Designing a Model of Internal Relations in the Insurance Industry Using Interpretive Structural Modeling (ISM)
Subject Areas : General
pegah Madah Rudsari
1
,
Davood Kiakojouri
2
*
,
Mehran Mokhtari Bayekolaei
3
1 - PhD student in public administration majoring in organizational behavior; Chalous Branch, Islamic Azad University, Chalous, Iran
2 - Associate Professor of Public Administration Department; Chalous Branch, Islamic Azad University, Chalous, Iran
3 - Associate Professor of Public Administration Department; Chalous Branch, Islamic Azad University, Chalous, Iran
Keywords: Structural Capital, Human Capital, Relational Capital, Insurance Industry,
Abstract :
Intellectual capital is a combination of intangible assets, human assets and infrastructures that enable the organization to perform its tasks. Structural, human, and relational capitals are the components of intellectual capital, which are a combination of intangible assets, human assets, and infrastructures that enable the organization to perform its duties. Based on this, the main goal of the current research is to design internal relationships between structural, human and relational capitals in the insurance industry using Interpretive Structural Modeling (ISM). The method in this research is quantitative (descriptive-survey) and by using the snowball method, 15 experts in the field of public administration and organizational behavior who were effective in the field of intellectual capital and social capital and also had management experience in the insurance industry as The statistical sample of the research was selected and the internal relationships between the research components were identified by the Interpretive Structural Modeling (ISM) method
The findings of the research showed that the dimension of human capital (including communication skills, work experience and tacit knowledge of people) as the basis of the model affects all other dimensions and is located at the bottom level, which is the basis of intellectual capital and an essential element. It is considered in the implementation of its duties. At the middle level of the dimension of relational capital (including trust and honesty, informal participation, political participation, social participation, economic participation) and at the last level is structural capital (including communication and network links and network capitals), which two other dimensions have an effect on it. As a result, the structural, human and relational capitals are a set of knowledge, information, intellectual assets, experience, competition and learning of the organization, which managers, paying attention to this factor, can be a suitable platform for promoting capitals. Provide an idea in the organization.
1. بهرامی، سوسن، تحلیل روابط چندگانه سرمایه فکری و نوآوری سازمانی در آموزش عالی. فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی(1390)، دوره 13 شماره 61.
2. تحریری فرد، احمد و شریفی، سید حمید و پوریان، علیرضا. مدیریت سرمایه فکری و تاثیر آن بر عملکرد سازمان، سومین همایش ملی ایده¬های کاربردی در علوم تربیتی، روانشناسی و مطالعات فرهنگی، بوشهر(1402).
3. رئیس¬پور، علی، آسیب شناسی مولفه های نظام سرمایه فکری و بکارگیری آن در سازمان های دولتی ایران، پنجمین کنفرانس بین المللی علوم مدیریت و حسابداری، تهران، موسسه آموزشی عالی مهر اروند و مرکز راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار(1398).
4. عشقی، محمد، بررسی تأثير مولفه های سرمایه فکری بر عملکرد مالی سازمان. فصلنامه رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری(1399). سال چهارم، شماره 50.
5. مرادی شهدادی، خسرو؛ انواری رستمی، علی اصغر، رنجبر، محمد حسین و صادقی شریف، سید جلال، تبیین نقش سرمایه فکري در کاهش احتمال ورشکستگی شرکت ها: شواهدي از بورس اوراق بهادار تهران(1396). پژوهش هاي مدیریت منابع سازمانی دوره 7، شماره 4.
6. نیکوفر، ندا و آقاداوود، سیدرسول، بررسی اثرات سرمایه ساختاری بر سرمایه رابطه ای با در نظر گرفتن عملکرد سازمانی و سرمایه انسانی در بانک صادرات استان چهارمحال و بختیاری(1400).
7. Bontis, N, Intellectual capital: an exploratory study that develops measures and models. Management Decision, (1998). 36 (2), 63-76.
8. Brennan, N. and Connell, B. "Intectual capital: current issues and policy implications", Journal of Intellectual Capital, (2009). vol.1, No. 3, pp. 206-240.
9. Conibano, L." Accounting for intangibles: a literature review", The Journal of Accounting Literature. (2013). Vol. 19, pp. 102-300.
10. Hsu, Y and W. Fang. “Intellectual capital and new product development performance: The mediating role of organizational learning capability”, Technological Forecasting and Social Change, (2009). pp. 664-677.
11. Huang, and Y.-C. Jim Wu. “Intellectual capital and knowledge productivity: the Taiwan biotech industry”, Management decision, (2010). pp. 580-599
12. Linda, M.R, Rasyid, R and Megawati, M. ntellectual Capital and Firm’s Performance: An Empirical Evidence from Islamic Bank in Indonesia, Research Reviews: Journal of Social Sciences, (2018). Volume 3.
13. Lu, W & Wang, and Q.L. Kweh. “Intellectual capital and performance in the Chinese life insurance industry” Omega, (2015). pp. 65-74.
14. Noor, A & Nawangsari, L. The Effect of Intellectual Capital on Organizational Sustainability through Knowledge Management on Employees of Pd Dharma Jaya in Regionally Owned Enterprises of Dki Jakarta. European Journal of Business and Management Research. (2021).
15. Olarewaju, O & Sthembiso, T. Intellectual capital and financial performance of South African development community’s general insurance companies. Department of Management Accounting, Faculty of Accounting and Informatics, Durban University of Technology, South Africa. (2021).
