ارائه نقشه راه پیاده سازی مدیریت دانش در دانشگاه نمونه موردی: دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام
محورهای موضوعی :
محمدحسین گودرزی
1
(دانشگاه جامع امام حسین (ع))
مسعود موحدی
2
(دانشگاه جامع امام حسین (ع))
علی محمد احمدوند
3
(دانشگاه جامع امام حسین (ع))
کلید واژه: مدیریت دانش, نقشه راه, نقشه راه مدیریت دانش, مدیریت دانش در دانشگاه,
چکیده مقاله :
یکی از اهداف اصلی دانشگاه‌ها، شناخت نیازهای دانشی فعلی و آتی صنعت کشور و آموزش دانشجویان در راستای این نیازهاست. از جمله ابزارهای موثر در جهت رسیدن به این مهم، به‌کارگیری سیستم مدیریت دانش در دانشگاه‌ها و مراکز صنعتی کشور، و ارتباط هر دو سیستم آن‌ها با یکدیگر است. اما حجم انبوه و پراکنده مباحث مدیریت دانش باعث سردرگمی و روی گرداندن آن‌ها، از پیاده سازی مدیریت دانش شده است. لذا هدف این تحقیق، بررسی مهم‌ترین نقشه راه‌ها‌ی پیاده سازی مدیریت دانش و ارائه نقشه راهی برای پیاده سازی مدیریت دانش در دانشگاه جامع امام حسین (ع) است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق شامل 80 نفر کارشناس اجرایی مدیریت دانش و آشنا به محیط‌های دانشگاهی است که از طریق فرمول کوکران، 45 نفر به روش نمونه گیری هدف دار انتخاب شدند. نقشه راه بدست آمده از ادبیات موضوع، به وسیله پرسشنامه‌ای با طیف 5 گزینه‌ای لیکرتی، که روایی آن توسط فرمول لاشه و پایایی آن توسط آلفای کرونباخ (91/.) احراز گردید، مورد ارزیابی قرار گرفت. جهت تایید مدل از آزمون‌های فرض و جهت تحلیل داده‌ها، از توزیع دوجمله‌ای استفاده شد. در نهایت نقشه راهی کاربردی، شامل 11 فاز اصلی و 30 فعالیت کلیدی به همراه جزئیات و نحوه ارتباطات آن‌ها، به منظور پیاده سازی مدیریت دانش در دانشگاه بدست آمد.
One of the main objectives of universities, recognizing the current and future Knowledge needs of industry and educate students in line with these needs. One of the most effective tools to achieve this aim is using the knowledge management system in the State universities and Industrial centers of the country, and Linking the two systems together. However, the massive volume and dispersed of knowledge management issues Has led that most of universities be confused and Repent on the implementation of knowledge management. So the aim of this study is to evaluate the roadmaps of implementation knowledge management and provide a road map for implement knowledge management in The Comprehensive University of Imam Hossein. The study In terms of aim is applied and In terms of method is Descriptive - survey research. Statistical population of Research is Including 80 Executive expert knowledge management familiar with College campuses. Through the formula of Cochran, 45 people were selected with Targeted sampling. The road map obtained from the literature was evaluated, with a questionnaire with range of five options Likert, that its validity by the formula lashe and its reliability by Cronbach's alpha (0.91) were obtained. For confirm the model was used Hypothesis Test and for the data analysis was used Binomial Distribution. Finally, in order to implement of knowledge management in University was obtained an applied roadmap, including 11 major phases and 30 Key Activity with details and their interaction
1. اخگر، بابک؛ جهانیان، خشایار، قطب نمای مدیریت دانش، چاپ دوم، نگاه دانش، تهران،1389.
2. اسلامی، وحید؛ شاهلو، کرم، گامهای پیاده سازی مدیریت دانش و موانع استقرار آن، مجموعه مقالات دومین کنفرانس ملی مدیریت دانش، مرکز همایشهای بین المللی رازی، تهران، 1388.
