در این مقاله موضوع تحولخواهی در آثار و افکار میرزا فتحعلی آخوندزاده با تأکید بر نمایشنامههایش بررسی و تحلیل شده است. تحولخواهی در اینجا به معنی عبور از وضعیت موجود سنتی و تحقق تجدد بکار رفته است. در این مقالهی توصیفی و تحلیلیِ مبتنی بر رویکرد بازتاب، با استفاده از چکیده کامل
در این مقاله موضوع تحولخواهی در آثار و افکار میرزا فتحعلی آخوندزاده با تأکید بر نمایشنامههایش بررسی و تحلیل شده است. تحولخواهی در اینجا به معنی عبور از وضعیت موجود سنتی و تحقق تجدد بکار رفته است. در این مقالهی توصیفی و تحلیلیِ مبتنی بر رویکرد بازتاب، با استفاده از روشهای کتابخانهای و تحلیل محتوای کیفی، زمینههای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ظهور و بروز این گرایش و نیز مؤلفههای آن در افکار و آثار نمایشی و غیر نمایشی وی توصیف و تحلیل شد.
«رویکرد بازتاب» در کنار رویکردهای «شکلدهی» و «اثر به مثابه نهاد اجتماعی» یکی از سه رویکرد اصلی سنت جامعهشناسی ادبیات است. در این رویکرد اثر ادبی همچون آیینهای فرض میشود که واقعیات اجتماعی در آن انعکاس دارد و بسته به اینکه تمرکزش روی فرم و یا محتوای اثر ادبی باشد از چندین نظریهی شناختهشده همچون نظریهی ساختارگرایی تکوینی لوسین گلدمن تشکیل شده است.
در پژوهش حاضر برای مطالعه زمینهها و شرایط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ظهور گفتمان تحولخواهی از روش کتابخانهای و برای تعیین مؤلفهها و ابعاد گفتمان تحولخواهی در آثار آخوندزاده از روش تحلیل محتوای کیفی استفاه شد.
نتایج بدست آمده نشان داد که وضعیت و تغییرات سریع اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مورد اشاره در دورهی مورد بحث به شکل مثبت و منفی در شکلگیری و نیز محتوای آثار آخوندزاده بازتاب واضحی دارد و تقابل شیوههای سنتی زیست اجتماعی با پدیدهها و شیوههای برخاسته از تجدد ، محور اصلی آثار وی را تشکیل داده است.
پرونده مقاله