16. Pınar, Sevcan & Mine Afacan Fındıklı & Ali Mertcan Köse. Relationship between Resource Dependency Sub-dimensions and Relationship between Resource Dependency Sub-dimensions and Innovation Performance. Procedia Computer Science 158 (2019) 557–564.
17. Radaelli, G. “Intellectual capital and knowledge sharing: the mediating role of organisational knowledgesharing climate”, Knowledge Management Research & Practice, (2012). pp. 342-352.
طراحی مدل روابط درونی در صنعت بیمه با استفاده از مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM)
* پگاه مداح رودسری ** داود کیاکجوری *** مهران مختاری بایع کلایی
* دانشجوی دکتری مدیریت دولتی گرایش رفتار سازمانی؛ واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران.
pegi_mp@yahoo.com
** دانشیار گروه مدیریت دولتی؛ واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران.
dr.davoodkia@iau.ac.ir
*** استادیار گروه مدیریت،واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران.
mokhtari@iauc.ac.ir
تاریخ دریافت: 22/04/1403 تاریخ پذیرش: 20/05/1403
چکیده
سرمایه فکری ترکیبی از داراییهای نامشهود، دارایی انسانی و زیرساختهایی است که سازمان را در انجام وظایفش توانمند میسازد. سرمایههای ساختاری، انسانی و رابطهای از اجزای تشکیل دهنده سرمایه فکری هستند که ترکیبی از داراییهای نامشهود، دارایی انسانی و زیرساختهایی میباشند که سازمان را در انجام وظایفش توانمند میسازد. بر همین اساس هدف اصلی تحقیق حاضر طراحی روابط درونی بین سرمایههای ساختاری، انسانی و رابطهای در صنعت بیمه با استفاده از مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM) است. روش در این پژوهش کمی(توصیفی – پیمایشی) بوده و با استفاده از روش گلوله برفی 15 متخصص در حوزه مدیریت دولتی و رفتار سازمانی که در زمینه سرمایه فکری و سرمایه اجتماعی صاحب اثر بودند و در صنعت بیمه نیز سابقه مدیریتی داشتهاند به عنوان نمونه آماری تحقیق انتخاب شدند که با روش مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM) روابط درونی بین مولفههای تحقیق شناسایی شدند.
یافتههای تحقیق نشان داد بُعد سرمایه انسانی (شامل مهارتهای ارتباطی، تجربه کاری و دانش ضمنی افراد) به عنوان مبنای مدل بر کلیه ابعاد دیگر اثر میگذارد و در سطح زیرین قرار دارد که به عنوان پایه سرمایه فکری و عنصر اساسی در اجرای وظایف آن محسوب میشود. در سطح میانی بُعد سرمایه رابطهای (شامل اعتماد و صداقت، مشاركت غيررسمي، مشاركت سياسي، مشارکت اجتماعی، مشاركت اقتصادي) قرار دارد و در سطح آخر نیز سرمایه ساختاری (شامل ارتباطات و پيوندهاي شبكه و سرمايه هاي شبكه) قرار دارد که دو بُعد دیگر بر آن اثر گذار هستند. در نتیجه سرمایههای ساختاری، انسانی و رابطهای مجموعهاي از دانش، اطلاعات، داراييهاي فكري، تجربه، رقابت و يادگيري سازماني هستند که مدیران با توجه نمودن به این عامل میتوانند بستر مناسبی برای ارتقای سرمایههای فکری در سازمان فراهم نمایند.
واژههای کلیدی: سرمایه ساختاری، سرمایه انسانی، سرمایه رابطهای، صنعت بیمه.
نوع مقاله: علمی
سرمایه فکری در حال حاضر یکی از عوامل اصلی در سازمان است که باعث رشد و رقابت میشود. سرمایه فکری ترکیبی از داراییهای نامشهود، دارایی انسانی و زیرساختهایی است که سازمان را در انجام وظایفش توانمند میسازد [15]. از نظر محققان و صاحب نظران
نویسنده عهدهدار مکاتبات: داود کیاکجوری Dr.davoodkia@iau.ac.ir
|
طراحی مدل روابط درونی در صنعت بیمه با استفاده ... / داود کیاکجوری و همکاران 126 |
رابطهای دانست.
1- سرمایه انسانی: سرمایه انسانی از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا منبع خلاقیت و نوسازی استراتژیک سازمان است. اساس وجود سرمایه انسانی، هوش و استعداد افراد سازمان است.گستره سرمایه انسانی بر دانشی که در ذهن کارکنان آن وجود دارد محدود میشود و میتوان این سرمایه را با توجه به سه بعد اندازه و مکان و زمان اندازه‌گیری نمود. سرمایه انسانی شامل عواملی نظیر دانش کارکنان، مهارت، توانایی و نگرش آنان است [1]. سرمایه انسانی همچنین نشان دهنده دانش ضمنی افراد است که در ذهن آنها جای گرفته است. سرمایه انسانی منبع مهمی از نوآوری و بازسازی استراتژی هر سازمان است و سازمان با استفاده از آن میتواند در اقتصاد مبتنی بر دانش به تولید و شناسایی ارزش بپردازد [9].