3. افرازه، عباس، مدیریت دانش (مفاهیم، مدل‌ها، اندازه گیری و پیاده سازی) ، چاپ دوم، مولف، تهران، 1386
4. اقبال سرابي، مهدي؛ اسماعيلي، حسن، مديريت دانش تجربه اي جديد در شركت آب و فاضلاب خراسان رضوي، مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی مدیریت دانش، مرکز همایشهای بین المللی رازی، تهران، 1388
5. توکلی مقدم، رضا؛ کریمی، بینامین، ارائه یک نقشه راه برای پیاده سازی مدیریت دانش در سازمان‌ها، مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی مدیریت دانش، مرکز همایشهای بین المللی رازی، تهران، 1386
6. شفيعا، محمدعلي؛ متوليان، عليرضا؛ رهنمافرد، محسن، مدل پيشنهادي در برنامه ريزي جامع توسعه مديريت دانش در سازمان، مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی مدیریت دانش، مرکز همایشهای بین المللی رازی، تهران، 1386
7. مهرعلی زاده، یداله ، نظریه‌ها‌ی نوین مدیریت : مباحث نظری و عملی، چاپ اول، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، 1388
8. مهرعلی زاده. یداله؛ عبدی، محمد رضا ، نظام مدیریت دانش: تجربه ی سازمان امور مالیاتی کشور، چاپ اول، دانشگاه شهید چمران اهواز، 1388
9. APQC, American Productivity and Quality Center: "KM Consortium Benchmarking Study". Final Report.Houston 1996
10. APQC’s Road map to Knowledge Management Result: Stages of Implementation TM", 2001; Available from: http://www.apqc.org/km/roadmap/, last view 2012/1/6
11. Calabrese, F.A. and C.Y. Orlando, "Knowledge organisations in the twenty-first century: deriving a 12- step process to create and implement a comprehensive knowledge management system". Journal of Information and Knowledge Management Systems, vol. 36, pp 238 - 254. , 2006
12. Castellanos, A., Rodriguez, J and Ranguelov S.Y.," University R&D&T Capital: What Type of Knowledge Drive It?" Jurnal of Intellectual Capital Vol.5, No.3, pp.478-499, 2004
13. Dataware Technologies, Inc. "Seven Steps to Implementing Knowledge Management in Your Organization".1999, Available from: www.dataware.com, last view 2011/5/3
14. ]EKMF[, European KM Forum Report D2.2. "KM Assessment Model and Tool" EKMF_D22_Vol5, 2003_02_07_IAT.doc, Available from:
15. http://www.prorad.org/roadmap/roadmap/roadmap.htm, last view 2012/1/10
16. Jafari M, Akhavan P, Mortezaei A," A review on knowledge management discipline", Journal of Knowledge Management Practice, Vol. 10, No. 1, March 2009
17. Lee, Hawan -Jang; Young – Gul Kim,"A Stage Model of Organizational Knowledge Management: A Latent content Analysis". Expert Systems with Applications Journal, Vol. 20, No.3, pp.299 – 311, 2001
18. Lin, X., Bransford, J., "Instructional Design and Development of Learning Communities: An Invitation to a Dialogue, In: Constructivist Learning Environments: Case Studies in Instructional Design", ed. B. Wilson (Educational Technology, Englewood Cliffs, NJ) pp. ٢٠٣-٢٢٠.2006
19. Piccoli, G., Rami, A., Blake, I., "Knowledge Management in Academia: A Proposed Framework, Jurnal of Information Technology and Management", Vol.2, NO. 1, pp.٢٢٩-٢۴۵, ٢٠٠٠.
20. Road+map Available from:: http://www.thefreedictionary.com/road+map, last view 2012/1/6
21. TAC’s Education and Human Resources Development Council," Knowledge Management Framework", Available from: www.tac-atc.ca, last view 2011/10/14
22. Tiwana A , "The Knowledge Management Toolkit, Practical techniques for building a Knowledge Management System", Pearson Education, 2000
23. U.S. Navy Human Performance Center, Leveraging Knowledge Capital," Designing and Developing a Knowledge Management Program", Available from: http://km.gov, last view 2011/9/21.
