زمینهها و مؤلفههای تحولخواهی در آثار علی اکبر صابر
علی صادقی دهخوارقانی
1
فیروز راد
2
(گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران )
حسین آقاجانی مرساء
3
(دانشیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
کلید واژه: علی اکبر صابر, سنت , تحول خواهی , رویکرد بازتاب , تحلیل محتوای کیفی,
چکیده مقاله :
مقاله حاضر کوششی است برای شناخت بهتر زمینههای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تحولخواهی و همچنان مؤلفهها و ابعاد آن در اشعار «علی اکبر صابر» مندرج در کتاب «هوپ هوپ نامه». تحولخواهی در این مقاله به معنی گسست از سنت یا بازنگری در آن با هدف تحقق تجدد و مدرنیته بکار رفته است. این تحقیق در چارچوب «رویکرد بازتاب» و با استفاده از روشهای «تحلیل محتوای کیفی» برای تحلیل متن اشعار و روش «کتابخانهای» برای توصیف و معرفی زمینههای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی شکلگیری چنین گرایشی استفاده شد. «رویکرد بازتاب» در کنار رویکردهای «شکل دهی» و «اثر به مثابه نهاد اجتماعی» سه رویکرد اصلی در سنت جامعه شناسی ادبیات را شکل داده است و مفهوم رویکرد بازتاب که مهم ترین جریان در جمعه شناسی ادبیات است، این است که اثر ادبی همچون آیینه ای است که واقعیات اجتماعی را انعکاس می دهد. یافتهها نشان داد که تغییرات سریع و بنیادین سیاسی و اجتماعی که در جامعهی شاعر از قرن نوزده میلادی آغاز شده بود و فضای اجتماعی را با مفاهیم و پدیدههای جدید مواجه میکرد، نمود مستقیم و روشنی در اشعار مندرج در کتاب هوپ هوپ نامه دارد؛ همچنین مؤلفهها و ابعاد این تحول و تحولخواهی نیز مشخص و تبیین شد.از جمله ی این مؤلفهها می توان به حاکمیت قانون، نشر معارف، تحصیل دختران، مبارزه با خرافات، جنبش مشروطیت، احزاب، حقوق شهروندی و ... اشاره کرد.
چکیده انگلیسی :
This paper is an attempt to better understand the social, political, economic, and cultural backgrounds of reformism and its elements and dimensions in the poems of "Ali Akbar Saber" included in the book "Hop Hop Name." Reformism in this article refers to a break from tradition or a re-evaluation of it with the aim of achieving modernity. This research is framed within the "reflection approach" and uses "qualitative content analysis" methods to analyze the texts of the poems and "library research" methods to describe and introduce the social, political, economic, and cultural contexts that shaped this tendency. The "reflection approach," along with the approaches of "shaping" and "work as a social institution," forms the three main approaches in the tradition of the sociology of literature. The concept of the reflection approach, which is the most significant trend in the sociology of literature, is that the literary work serves as a mirror reflecting social realities. The findings demonstrated that the rapid and fundamental political and social changes that began in the poet's society in the 19th century and exposed the social space to new concepts and phenomena are directly and clearly reflected in the poems included in "Hop Hop Name." Additionally, the components and dimensions of this reform and reformism were identified and explained. These components include the rule of law, dissemination of knowledge, education of girls, combating superstitions, the constitutional movement, political parties, civil rights, and more.
1 - منابع فارسی
اتابکی، تورج. تجدّد آمرانه. ترجمهی مهدی حقیقتخواه. تهران: انتشارات ققنوس. چاپ ششم، 1398
احمدی، بابک. مدرنیته و اندیشه انتقادی. تهران: نشر مرکز، چاپ چهاردهم، 1400
احمدی، بابک. معمای مدرنیته. تهران: نشر مرکز، چاپ دوازدهم، 1400
ارشاد، فرهنگ. کندوکاوی در جامعهشناسی ادبیات. تهران: نشر آگه، 1398
اسکارپیت، روبر. جامعهشناسی ادبیات. ترجمه: دکتر مرتضی کتبی. تهران: سمت، 1392
اوث ویت، ویلیام و تام باتامور. فرهنگنامه اندیشه اجتماعی مدرن. ترجمهی اکبر معصوم بیگی. تهران: موسسه انتشارات نگاه، 1396
ایمانی، محمد تقی و محمدرضا نوشادی. «تحلیل محتوای کیفی». پژوهش. سال سوم ( شماره دوم)، پاییز و زمستان 1390
باربیه، موریس. مدرنیته سیاسی. ترجمهی عبدالدهاب احمدی. تهران: نشر آگه، چاپ هشتم، 1400
برنجیان، سکینه. ادبیات آذری و فارسی در آذربایجان ایران در سدهی بیستم. ترجمه ی دکتر اسماعیل فقیه. تهران: نشر مرکز، 1385
پوینده، محمد جعفر. درآمدی بر جامعهشناسی ادبیات. تهران: نقش جهان مهر،1390
پین، مایکل. فرهنگ اندیشهی انتقادی از روشنگری تا پسامدرنیته. ترجمهی پیان یزدانجو.تهران: نشر مرکز، چاپ سوم، 1383