2- سرمایه ساختاری: سرمایه ساختاری شامل همه ذخایر غیرانسانی دانش در سازمان میباشد که در برگیرنده پایگاه‌های داده، نمودارهای سازمانی، دستورالعمل‌های اجرایی فرایندها، استراتژی‌ها، برنامه‌های اجرایی و به طور کلی هر آنچه که ارزش آن برای سازمان بالاتر از ارزش مادی اش باشد، است. سرمایه ساختاری را به عنوان سخت افزار، نرمافزار، پایگاه دادهها، ساختار سازمانی، حقوق اعضای سازمان، علائم تجاری و تمام توانایی‌های سازمان که حامی بهره‌وری کارکنان است تعریف میکنند. سرمایه ساختاری چیزی است که هنگامی که کارکنان شب به خانه می‌روند در سازمان باقی میماند. به عبارت دیگر سرمایه ساختاری شامل تمام انباشته‌های غیرانسانی دانش در یک سازمان است [17]. سرمایه ساختاری راهنمای انجام فرآیندها، استراتژی‌ها فعالیت های روزمره و هر چیزی که برای سازمان تولید ارزش کند میباشد. سرمایه ساختاری از ستون‌های اصلی ایجاد سازمان یادگیرنده است. اگر سازمان کارکنانی با توانایی بالا ولی سیستم‌ها و کارکردهای ضعیفی داشته باشد، همین امر مانع از رسیدن سازمان به سطح خوب عملکرد خواهد بود. در مقابل یک ساختار قوی، جو حمایتی از کارکنان را در مقابل محیط ایجاد و کارکنان را به ریسک پذیری ترغیب کرده و یک ساختار قوی باعث کاهش هزینه کل، افزایش سود و بهره‌وری سازمانی خواهد شد. بدین ترتیب میتوان اظهار داشت، به یادگیری و دانش مقرر در فعالیت‌های روزمره، سرمایه ساختاری گفته میشود [11].
3- سرمایه ارتباطی :لازم به ذکر است که برخی از محققین این نوع سرمایه را سرمایه مشتری یا ارباب رجوع و عده‌ای آن را سرمایه ارتباطی می‌نامند. سرمایه مشتری که به عنوان پل و تسهیل‌کننده‌ی فعالیت های سرمایه فکری محسوب میشود، ملزومات اصلی و تعیین‌کننده تبدیل فکری به ارزش بازار و در نتیجه عملکرد سازمان است. در مقایسه با سرمایه انسانی و سرمایه مشتری به طور مستقیم در تحقق ارزش برای سازمان تاثیر دارد و بطور روزافزونی بر اهمیت آن افزوده میشود و رفته رفته به یک عامل حیاتی میگردد [8]. بونتيس2، معتقدند که سرمایه رابطهای به ارزش فعلی روابط سازمان با مشتریان و ارزش آنی این روابط اطلاق میگردد. جوهر سرمایه مشتری در دانشی که در کانال های بازاریابی و روابط مشتریان نهفته است. بعضی از دانشمندان سرمایه مشتری را تحت سرمایه رابطهای مطرح کرده اند تعاریف زیر بیان کننده این سرمایه میباشد. سرمایه مشتری که بعنوان پل و کاتالیزوری در فعالیت های سرمایه فکری محسوب میشود؛ از ملزومات اصلی و تعیین کننده تبدیل سرمایه فکری به ارزش بازار و در نتیجه عملکرد تجاری شرکت است. سرمایه مشتری یک جز اصلی و اساسی سرمایه فکری به شمار میرود که ارزش را در کانال های بازاریابی و ارتباطاتی که شرکت با رهبران آن صنعت و تجارت دارد، جای داده است. سرمایه رابطهای، شامل همه روابطی است که بین سازمان با هر فرد یا سازمان دیگری وجود دارد. این افراد و سازمان ها میتوانند شامل مشتریان، واسطه‌ها، کارکنان، تأمینکنندگان، مقامات قانونی، جوامع، اعتباردهندگان، سرمایه‌گذاران و... باشند[10].
در این میان مطالعاتی که به نوعی با موضوع مقاله مرتبط بودند ارائه و مولفه های مدل آنها در قالب جدول ذیل ارائه شده است. تحریری فرد و همکاران (1402)، در تحقیقی به مدیریت سرمایه انسانی، ساختاری و ارتباطی و تاثیر آن بر عملکرد سازمان پرداختند. نتایج نشان داد از بین این سه بُعد سرمایه انسانی، پایه سرمایه فکری و عنصر اساسی در اجرای وظایف آن محسوب میشود. سرمایه انسانی، به قابلیتها، مهارتها و تخصص اعضای انسانی اطلاق میشود.
طراحی مدل روابط درونی در صنعت بیمه با استفاده .../ داود کیاکجوری و همکاران 127 |
نور و نوانگساری3 (2021)، در تحقیقی به تأثیر سرمایه فکری (سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه ارتباطی) بر پایداری سازمانی در شرکتهای تحت مالکیت منطقهای جاکارتا پرداختند. نتایج نشان داد که سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه ارتباطی تأثیر مثبت و معناداری بر پایداری سازمانی دارند.
لیندا و همکاران4 (2018)، پژوهشی را تحت عنوان تاثیر سرمایه فکری(سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه ارتباطی) بر عملکرد سازمانی: شواهد تجربی از بانکداری اسلامی در اندونزی انجام دادند. نتایج تحقیق دو بعد سرمایه انسانی و سرمایه ارتباطی بر عملکرد سازمانی تاثیر دارند در حالی که سرمایه ساختاری هیچ تاثیری در عملکرد سازمانی ندارد.