ارائه نقشه راه پیاده سازی مدیریت دانش در
دانشگاه نمونه موردی: دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام
محمدحسین گودرزی* مسعود موحدی ** علی محمد احمدوند***
*دانشجوی کارشناسی ارشد سیستم‌های اقتصادی و اجتماعی، دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه جامع امام حسین (ع)
**دانشیار، دانشگاه جامع امام حسین (ع)
***استادیار، دانشگاه جامع امام حسین (ع)
تاريخ دريافت: 15/03/89 تاريخ پذيرش: 15/6/89
چكيده: یکی از اهداف اصلی دانشگاه‌ها، شناخت نیازهای دانشی فعلی و آتی صنعت کشور و آموزش دانشجویان در راستای این نیازهاست. از جمله ابزارهای موثر در جهت رسیدن به این مهم، به‌کارگیری سیستم مدیریت دانش در دانشگاه‌ها و مراکز صنعتی کشور، و ارتباط هر دو سیستم آن‌ها با یکدیگر است. اما حجم انبوه و پراکنده مباحث مدیریت دانش باعث سردرگمی و روی گرداندن آن‌ها، از پیاده سازی مدیریت دانش شده است. لذا هدف این تحقیق، بررسی مهم‌ترین نقشه راه‌ها‌ی پیاده سازی مدیریت دانش و ارائه نقشه راهی برای پیاده سازی مدیریت دانش در دانشگاه جامع امام حسین (ع) است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق شامل 80 نفر کارشناس اجرایی مدیریت دانش و آشنا به محیط‌های دانشگاهی است که از طریق فرمول کوکران، 45 نفر به روش نمونه گیری هدف دار انتخاب شدند. نقشه راه بدست آمده از ادبیات موضوع، به وسیله پرسشنامه‌ای با طیف 5 گزینه‌ای لیکرتی، که روایی آن توسط فرمول لاشه و پایایی آن توسط آلفای کرونباخ (91/.) احراز گردید، مورد ارزیابی قرار گرفت. جهت تایید مدل از آزمون‌های فرض و جهت تحلیل داده‌ها، از توزیع دوجمله‌ای استفاده شد. در نهایت نقشه راهی کاربردی، شامل 11 فاز اصلی و 30 فعالیت کلیدی به همراه جزئیات و نحوه ارتباطات آن‌ها، به منظور پیاده سازی مدیریت دانش در دانشگاه بدست آمد. کلید واژه: مدیریت دانش، نقشه راه، نقشه راه مدیریت دانش، مدیریت دانش در دانشگاه. |
مقدمه
ظهور و بروز فناوري اطلاعات و ارتباطات و نفوذ آن به تمامي ابعاد زندگي بشر، باعث تغييرات و تحولات زيادي به خصوص در سازمان‌ها شده است. دانش و به تبع آن صنعت کشورها، پیوسته در حال تغییر و به روز شدن است و سازمان‌ها به منظور كسب مزيت رقابتي و مقابله با شرايط متغير محيطي، مجبور به مدیریت کردن دانش‌های خود و رصد دانش رقیبانشان شده‌اند. پیاده سازی سیستم مديريت دانش در سازمان‌ها به عنوان يكي از این مباحث جدید، مطرح شده و در همين راستا به كمك سازمان‌ها آمده است [7]. در کشور ما با توجه به اینکه منابع نفتی و گازی، روزی تمام خواهند شد، بایستی به فکر جایگزینی ارزشمند برای صادرات و کسب درآمد باشیم، که این امر مستلزم توجه به مقوله دانش و مدیریت آن و حرکت دادن سیستم‌های اقتصادي کشور به سمت اقتصاد دانش محور است.
تعاريف گوناگوني در خصوص مديريت دانش1 ارائه گرديده كه هر يك، ابعادي از اين موضوع را نمايش مي‌دهند. یکی از کامل‌ترین این تعاریف به صورت زیر است:
مديريت دانش، فرايند كشف، كسب، توسعه و ايجاد، نگهداري، ارزيابي و به‌کارگیری دانش مناسب در زمان و مکان مناسب توسط فرد مناسب در سازمان است كه از طريق ايجاد پيوند ميان منابع انساني، فناوري اطلاعات و ارتباطات و ايجاد ساختاري مناسب براي دستيابي به اهداف سازماني صورت میپذيرد [3].
با توجه به تحریم‌های مکرر کشور ما از جانب بیگانگان و فرمایشات مقام معظم رهبری در مورد اقتصاد مقاومتی، یکی از مسئولیت‌های اصلی در این امر متوجه دانشگاه‌هاست که بایستی با به‌کارگیری سیستم مدیریت دانش در محیط داخلی و خارجی خود، نیازهای دانشی لازم در چرخه‌ها‌ی تولید و صنعت کشور را کشف و به منظور برآورده کردن آن‌ها و خودکفایی در دانش، دانشجویان را در آن راستا، تربیت و هدایت کنند، به گونه‌ای که تلاش‌های دانشجویان و استادان و مسئولان بتوانند وابستگی‌ها‌ی دانشی موجود در چرخه تولید و صنعت را برطرف کنند. بدین وسیله صنایع مختلف کشور ما از واردات کالاهای مختلفشان که در واقع به دلیل عدم دانش ساخت یا تکنولوژی آن کالا است، بی نیاز می‌شوند. لازمه این امر پیاده سازی سیستم مدیریت دانش هم در صنعت و هم در دانشگاه‌هاست. تا بتوان به راحتی نیازهای دانشی صنعت را شناسایی، کشف، ثبت، به‌کارگیری و توسعه داد.
