه.
مقدمه:
سازمانها اهداف متفاوتی را دنبال مینمایند، مدیران سازمانها سعی بر اثربخشی و تحقق اهداف تعیین شده دارند و از عوامل مختلف در این جهت استفاده مینمایند. در حقیقت شناسایی کامل و جامع محیط و عوامل موثر بر سازمان یکی از اولین اقداماتی است که باید توسط مدیران صورت گیرد. مدعای این قضیه این است که اندیشمندان بحث مدیریت استراتژیک، شناسایی محیط داخلی و خارجی را از اولین گامها در جهت برنامهریزی استراتژیک مطرح مینمایند. طبیعتاً در موفقیت و اثربخشی سازمانها عوامل مختلفی نقش دارند و شناسایی آنها مهم است. اما یکی از عواملی که در سالیان اخیر مورد توجه ویژه قرار گرفته است عامل اخلاق میباشد. تحقیقات مختلف نشان میدهد که اخلاق میتواند در اداره موثر کسب و کارها و سازمانها و در دستیابی به بقا و سودآوری نقش موثری ایفا نماید. ولی باید به این نکته توجه داشت که باید دیدگاه استراتژیک و بلندمدت را در اینباره مدنظر داشته باشیم و همچنین دچار رویکردی ابزارگرایانه و نگاه ابزاری به اخلاق نشویم. با توجه به اهمیت نقش اخلاق در کارآفرینی و کسب و کار قصد داریم در این مقاله به طور خاص به بررسی تاثیر اخلاق بر رفتار کارافرینانه در سازمان بپردازیم.
مبانی نظری پژوهش:
اخلاق چیست؟
اخلاق از نظر لغوی جمع خلق است. واژه خلق چنان که لغت نامه ها آوردهاند عبارت است از: عادت، رویه، سجیه و امثال آن. وقتی میگوییم خلق من است؛ یعنی عادت کردهام، روش من این است. همچنین میتوان گفت اخلاق جمع خُلق و خُلق از ماده «خ ل ق» است. از ماده خَلق نیز مشتق میشود. «خَلق» بر شکل ظاهری ایشان ناظر است و «خُلق» بر شکل باطنی آن. خَلق صورت است و خُلق سیرت. انسانها همانگونه که در کل
ظاهری با هم متفاوتند و بهندرت میتوان دو فرد کاملا شبیه یکدیگر یافت، ازحیث باطنی و نفسانی بسیار متنوعند. واژه اخلاق دو کاربرد متمایز دارد: گاهی اخلاق به معنای خلق و خوی، رفتار عادت شده و مزاج به کار میرود، همانگونه که دو واژه انگلیسی عنوان شده در واژه نامه، گاهی به معنای عادت و سجیه به کار میروند. معنای دیگر این واژهها دانشی است که از حسن و قبح و خوبی و بدی رفتارصبحت میکند ]1[ اخلاق سازمانی اخلاق یک سازمان است، و این است که چگونه یک سازمان اخلاقی به یک محرک داخلی یا خارجی پاسخ میدهد. اخلاق سازمانی با فرهنگ سازمانی وابسته است. اگر چه، شبیه رفتار سازمانی (OB) و اخلاق کسب و کار در سطوح خرد و کلان است. اخلاق سازمانی نه OB است و نه فقط اخلاق کسب و کار (بلکه شامل حاکمیت و اخلاق شرکت است). اخلاق سازمانی بیانگر ارزشهای یک سازمان به کارکنان خود و اشخاص دیگر بدون در نظر گرفتن قوانین دولتی و نظارتی میباشد.]2[ در مورد نقش اخلاق در کسب و کار موارد زیر قابل توجه میباشد: برای توصیف و دستهبندی فرایند شکلگیری ارزش در سازمان و بازار آزاد است؛ برای توصیف و دستهبندی این است که چطور تصمیمها در سازمان اتخاذ شده است؛ به منظور ارائه یک انتقاد از روند شکلگیری ارزش در سازمان و در اقتصاد بازار آزاد است؛ برای تجویز ارزشهایی است که باید در سازمان حفظ شوند؛ و برای تجویز اینکه چگونه تصمیم باید اتخاذ شود تا در جهت و هم صدا با اصول اخلاقی باشد. ]3[