دیما5و همکاران (2016)، در تحقیقی به بررسی تاثیر سرمایه فکری(سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه ارتباطی) بر مزیت رقابتی برای شرکت های مخابراتی در کشور اردن پرداختند. یافته های تحقیق نشان میدهد که سرمایه ارتباطی و سرمایه ساختاری تأثیر مثبت بر مزیت رقابتی دارند. سرمایه انسانی تأثیر مستقیمی در مزیت رقابتی ندارد.
در این مقاله پس از مرور جامع ادبیات و پیشینه تحقیق در مرحله نخست ابعاد و مولفههای سرمایههای ساختاری، انسانی و رابطهای شناسایی شدند که نتایج آن به صورت ذیل میباشد.
طراحی مدل روابط درونی در صنعت بیمه با استفاده ... / داود کیاکجوری و همکاران 128 |
[1] . Bontis
[2] . Bontis
[3] . Noor & Nawangsari
[4] . Linda & et al
[5] . Dima
جدول 1. بررسی مربوط به سرمایههای ساختاری، انسانی و رابطهای حاصل از مطالعات پیشین
ابعاد | مولفه های هر بُعد | گویه های مربوط به هر بُعد |
سرمایه رابطهای
|
اعتماد و صداقت | اعتماد به اقوام و خویشان، اعتماد به دوستان، اعتماد اجتماعی، اعتماد سازمانی اعتماد به گروه ها و اصناف اعتماد به کارگزاران سیاسی، نهادهای سیاسی و نظام سیاسی و اعتماد به سازمان های خیریه، اعتماد به سازمان های مذهبی، اعتماد به همکاران، اعتماد غیررسمی، صداقت، اعتماد بر مبنای دانش، پرهیز از بد گمانی، شبکه اعتماد، درستکاری، شفافیت، اعتماد به نفس |
مشاركت غيررسمي | مشارکت غیر رسمی در خیریه ها، مشارکت غیر رسمی مذهبی، مشارکت غیر رسمی همیارانه، شرکت در اتحادیه ها، انجمن ها، سازمان ها و موسسات مدنی غیررسمی، تعداد روابط غیر رسمی، تشکیل انجمن های غیر رسمی، همکاری درون انجمنی، سازمانهای غیرانتفاعی، تشکیل شبکه های انجمنی | |
مشاركت سياسي | مشارکت در راه پیمایی، مطالعه و حجم خرید روزنامه، میزان اطلاعات سیاسی، شرکت در راهپیمایی ها، شرکت در تجمعات، انقلاب های سیاسی، اقدامات سیاسی، ارتباط با مقامات رسمی، مشارکت سیاسی نقادانه، پیگیری اخبار سیاسی گاهی از امور عمومی، عملکرد حکومت در حوزه های گوناگون، اعتماد به اخبار، قدرت سازگاری و انعطاف پذیری، مسئولیت پذیری و پاسخگویی. | |
مشارکت اجتماعی | روابط با دوستان، ارتباطات اجتماعی، ارتباطات شغلی، تعامل با همسایگان، تعاملات با اولیا و مربیان مدرسه، تعاملات خانوادگی، مشورت با سایر افراد مشارکت در انجمن ها، مشارکت مدنی، ایفای نقش اجتماعی، عوامل پیوند دهنده دوستی، شرکت در رویدادها، مشارکت در شبکه های اجتماعی، مشارکت در تصمیمات مسائل عمومی، مدیریت مشارکتی، مشارکت در برنامه ریزی پروژه، شرکت در بحث و گفتگوی سازمانی، بصیرت اجتماعی ؛ آگاهی و توجه به امور عمومی و اجتماعی، داد و ستد و معامله، در ارتباط بودن با مسائل عمومی، میزان روابط اجتماعی، ملاقات با بستگان، ملاقات با همکاران، داشتن دوست صمیمی، ارتباط با همسایگان، همکاری با شبکه های اجتماعی، رضایت از زندگی خانوادگی، رضایت از زندگی اجتماعی، ملاقات با دوستان، تمایل و اشتیاق به گوش کردن، تعداد روابط سازمانی، تناوب دوستی ها، دیدارها و صحبت ها، انجام فعالیت مشترک با همکاران، | |
مشاركت اقتصادي | میزان مشارکت نیروی کار، استفاده از فروشگاه ها و کسب و کارهای محلی، مشارکت در تعاونی ها، ارتباط با افراد خارج از محل کار، تعاملات و روابط متقابل با همکاران،رفت و آمد با دیگران، تعامل با دیگران، شرکت در مراسم مختلف دانشگاهها، | |
هنجارهاي اخلاقي و مذهبي | عدالت میان افراد، نظم و ترتیب، بردباری، گذشت، همزيستي، اجماع درک مشترك از رفتارها و تكاليف ايثار، وفاي به كمك به افراد، امانت داري، حقوق برادران مومن، پرهيز از دروغ ، پرهيز از نيرنگ، پرهيز از تهمت، غيبت و سخن چيني، پرهيز از كينه ورزي، وقف، پرهيز از غرور و خودپسندي، زكات، امربه معروف –نهي از منکر، احترام، صله رحم، رويي و خوش رويي، تشكر از مردم، مدارا با دوستان و دشمنان، خمس و انفاق، رعايت حقوق ديگران، همسر شايسته، صدقه، حسادت نكردن، نماز جمعه و نماز جماعت، پرهيز از غيبت و تهمت و تبعيض، حج، كمك به بيماران، كمك به كودكان، داوطلب بودن، انجام امور خيريه، حس همنوعي داشتن، كمك به اعضاي جامعه، كمك به همسايه | |