دانشگاه‌ها‌ی زیادی اقدام به پیاده سازی مدیریت دانش در سازمان‌هایشان را کرده‌اند. با توجه به تجربیات دانشگاه‌هایی از قبیل آموزش عالی هند و دانشگاه چک، طراحی و اجراي موثر مدیریت دانش مزایا و دستاوردهای بسیاري برای این دانشگاه‌ها داشته است [18]. از آن جمله، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. دسترسي راحت و آسان محققين و ساير كاربران به اطلاعات و دانش به كمك سيستم الكترونيكي اسناد.
2. ايجاد مزيت رقابتي در سازمان و انجام كار موثر از طريق مشاركت و استفاده مجدد از دانش
3. كمك به انتشار دانش در سازمان و سرعت گردش دانش در سازمان‌های تحقيق و توسعه
4. تبديل دانش ضمني محققين به دانش صريح به منظور ثبت دانش حاصله از تحقيقات
5. ارتقاء عملکرد تجاري دانشگاه و صنعت و افزایش توان رقابتی کشور
6. افزایش ارتباط با صنعت از طرق مختلف و قابلیت درك محیط
7. افزایش کیفیت آموزشی و ابتکارات و طراحی مجدد فرایندها
8. وجود معیارهاي اندازه گیري براي عملکرد سازمان و افراد
9. ارتقاء علمی و پژوهشی اعضاي هیئت علمی و دانشجویان
10. جذب دانشجویان و اساتید بهتر و افزایش تعداد آن‌ها
11. بهبود فرهنگ کاري و ارتباطی کارکنان و دانشجویان
12. کنترل یادگیري فردي در جهت یادگیري سازمانی
13. هم سویی راهبردی در تمام دانشکده‌ها
14. بهبود کیفیت فرایند یادگیري و آموزش
15. ايجاد استراتژي دانشي براي تحقيقات
16. افزایش مسئولیت اجتماعی دانشگاه
17. افزایش بهره‌وری و درآمد پژوهشی
در این میان یکی از مسائل اصلی که دانشگاه‌ها با آن روبه رو هستند، مسئله نحوه پیاده سازی مدیریت دانش است. زیرا اغلب حجم انبوه موضوعات و مباحث مدیریت دانش، منجر به سردرگمی، تعلل و گاهاً روی گرداندن و یا شکست در پیاده سازی مدیریت دانش می‌شود [1]. بدین منظور، در این تحقیق که مستخرج از پایان نامه‌ای با همین عنوان است، سعی شده است نقشه راهی در سطح کلان، برای پیاده سازی مدیریت دانش در دانشگاه‌ها، خاصه دانشگاه جامع امام حسین (ع) طراحی گردد.
1. مدیریت دانش در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و پژوهشی
با توجه به نقش مهمی که دانشگاه‌ها در پرورش و ارتقاء سطح علمی دانشجویان و به دنبال آن توسعه بخش صنعت و نظام جمهوری اسلامی ایران ايفا می‌کند، نیاز به مدیریت دانش در دانشگاه‌ها‌ی کشور به عنوان یکی از بخش‌های دانش بنیان کشور، حیاتی به نظر می‌رسد. از نظر بعضی محققان سرمایه فکری یک دانشگاه عبارت است از : حجمی از دانش که توسط آن دانشگاه حفظ می‌شود و برای جامعه ارزش ایجاد می‌کند. این ارزش گذاری به شدت وابسته به انتقال آن دانش به نهادهای اجتماعی است [12].
در دهه‌ها‌ي اخیر، سازمان‌های خدماتی از جمله دانشگاه‌ها نیز مانند سازمان‌های تولیدي با افزایش رقابت مواجه شده‌اند. اغلب دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در جهان، متهم شده‌اند که در آماده سازي دانشجویان جهت تفکر عمیق، استدلال‌های کمی و مهارت‌های پژوهشی موفق نبوده‌اند. متأسفانه آشکار گردیده که چنین محیط‌های آموزشی نتوانسته‌اند متناسب با انتظاراتی که از این محیط‌ها است دانشجویانی منعطف، به روز و متناسب با نیازهای اصلی جامعه و صنعت، تربیت و آن‌ها را مدیریت کنند [17].
امروزه سازمان‌ها به کارکنانی نیاز دارند که بتوانند به سرعت در روش‌های جدید مشارکت داشته باشند، به طور موثر ارتباط برقرار کنند و همکاري نمایند، مستقل اطلاعات را جستجو و ارزیابی کنند و با رغبت دانش خود را به شیوه اي که قابل درك و آماده براي به‌کارگیری است با همکاران خود به اشتراك بگذارند. این مسئولیت سازمان‌های آموزشی ویژه دانشگاه‌هاست تا فارغ‌التحصیلان را با چنین توانائی‌هایی آماده سازند [18]. همچنین یکی از ابزارهای توانا جهت رسیدن به چشم انداز بیست ساله کشور، مدیریت