طبقه بندی اخلاق:
الهی اخلاق را به "مجموعهای از فرآیندهای عینی معنوی که دخالت تام در رشد خود واقعی دارد" و "فرآیندی که طی آن، در کارکرد واحدهای صفاتی یا ارگانیزم معنوی تعادل ایجاد میشود" تعریف کرده است. او بین اتیک (ethics) و مورالیتی(morality) تفاوت قائل شده است. به نظر وی اولی همان"اخلاق عملی" است که معنای علم عمل به اخلاقیات و تهذیب نفس دارد و دومی نیز همان، "اخلاق نظری" است که به علم تشخیص خوب و بد مشهور است. در طبقهبندی دیگری علم اخلاق وظیفه تعیین رفتارهای زشت و نادرست و بد و ناپسند در مقابل رفتارهای نیک و درست و خوب و پسندیده را بر عهده دارد. در حالی که، وظیفه فلسفه اخلاق تبیین معانی و چیستی مفاهیم اخلاقی (از قبیل: تعریف و تحلیل مفاهیم اخلاقی، ماهیت گزارههای اخلاقی، زبان اخلاق و کارکرد آن، رابطه علم و اخلاق، رابطه دین و اخلاق، منطق و معرفتشناسی اخلاق) است که کاری بیرون علمی (بیرون از حوزه ی علم اخلاق) و متعلق به معرفت های درجه دوم است یکی دیگر از صاحبنظران چهار معنا برای اخلاق ارائه کرده است:
1- اخلاق مجموعه ای از پند و اندرزاست مانند نهج البلاغه و به ویژه سخنان قصار آن، که در این حالت اخیر یک کتاب اخلاقی است و در ادبیات فارسی برای آن از اصطلاحهایی همچون: پندنامه، اندرزنامه، سیاستنامه و نصیحت الملوک استفاده شده است.
2- اخلاق همان سنتهای جاری و متداول در جامعه است در این حالت میتوان به اخلاق مکاتب و جوامع مانند اخلاق ایرانی، اخلاق اسلامی، اخلاق مسیحی، اخلاق ژاپنی، اخلاق بودایی و ... اشاره نمود.
3- اخلاق به معنای علم اخلاق است که به تحقیق علمی در چند و چون عواطف یعنی فضایل و رذائل اخلاقی میپردازد. عواطف اخلاقی چگونه در انسان بروز میکنند و چگونه رشد میکنند؟ چگونه رنگ میبازند؟ و پرسشهایی از این دست علم اخلاق در این جا با انجام مطالعات روانشناسی، جامعهشناسی، زیستشناسی، مردمشناسی، پزشکی و ... سعی در یافتن پاسخ های ممکن دارد. (از این رو است که امروزه بسیاری از شاخههای علم به این موضوع می پردازند).
4- اخلاق به معنای فلسفه اخلاق است که عبارت است از "شعبهای از فلسفه که در ماهیت خوبی و حق به بحث و گفتگو و کاوش و پژوهش میپردازد" ]4[
درتقسیمبندی دیگری اخلاق به سه دسته طبقهبندی شده است:
1ـ اخلاق توصیفی (که شامل تحقیق های تجربی- توصیفی، علمی و تاریخی انسانشناسان، جامعهشناسان در زمینههای اخلاقی میشود) 2- اخلاق هنجاری (که همان علم اخلاق است بیانکننده اصول و احکام اخلاقی مانند دزدی بد است و یا نباید دزدی کرد) و 3- فلسفه اخلاق که وظیفه تبیینگری و پاسخ دادن به چراییها را بر عهده دارد و مثلا باید پاسخ دهد که چر