تعهدات اجتماعي | جهت گيري به سمت هدف جمعي، انگيزه براي رسيدن به نفع عمومي، بسيج منابع براي انجام كار، روحيه همكاري و تعاون در انجام وظايف،گروهي، استفاده مشترك از منابع و منافع، تضمين منافع افراد هنگام مشاركت، همياري براي هدف مشترك، ترجيح منافع جمعي بر فردي، تعاون، همكاري پايدار. | |
سرمايه ساختاري |
ارتباطات و پيوندهاي شبكه | ايجاد شبكه، ارتباطات و شبکه ها، امكان دسترسي به منابع، وسعت ارتباطات موجود در شبكه شكل تعاملات در شبكه، كاهش زمان و سرمايه براي گردآوري، شدت ارتباطات موجود در شبكه، رابطه رهبر- پيرو در شبكه، اطلاعات، روابط آسان درون شبكه، مشاركت مادي، قدرت روابط شبكه، كميت و كيفيت شبكه، مشاركت در تصميم گيري، تناوب مشاركت اعضا، تبادل و اشتراك اطلاعات و دانش، دسترسي برابر به اطلاعات |
سرمايه هاي شبكه | زمان به عنوان سرمايه، دارايي ارتباطي، دارايي مشاركتي دسترسي و استفاده از منابع، منابع مشترك گروهي رفاه، نهفته در شبكه هاي اجتماعي، توافق گروهي و سازش گروهي | |
سرمايه انسانی
| مهارت های ارتباطی | مهارت کلامی، مهارت شنودی، مهارت بازخورد |
تجربه کاری و دانش ضمنی افراد |
تناسب بین مدارک تحصیلی و وظایف افراد، نحوه برخورد با دیگران، تحصیلات خوب | |
اشتراكات جمعي | اهداف مشترك، درك متقابل ازطريق زبان مشترك، اعتبارجمعي مشترك، وجدان جمعي، يادگيري جمعي، علایق مشترک |
طراحی مدل روابط درونی در صنعت بیمه با استفاده .../ داود کیاکجوری و همکاران 129 |
2- روش بررسی
این پژوهش ازنظر هدف کاربردی است و به دنبال طراحی روابط درونی بین سرمایههای ساختاری، انسانی و رابطهای در صنعت بیمه با استفاده از مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM) میباشد. این پژوهش از حیث ماهیت و روش کمی(توصیفی – پیمایشی) است. در این پژوهش برای گردآوری دادهها پس از بررسی ادبیات و پیشینه تحقیق از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل خبرگان رشته مدیریت دولتی و رفتار سازمانی میباشند که در حوزه سرمایه فکری، سرمایه اجتماعی، سرمایههای ساختاری، انسانی یا رابطهای صاحب اثر بودهاند و در صنعت بیمه نیز سابقه مدیریتی داشتهاند و به روش نمونهگیری گلوله برفی 15 نفر انتخاب شدند. مدل سازی ساختاری تفسیری، فن مناسب برای تحلیل تاثیر یک عنصر بر دیگر عناصر و یکی از ابزارهایی است که تعامل میان متغیرهای مختلف را نشان میدهد. این روش شناسی، ترتیب و جهت روابط پیچیده میان عناصر یک سیستم را بررسی میکند. به وسیله این ابزار، محقق میتواند بر پیچیدگی بین متغیرها غلبه کند. این روش به منظور شناسایی و نشان دادن روابط بین اجزای مختلف که ممکن است روابط پیچیدهای داشته باشند به کار میرود (چاران و همکاران، 2008). گام های مدل سازی ساختاری تفسیری به شرح زیر است [7]:
1- شناسایی متغیرهای اثرگذار بر سیستم؛
2- ایجاد ماتریس خود تعاملی؛
3- تعیین ماتریس در دسترسپذیری اولیه؛
4- محاسبه ماتریس دسترسپذیری نهایی و مجموعه خروجی و ورودی متغیرها؛
5- تعیین سطح متغیرها؛
6- ترسیم مدل ساختاری تفسیری.
3- یافتههای پژوهش
برای اجرای فن مدلسازی ساختاری تفسیری و به دست آوردن روابط درونی و اولویت متغیرها در یک سیستم، فرایند زیر باید طی شود:
گام اول: شناسایی مولفهها :
در این پژوهش ابتدا با استفاده از مرور مطالعات پیشین و تکیه بر پیشینههای پژوهش مولفههای مرتبط با
سرمایههای ساختاری، انسانی و رابطهای شناسایی شدند.
جدول 2. شناسایی مولفههای مرتبط با سرمایههای ساختاری، انسانی و رابطهای
سرمایه رابطهای
| اعتماد و صداقت مشاركت غيررسمي مشاركت سياسي مشارکت اجتماعی مشاركت اقتصادي هنجارهاي اخلاقي و مذهبي تعهدات اجتماعي |
سرمايه ساختاري | ارتباطات و پيوندهاي شبكه سرمايه هاي شبكه |
سرمايه انسانی
| مهارت های ارتباطی تجربه کاری و دانش ضمنی افراد اشتراكات جمعي |
گام دوم: تشکیل ماتریس خود تعاملی ساختاری
پس از شناسایی شاخصهای زیربنایی پدیده مورد مطالعه یک ماتریس مربع n×n از شاخصهای موجود طراحی میشود. این ماتریس در واقع همان پرسشنامه ISM است.در این گام خبرگان معیارها را به صورت زوجی با یکدیگر در نظر میگیرند و بر اساس زیر به مقایسات زوجی پاسخ میدهند. یعنی در هر مقایسه دو معیار از حروف V,A,X,O بر اساس تعاریف زیر استفاده
میکنند.