تایرل، ملیحه س. ابعاد پنهان ادبیات آذربایجانی در دورهی شوروی. ترجمهی دکتر اسماعیل فقیه. تهران: نشر مرکز، ۱۳۹۱
تبریزی، منصوره. «تحلیل محتواب کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی». فصلنامه علوم اجتماعی. شماره 64. بهار 1393
ترابی، علی اکبر. جامعهشناسی ادبیات فارسی. تبریز: فروغ آزادی، 1376
توکل، محمد. جامعهشناسی معرفت و علم. تهران: سمت، 1388
توکل، محمد. جامعهشناسی معرفت. تهران: پژوهشکده حوزه و دانشگاه،1388
جعفروف. م. ج. آخوندوف و صابر. ترجمه احمد شفائی. انتشارات حقیقت
خلخالی، عبدالعلی. قاعدهی زبان ترکی. مقدمه و تصحیح دکتر حسین محمدزاده صدیق. تبریز: نشر یاران. چاپ سوم. 1387
رامین، علی. مبانی جامعهشناسی هنر. تهران: نشر نی، 1391
راودراد، اعظم. جامعهشناسی سینما و سینمای ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1392
راودراد، اعظم. نظریههای جامعهشناسی هنر و ابیات. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1390
ریتزر، جرج. دانشنامهی جهانی شدن. سرپرست ترجمهی فارسی نورالله مرادی و محبوبه مهاجر. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1395
ساروخانی، باقر. روشهای تحقیق در علوم اجتماعی. جلد دوم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1389
سوانه، پیر. مبانی زیباشناسی. ترجمه: محمدرضا ابوالقاسمی. تهران: نشر ماهی، 1391
سویتوخوفسکی، تادیوش. آذربایجان و روسیه. ترجمهی کاظم فیروزمند. تهران: نشر شایگان، ۱۳۹۶
سیف، عبدالرضا و حسین بخشی. «بررسی تأثیرپذیریهای سید اشرف گیلانی از شعر میرزا علی اکبر صابر». فصلنامه تخصصی نظم و نثر فارسی، سال پنجم (پیاپی 18)، زمستان 91، ص 214-203
شوالیه، ژان – گربران، آلن فرهنگ نمادها. تهران: انتشارات جیحون، 1388
صابر، م. ع. ، هوپ هوپ نامه. ترجمهی احمد شفائی. زیر نظر خمید محمدزاده. باکو: نشریات دولتی آذربایجان. 1977
1393
عباسزاده، محمد. «تاملی بر اعتبار و پایایی در تحقیقات کیفی». جامعهشناسی کاربردی. سال بیست و سوم. شماره پیاپی (45). شماره اول. بهار 1391
عضدانلو، حمید. آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه شناسی. تهران: نشر نی، 1384
فراستخواه، مقصود. (1388). سرآغاز نواندیشی معاصر. تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ چهارم
فرکلاف، نورمن. تحلیل گفتمان انتقادی. ترجمهی روحالله قاسمی. تهران: اندیشه احسان، چاپ دوّم، 1399
فرنگی، آیدین. میرزا علی اکبر صابر. داستان زندگی. تهران: عنوان، 1401
فلیک، اووه. درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمهی هادی جلیلی. تهران: نشر نی، چاپ نهم،1396
کاتوزیان، محمدعلی همایون. دولت و جامعه در ایران- انقراض قاجار و استقرار پهلوی. ترجمهی حسن افشار. تهران: نشر مرکز، چاپ دوازدهم، 1400
کالکر، رابرت. فیلم، فرم و فرهنگ. ترجمه: بابک تبرایی.تهران: فارابی، 1384
کولاکوفسکی، لشک جریانهای اصلی در مارکسیسم. جلد سوم. ترجمه: عباس میلانی. تهران: نشر اختران، 1387
گلدمن، لوسین. جامعهشناسی ادبیات (دفاع از جامعهشناسی رمان). ترجمهی محمد جعفر پوینده. نشر هوش و ابتکار، 1371
لارنسون، دایان تی و آلن سوئینگوود جامعهشناسی ادبیات.ترجمه: دکتر شاپور بهیان. تهران: سمت، 1399
لوکاچ، جورج. جامعهشناسی رمان. ترجمهی محمد جعفر پوینده. تهران: نشر ماهی، چاپ چهارم، 1400
محرمی، رامین. «بررسی تطبیقی شعر کودک در هوپ هوپ نامه علی اکبر صابر و دیوان نسیم شمال». مجله علمی پژوهشی مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، سال پنجم (شماره دوم) (پیاپی 10)، پاییز و زمستان 93
مومنی راد، اکبر. خدیجه علی آبادی. هاشم فردانش. ناصر مزینی. «تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج». فصلنامه اندازهگیری تربیتی. سال چهارم. شماره 14. زمستان92
نئوندورف، کیمبرلی ای. راهنمای تحلیل محتوا. ترجمهی حامد بخشی و وجیهه جلائیان بخشنده. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 1395
یعقوبزاده فرد، جلیل. سیاست و برنامهریزی زبان در جمهوری آذربایجان. تهران: ساوالان ایگیدلری. 1397
2 - منابع ترکی با خط عربی
آخوندف، ناظم. آذربایجان طنز روزنامهلری. کؤچورن: غ. ر. سپهری. تهران: انتشارات فرزانه. 1358
کؤچرلی، فریدون بی. آذربایجان ادبیات تاریخی ماتریاللاری(بیرنجی جیلد ایکینجی حیصه). باکو: آذرنشر. 1925
یعقوب زاده فرد، جلیل. مدرنلشمه و مدرنلیک شبسترلی میرزا علی معجزون مفکوره سینده. تبریز: قالان یورد. 1401
3 - منابع ترکی با خط لاتین
axundzadə, mirzə fətəlı. əsarlər. bakı: şərq-qərb. 2005
ələkbərli, faiq. azərbaycan türk fəlsəfi və ictimai fikir tarixi (XİX-XX əsrlər) i hissə. Bakı: elm və təhsil. 2018
fəlsəfə mühazırələr toplusu. Bakı: azərbaycan respublikası daxili işlər nazirliyi polis akademiyası. 2014
mir cəlal. azərbaycan ədəbi məktəblar(1905 – 1917). Baki. 2004