V: عامل سطر i باعث محقق شدن عامل ستون j
میشود.
A: عامل ستون j باعث محقق شدن عامل سطر
i میشود.
X: هر دوعامل سطر و ستون باعث محقق شدن یکدیگر میشوند (عامل i و j رابطه دوطرفه دارند).
O: بین عامل سطر و ستون هیچ ارتباطی وجود ندارد.
جدول 3. ماتریس خودتعاملی متغیرهای تحقیق
متغیرها J i | سرمایه انسانی | سرمایه ساختاری | سرمایه رابطهای |
سرمایه انسانی | - | V | V |
سرمایه ساختاری | A | - | A |
سرمایه رابطهای | A | V | - |
گام سوم: تشکیل ماتریس دریافتی اولیه:
به منظور دستیابی به ماتریس دسترسپذیری اولیه باید نمادهای یادشده در گام قبل، طبق قواعد زیر به نمادهای صفر و یک تبدیل شوند، تا ماتریس در دسترسپذیری اولیه به دست آید.
ü
طراحی مدل روابط درونی در صنعت بیمه با استفاده ... / داود کیاکجوری و همکاران 130 |
دسترسپذیری اولیه، یک و در ورودی j.i صفر درج
میشود.
ü درصورتی که ورودی i.j در ماتریس خودتعاملی ساختاری A باشد، در ورودی i.j در ماتریس در
دسترس پذیری اولیه، صفر و در ورودی j.i یک قرار داده میشود.
ü در صورتی که ورودی i.j در ماتریس خودتعاملی ساختاری X باشد، هم در ورودی i.j درماتریس در دسترسپذیری اولیه، و هم در ورودی j.i یک درج
میشود.
ü در صورتی که ورودی i.j در ماتریس خودتعاملی ساختاری O باشد، هم در ورودی i.j درماتریس در دسترس پذیری اولیه، و هم در ورودی j.i صفر قرار داده میشود [10].
در مدل سازی ساختاری تفسیری، قدرت نفوذ از مجموع اعداد در هر ستون یا مجموع ورودیها و میزان وابستگی از مجموع اعداد در هر ستون یا مجموع خروجیها به دست میآید [14]. تبدیل نمادها به صفر و یک طبق قواعد ذکرشده، در جدول 4 نمایش داده شده است.
جدول 4. تشکیل ماتریس دریافتی اولیه
متغیرها J i | سرمایه انسانی | سرمایه ساختاری | سرمایه رابطهای |
سرمایه انسانی | - | V | V |
سرمایه ساختاری | A | - | A |
سرمایه رابطهای | A | V | - |
جدول 5. تشکیل ماتریس قدرت نفوذ و میزان وابستگی
متغیرها
| 1 | 2 | 3 | قدرت نفوذ | |
سرمایه انسانی | سرمایه ساختاری | سرمایه رابطهای | |||
1 | سرمایه انسانی | - | 1 | 1 | 2 |
2 | سرمایه ساختاری | 0 | - | 0 | 0 |
3 | سرمایه رابطهای | 0 | 1 | - | 1 |
میزان وابستگی | 0 | 2 | 1 | - | |
گام چهارم: ماتریس در دسترسپذیری نهایی
در این گام پس از محاسبه ماتریس ورودی و خروجی هر متغیر در گام سوم، با در نظر گرفتن انتقالپذیری در روابط، ماتریس در دسترسپذیری نهایی به دست میآید. در دسترسپذیری این گونه است که اگر متغیر A بر B و متغیر B بر C تاثیر داشته باشد، میتوان نتیجه گرفت که متغیر A بر C تاثیر دارد. این ماتریس میزان وابستگی و قدرت نفوذ هر یک از متغیرها را نشان میدهد. در مدل سازی ساختاری تفسیری، قدرت نفوذ از مجموع اعداد در هر ستون یا مجموع ورودیها و میزان وابستگی از مجموع اعداد در هر ستون یا مجموع خروجیها به دست میآید (ریچموند1، 2008).درادامه، با استفاده از مجموعه خروجی و ورودی برای هر متغیر در ماتریس دسترسپذیری نهایی، اشتراک بین دو مجموعه مشخص میشود. در جدول 6 ماتریس در دسترسپذیری نهایی تحقیق حاضر، نمایش داده شده است.
جدول 6. تشکیل ماتریس در دسترس پذیری نهایی
متغیر | ورودی | خروجی |
سرمایه انسانی | 2 و 3 | 0 |
سرمایه ساختاری | 0 | 1، 3 |
سرمایه رابطهای | 2 | 1 |
گام پنجم: تعیین سطح متغیرها
در مرحله تعیین سطح، متغیرهایی که ورودی کمتری داشته باشند از سایر متغیرها کمتر تأثیر میپذیرند. بنابراین، در یک سطح قرار میگیرند. در این مرحله، هنگامی که در اولین تکرار، عامل های بالاترین سطح، مشخص شدند، باید از جدول حذف شوند. این عمل تا زمانی که سطح تمامی عاملها مشخص شود، ادامه دارد.
جدول 7. ماتریس در دسترس پذیری نهایی سطح یک
متغیر | ورودی | خروجی | سطح |
سرمایه انسانی | 2 و 3 | 0 |
|
سرمایه ساختاری | 0 | 1، 3 | 1 |
سرمایه رابطهای | 2 | 1 |
|
طراحی مدل روابط درونی در صنعت بیمه با استفاده .../ داود کیاکجوری و همکاران 131 |
جدول 8. ماتریس در دسترس پذیری نهایی سطح دو
متغیر | ورودی | خروجی | سطح |
سرمایه انسانی | 2 و 3 | 0 |
|
سرمایه رابطهای | 2 | 1 | 2 |
در تحقیق حاضر طبق دادههای جدول فوق متغیر سرمایه رابطهای که ورودی کمتری دارد درسطح دو جای میگیرد و در مرحله بعد در جدول بعد نمایش داده نمیشوند.
جدول 8. ماتریس در دسترس پذیری نهایی سطح دو
متغیر | ورودی | خروجی | سطح |
سرمایه انسانی | 2 و 3 | 0 |
|
سرمایه رابطهای | 2 | 1 | 2 |
در تحقیق حاضر طبق دادههای جدول فوق متغیر سرمایه رابطهای که ورودی کمتری دارد درسطح دو جای میگیرد و در مرحله بعد در جدول بعد نمایش داده نمیشوند.
جدول 9- ماتریس در دسترس پذیری نهایی سطح سه
متغیر | ورودی | خروجی | سطح |
سرمایه انسانی | 2 و 3 | 0 | 3 |
در تحقیق حاضر طبق داده های جدول فوق متغیر سرمایه انسانی که ورودی کمتری دارد درسطح سه جای میگیرد و در مرحله بعد در جدول بعد نمایش داده
نمیشوند.
گام ششم: ترسیم مدل ساختاری تفسیری
طراحی مدل روابط درونی در صنعت بیمه با استفاده ... / داود کیاکجوری و همکاران 132 |
شکل1. نحوه روابط بین سرمایههای ساختاری، انسانی و
رابطهای
4- بحث و نتیجهگیری
موفقترین سازمانها آنهایی هستند که از دارایی ناملموس به نحو بهتر و سریعتری استفاده میکنند. امروزه از سرمایههای ساختاری، انسانی و رابطهای به منظور خلق و افزایش ارزش سازمانی استفاده میشود و موفقیت یک سازمان به توانایی آن در مدیریت این منبع کمیاب بستگی دارد سرمایههای ساختاری، انسانی و رابطهای از اجزای تشکیل دهنده سرمایه فکری هستند که ترکیبی از داراییهای نامشهود، دارایی انسانی و زیرساختهایی
میباشند که سازمان را در انجام وظایفش توانمند
میسازد. هدف اصلی تحقیق حاضر طراحی روابط درونی بین سرمایههای ساختاری، انسانی و رابطهای در صنعت بیمه با استفاده از مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM) است.در این پژوهش با بررسی پیشینه و ادبیات تحقیق مولفههای مربوط به سرمایههای ساختاری، انسانی و رابطهای در ابتدا بررسی شدند. سپس با استفاده از روش گلوله برفی 15 متخصص در حوزه مدیریت دولتی و رفتار سازمانی که در زمینه سرمایه فکری و سرمایه اجتماعی صاحب اثر بودند و در صنعت بیمه نیز سابقه مدیریتی داشتهاند به عنوان نمونه آماری تحقیق انتخاب شدند که با روش مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM) روابط درونی بین مولفههای تحقیق شناسایی شدند.یافتههای تحقیق نشان داد بُعد سرمایه انسانی (شامل مهارتهای ارتباطی، تجربه کاری و دانش ضمنی افراد) به عنوان مبنای مدل بر کلیه ابعاد دیگر اثر میگذارد و در سطح زیرین قرار دارد که به عنوان پایه سرمایه فکری و عنصر اساسی در اجرای وظایف آن محسوب میشود. در سطح میانی بُعد سرمایه رابطهای (شامل اعتماد و صداقت، مشاركت غيررسمي، مشاركت سياسي، مشارکت اجتماعی، مشاركت اقتصادي) قرار درد و در سطح آخر نیز سرمایه ساختاری (شامل ارتباطات و پيوندهاي شبكه و سرمايه هاي شبكه) قرار دارد که دو بُعد دیگر بر آن اثر گذار هستند. نتایج به دست آمده با نتیجه تحقیقات زیر همسو است: تحریری فرد و همکاران (1402)، در تحقیقی به مدیریت سرمایه انسانی، ساختاری و ارتباطی و تاثیر آن بر عملکرد سازمان پرداختند. نتایج نشان داد از بین این سه بُعد سرمایه انسانی، پایه سرمایه فکری و عنصر اساسی در اجرای وظایف آن محسوب می شود. سرمایه انسانی، به قابلیتها، مهارتها و تخصص اعضای انسانی اطلاق میشود.نیکوفر و همکاران (1400)، در تحقیقی به بررسی اثرات سرمایه ساختاری بر سرمایه رابطهای با در نظر گرفتن عملکرد سازمانی و سرمایه انسانی در بانک صادرات استان چهارمحال و بختیاری پرداختند. نتایج پژوهش نشان داد تاثیر سرمایه انسانی کارکنان بر سرمایه ساختاری تاییدگردید؛ تاثیر سرمایه انسانی کارکنان بر عملکرد شغلی کارکنان و تاثیر سرمایه رابطه ای بر سرمایه ساختاری تایید گردید و با توجه به اینکه این ضریب مثبت به دست آمده است، بنابراین می توان استنباط کرد افزایش سرمایه رابطهای باعث افزایش سرمایه ساختاری میگردد.سرمایه فکری شامل سه بعد سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه رابطهای میباشد. سرمایه انسانی به قابلیتها، مهارتها و تخصص اعضای سازمانی اطلاق میشود. اهم شاخصهای سرمایه انسانی عبارتاند از: شایستگی حرفهای و تخصصی کارکنان کلیدی، تحصیلات، تجربه، تعداد افراد سازمان با زمینه قبلی مرتبط و همچنین توزیع دقیق مسئولیتها در ارتباط با مشتریان میباشد. سرمایه رابطهای شامل وابستگیهای برون سازمانی مانند وفاداری ارباب رجوع، حسن شهرت و روابط با تأمینکنندگان منابع میباشد. این موضوع از طریق ارزش دریافتی یک مشتری از انجام دادوستد با سازمان تعریف میشود. سرمایه ساختاری به ساز و کار و ساختار یک واحد تجاری مرتبط است و میتواند کارکنان را در عملکرد بهینه فکری یاری کند و بدین ترتیب سازمان قادر خواهد بود، عملکردش را بهتر کند به عبارت دیگر سرمایه ساختاری دانشی است که در پایان هرروز کاری در سازمان باقی میماند، به کل سازمان تعلق دارد، قابل تولید شـدن مجـدد و به اشـتراک گذاشتن با دیگران
منابع
1. بهرامی، سوسن، تحلیل روابط چندگانه سرمایه فکری و نوآوری سازمانی در آموزش عالی. فصلنامه پژوهش و برنامهریزی در آموزش عالی(1390)، دوره 13 شماره 61.
2. تحریری فرد، احمد و شریفی، سید حمید و پوریان، علیرضا. مدیریت سرمایه فکری و تاثیر آن بر عملکرد سازمان، سومین همایش ملی ایدههای کاربردی در علوم تربیتی، روانشناسی و مطالعات فرهنگی، بوشهر(1402).
3. رئیسپور، علی، آسیبشناسی مولفههای نظام سرمایه فکری و بکارگیری آن در سازمانهای دولتی ایران، پنجمین کنفرانس بینالمللی علوم مدیریت و حسابداری، تهران، موسسه آموزشی عالی مهر اروند و مرکز راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار(1398).
4. عشقی، محمد، بررسی تأثير مولفههای سرمایه فکری بر عملکرد مالی سازمان. فصلنامه رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری(1399). سال چهارم، شماره 50.
5. مرادی شهدادی، خسرو؛ انواری رستمی، علی اصغر، رنجبر، محمد حسین و صادقی شریف، سید جلال، تبیین نقش سرمایه فکري در کاهش احتمال ورشکستگی شرکت ها: شواهدي از بورس اوراق بهادار تهران(1396). پژوهش هاي مدیریت منابع سازمانی دوره 7، شماره 4.
6. نیکوفر، ندا و آقاداوود، سیدرسول، بررسی اثرات سرمایه ساختاری بر سرمایه رابطه ای با در نظر گرفتن عملکرد سازمانی و سرمایه انسانی در بانک صادرات استان چهارمحال و بختیاری(1400).
طراحی مدل روابط درونی در صنعت بیمه با استفاده .../ داود کیاکجوری و همکاران 133 |
در پایان پیشنهاد میشود محققین آتی میزان روابط درونی بین سرمایههای انسانی، ساختاری و رابطهای را با توزیع پرسشنامه در صنعت بیمه مورد سنجش قرار دهند.
7. Bontis, N, Intellectual capital: an exploratory study that develops measures and models. Management Decision, (1998). 36 (2), 63-76.
8. Brennan, N. and Connell, B. "Intectual capital: current issues and policy implications", Journal of Intellectual Capital, (2009). vol.1, No. 3, pp. 206-240.
9. Conibano, L." Accounting for intangibles: a literature review", The Journal of Accounting Literature. (2013). Vol. 19, pp. 102-300.
10. Hsu, Y and W. Fang. “Intellectual capital and new product development performance: The mediating role of organizational learning capability”, Technological Forecasting and Social Change, (2009). pp. 664-677.
11. Huang, and Y.-C. Jim Wu. “Intellectual capital and knowledge productivity: the Taiwan biotech industry”, Management decision, (2010). pp. 580-599.
12. Linda, M.R, Rasyid, R and Megawati, M. ntellectual Capital and Firm’s Performance: An Empirical Evidence from Islamic Bank in Indonesia, Research Reviews: Journal of Social Sciences, (2018). Volume 3.
13. Lu, W & Wang, and Q.L. Kweh. “Intellectual capital and performance in the Chinese life insurance industry” Omega, (2015). pp. 65-74.
14. Noor, A & Nawangsari, L. The Effect of Intellectual Capital on Organizational Sustainability through Knowledge Management on Employees of Pd Dharma Jaya in Regionally Owned Enterprises of Dki Jakarta. European Journal of Business and Management Research. (2021).
15. Olarewaju, O & Sthembiso, T. Intellectual capital and financial performance of South African development community’s general insurance companies. Department of Management Accounting, Faculty of Accounting and Informatics, Durban University of Technology, South Africa. (2021).
طراحی مدل روابط درونی در صنعت بیمه با استفاده ... / داود کیاکجوری و همکاران 134 |
17. Radaelli, G. “Intellectual capital and knowledge sharing: the mediating role of organisational knowledgesharing climate”, Knowledge Management Research & Practice, (2012). pp. 342-352.
[1] . Richmond